Geri Dön

Tecrîdü'l-itikâd şârihlerinde imâmet: İsfahânî ve Ali Kuşçu örneği

The imāmate according to commentators of tajrīdu'l-i'tiqād: The case of Isfahānī and 'Ali al-Qushjī

  1. Tez No: 534386
  2. Yazar: MUHAMMED OSMAN DOĞAN
  3. Danışmanlar: PROF. DR. İLYAS ÇELEBİ
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Din, Religion
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2018
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Kelam Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 240

Özet

Klasik dönemde yazılmış birçok kelâm kitabında yer alan imâmet meselesi, kelâm-siyaset ilişkisini tespit noktasında önemli bilgiler içermektedir. Hz. Peygamber'in vefatının ardından İslâm devletinin yöneticisinin seçimi hususunda ilk halifelerden başlayan sürecin teolojik mahiyeti hakkında mezhepler farklı görüşler ileri sürmüştür. Şiî-İmâmî anlayış, insanlara bırakılan bu alanı“nas”lar ile düzenlemeye çalışmış ve bu husustaki görüşlerini temellendirmek için salah-aslah, lütuf gibi birtakım Mu'tezile kökenli teorilere başvurmuştur. Şiîlerin bu yaklaşımı, Ebü'l-Hasan el-Eş'arî'den (ö. 324/935-36) itibaren Sünnî kelâm eserlerinin sonuna imâmet bölümü eklenmesini beraberinde getirmiştir. İlgili bölümde nas iddiasında bulunan Şiî anlayış eleştirilerek temelde fıkhî bir mesele olan imâmetin, kelâmî yönü ortaya konulmaya çalışılmıştır. Müteahhir dönem kelâm âlimi Nasîrüddîn et-Tûsî (ö. 672/1274) de Şiî-İmâmî imâmet teorisini benimsemiş ve yazdığı Tecrîd'ül-i'tikâd adlı kitabının imâmet bölümünü bu teori doğrultusunda şekillendirmiştir. Hz. Ali ve evlâdından onbir kişinin seçilmiş imâm olduğunu ispatlamak ve ilk halifelerin Hz. Ali'nin hakkını gaspettikleri iddiasını desteklemek yönünde birtakım görüş ve ithamları içeren Tecrîd'in beşinci bölümü olan“imâmet”, bilimsel kimliğinin getirdiği saygınlık sebebiyle Tûsî'ye yakıştırılamamış ve kimileri tarafından, öğrencisi İbnü'l-Mutahhar el-Hillî'ye (ö. 726/1325) nisbet edilmiştir. Ebü's-Senâ el-İsfahânî (ö. 749/1349) ve Ali Kuşçu (ö. 879/1474), Tecrîd'e şerh yazarak imâmet bölümünde ana metin yazarını dikkatli bir eleştiriye tabi tutmuşlardır. Bu tez çalışmasında Sünnî âlimlerin, şerh telif etme sebeplerinden biri olan“Tecrîd'in imâmet bölümündeki iddialar”, İsfahânî ve Kuşçu şerhleri bağlamında incelenmiş ve ilgili metinlere yansıyan Şiî-Sünnî tartışmasında tarafların argümanlarının tahlil edilmesi hedeflenmiştir.

Özet (Çeviri)

The subject of imāmate, which is included in many kalam books written in the classical period, contains important information regarding the relationship between kalam and politics. The various sects differed about the theological nature of this process which began when the first caliphs selected a ruler for the Islamic state after the death of the Prophet. The Shi'i-Imâmi sect employed“texts,”and resorted to some Muʿtazila rooten theories such as salah-aslah, and lutuf (kindness) in order to prove their views on this issue, which had been originally left to the people to decide. This approach of the Shiites brought about the addition of an imāmate section at the end of Sunni kalam works beginning with Abu'l-Hasan al-Ash'ari (d. 324 / 935-36). In the related chapter, the Shi'i understanding found in the question was criticized and there was an attemp to reveal the kalamic side of the issue which is at its essence an issue of fiqh. Nasıruddîn et-Tusi (d. 672/1274) adopted the Shiî-Imâmî imâmet theory and shaped the imâmet section of his book Tajrīdu'l-'ıtiqād based upon it. The İmāmate section of Tajrīd, which contains a number of views and claims that support the imāmate of Ali, as well as affirming the textual proof for the imāmate of 11 of his descendants, and takes the view that the first Caliphs wrongfully usurped the imāmate from him, was not regarded by some to have been written by Nasîruddîn et-Tûsî, due to the high level of respect he held with scholars based upon his scientific contributions to the various disciplines. Therefore“maksadu'l-imâme,”which is the fifth chapter of Tajrīd it was attributed to his student Ibn al-Mutahhar al-Hilli (d. 726/1325). Ebu's-Senâ al-Isfahānî (d. 749/1349) and 'Ali al-Qushjī (d. 879/1474) wrote a commentary on the Tajrīd and subject the author and his claims to careful critique. This study aims to analyze the arguments of the Sunni scholars in the Shi'i-Sunni debate using the Isfahānî and Qushjī's commentaries as well as the claims in the imāmate section of Tajrīd.

Benzer Tezler

  1. Nasîruddin Tûsî felsefesinde Nefsü'l-emr

    Nafs al-amr in Nasiruddin Tusi's philosophy

    MUHAMMET KANAATLI

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    DinAnkara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi

    Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MURAT DEMİRKOL

  2. Tecrîdü'l- itikad ve şerhlerinde illiyet problemi

    The problem of causation in tecrîdü'l- itikad annotations

    ÖMER KARA

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    FelsefeAnkara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi

    Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MURAT DEMİRKOL

  3. Tusi'nin Tecridü'l-İtikad'ı ve şerhlerinde varlık ve mahiyet

    Essence and existence in al-Tusi's Tajrid al-İtiqad and its commentaries

    AYŞE BETÜL TEKİN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2013

    DinMarmara Üniversitesi

    Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MUHİTTİN MACİT

  4. Tecrîdü'l-itikâd ve şerhleri bağlamında Tûsî'nin kelam anlayışı

    Tûsî's understanding of kalam in the context of Tajrid al-i'tikâd and its sharhs

    HAFZULLAH GENÇ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2020

    DinHitit Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MEHMET EVKURAN

  5. İbnü'l-Mutahhar el-Hillî'nin 'Keşfü'l-Murâd fî Şerhi Tecrîdi'l-İ'tikâd' adlı eserine göre dini ve siyasi görüşleri

    The religious and political views of Ibn al-Mutahhar al-Hilli according to his work 'Kashf al-Murad fi Sharh Tajrid al-I'tikad'

    ADEM ARIKAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2004

    Dinİstanbul Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. EMRULLAH YÜKSEL