İbnü'l- Mutahhar el-Hillî'nin Eş'arîlik eleştirisi -Nehcü'l-Hakk ve Keşfü's-Sıdk adlı eseri bağlamında-
Ibnu'l Mutahhar al-Hilli' s criticism to Ash'ari -in the context of the work 'Nahcu'l- Hakk and Kaşf as-Sidk'
- Tez No: 686743
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET ÜMİT
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kelam Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 147
Özet
Çalışmamız, Şia'nın Sünnilik eleştirisini İmamiyye ve Eş'arîlik özelinde incelemektedir. İmamiyye Şiası'nın Usûlî ekolüne mensup olan İbnü'l- Mutahhar el-Hillî (ö.726/1325), dönemin İlhanlı Hanı Olcaytu'ya ithaf ettiği Nehcü'l-hakk ve keşfü's-sıdk eserinde Eş'arîliğin kelam düşüncesini yöntemsel olarak eleştirmiştir. İslam'ın temel inanç ilkeleri olan tevhid, nübüvvet ve mead bahislerinde yöneltilen küllî eleştiriler Hillî'nin adalet anlayışının bir tezahürüdür. Hillî, hüsün-kubhun akli olduğu, Allah'ın asla kabih fiil işlemeyeceği, fiillerinde mutlaka bir illet bulunduğu ve bunun Allah'a vacip olduğu görüşünü şiddetle savunmuştur. Zira insanın özgür iradeye sahip olmaması Allah'a zulüm, kabih ve sefeh nispet edilmesine sebebiyet vererek Allah'ı tenzih edemeyen bir din anlayışı doğurmaktadır. Hillî'ye göre insana fiillerinde tercih imkânı vermeyerek özgürlük alanı açmayan Eş'arîlik hem hüsün-kubuh, Allah'ın fiilleri ve ef'al-i ibâd hakkındaki düşünceleri ile hem de epistemoloji alanında nübüvvetin temellendirmesine imkân tanımayan bilgi anlayışıyla Sofistlere benzetilmiştir. Netice olarak Eş'arîlik, İslam dışı bir fırkayla benzeştirilerek küfre nispet edilmiştir. Bu çerçevede çalışmamızın giriş bölümü Hillî'nin hayatını ve içinde yaşadığı sosyo-politik, dini ortamı Hilli'nin düşüncelerine etkisi bağlamında incelemiştir. Günümüze ulaşan eserleri özellikle çalışmamızın ana kaynağını teşkil eden ve bir Şia savunusu niteliği taşıyan Nehcü'l-hakk ve keşfü's-sıdk adlı eseri hakkında detaylı bilgi vermektedir. Birinci bölüm Hilli'nin Eş'arîliğin kelam doktirinine yönelttiği temel eleştirileri ele almaktadır. Burada kelam kitaplarının klasik tasnifine uygun olarak bilgi, ilahiyyat, nübüvvat, mead ve imamet konuları, Hillî'nin metodik eleştileri ve Eş'arîlerin düşünceleri bağlamında bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Esasen ilahiyyat bahsinin bir konusu olan 'adl' bizim tezdeki önceleğimize ve önemine binaen ikinci bölümde ele alınmıştır. Hillî'nin Allah-insan ilişkisi çerçevesinde Allah'ı tenzih etmek gayesiyle yaptığı özgür irade eleştirisi, insanın irade sahibi ve mükellef bir varlık olduğunu hem aklın hem de nassın delilleriyle ispatlamayı amaçlamaktadır. Fakat bu salt bir ispat olmayıp Eş'arîlik eleştirisi üzerinden yapılmaktadır.
Özet (Çeviri)
Our study examines the Shia's criticism of Sunnism in terms of Imamiyya and Ash'arism. Ibnu'l-Mutahhar al-Hillî (d.726/1325), a member of the Usûlî school of the Imamiyya Shia, methodically criticized the theological thought of Ash'arism in his work Nahcu'l- Hakk and Kaşf as-Sıdk, which he dedicated to the Ilkhanid Khan Olcaytu. The universal criticisms of the fundamental belief principles of Islam, namely tawhid, prophecy and mead, are a manifestation of Hillî's understanding of justice. Hillî strongly defended the view that the husn(pretty)-qubh(ugly) is rational, that Allah will never commit any wrongful act, that there is definitely a cause in his actions and that it is obligatory for Allah. This is because the lack of free will of human beings causes oppression, ignorance and profanity to be attributed to Allah, resulting in a religious understanding that cannot surpass Allah. According to Hillî, Ash'arism, which does not allow people to choose in their actions and does not open up a space of freedom, has been compared to the Sophists both with its thoughts about husn-qubh, Allah's actions and af'al al-'ibad(deeds of servants), and with its understanding of knowledge that does not allow the grounding of prophecy in the field of epistemology. As a result, Ash'arism has been compared to blasphemy by being included in an associative fiction with a non-Islamic sect. In this context, the introductory part of our study examined Hillî's life and the socio-political and religious environment in which he lived in the context of its impact on Hillî's thoughts. His works that have survived to the present day provide detailed information about his work called Nahcu'l- Hakk and Kaşf as-Sıdk, which constitutes the main source of our study and is a Shia defense. The first chapter deals with Hillî's main criticisms of the Ash'arite theology doctrine. Here, in accordance with the classical classification of theological books, the subjects of knowledge, theology, prophethood, mead and imamate were evaluated in the context of Hillî's methodical criticisms and Ash'arites' thoughts. In fact, 'adl', which is a subject of theology, is discussed in the second chapter due to our priority and importance in our thesis. Hillî's critique of free will with the aim of transcending God within the framework of God-human relationship, aims to prove that man is a responsible and responsible creature with the evidences of both aql(reason) and nass(text). However, this is not a mere proof, it is made through the criticism of Ash'arism.
Benzer Tezler
- Tecrîdü'l- itikad ve şerhlerinde illiyet problemi
The problem of causation in tecrîdü'l- itikad annotations
ÖMER KARA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
FelsefeAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MURAT DEMİRKOL
- Tecrîdü'l-itikâd şârihlerinde imâmet: İsfahânî ve Ali Kuşçu örneği
The imāmate according to commentators of tajrīdu'l-i'tiqād: The case of Isfahānī and 'Ali al-Qushjī
MUHAMMED OSMAN DOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Dinİstanbul 29 Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İLYAS ÇELEBİ
- İbnü'l mutahhar el-hillî'nin imâmet düşüncesi
Imamat thoughts of ibnu'l mutahhar al-hilli
VAHİD TAGHIYEV
- İbnü'l-Mutahhar el-Hillî'nin hilafet-imâmet anlayışı
Ibnul-Mutahhar al-Hilli's understanding of caliphate-imamate
MUHSİNE OĞDU
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinOrdu ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET KENAN ŞAHİN
- İbnü'l-Mutahhar el-Hillî'nin 'Keşfü'l-Murâd fî Şerhi Tecrîdi'l-İ'tikâd' adlı eserine göre dini ve siyasi görüşleri
The religious and political views of Ibn al-Mutahhar al-Hilli according to his work 'Kashf al-Murad fi Sharh Tajrid al-I'tikad'
ADEM ARIKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
Dinİstanbul ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EMRULLAH YÜKSEL
- Kur'an ayetleri bağlamında İbnü'l-Mutahhar el-Hilli ve İbn Teymiyye'ye göre imâmet anlayışı
Within the context of the Quran verses understanding of imâmât in İbn al- Mutahhar al- Hillî and İbn Taymiyya.
ADNAN GEDİKOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
DinSelçuk ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEYİT BAHCIVAN