Tecrîdü'l- itikad ve şerhlerinde illiyet problemi
The problem of causation in tecrîdü'l- itikad annotations
- Tez No: 764721
- Danışmanlar: PROF. DR. MURAT DEMİRKOL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Felsefe, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: Nasîrüddin Tûsî, İllet, Mâ'lül, İlliyet, Tecrîdü'l- İtikad
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Felsefesi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 73
Özet
İllet bir mevcut veya hadiseyi meydana getiren şeydir. İslâm felsefesinde kozmolojik ve epistemolojik bir doktrinin de ifadesi olan illiyet hem varlık kavramının ontolojik temellendirilişini sağlamakta, hem de sebeplerin bilgisine ulaşma çerçevesinde ilmî faaliyeti yönlendirmektedir. İlliyet, illetle eser (sebeple sonuç) arasındaki nisbetin adıdır. İlliyet kavramının muhtevasını da bu nisbetin mahiyeti oluşturmaktadır. Bir nesne veya değişmenin nasıl meydana geldiğini açıklarken hâsıl olan sonuçtan hareketle hâsıl eden sebebi araştırmak, insan zihninin bir yatkınlığı olması yanında çağlar boyu benimsenmiş metodolojik bir kabuldür. Var oluş, oluş ve hareketin ya da genel olarak değişmenin açıklanmasında illiyet doktrini geçmişteki ve günümüzdeki bütün tartışmalara rağmen felsefî önemini daima korumuştur. İlliyyet doktrinini en geniş şekilde ele alan İbn Sînâ olmuş, eş-Şifâʾ adlı eserinin gerek eṭ-Ṭabîʿiyyât gerekse el-İlâhiyyât bölümlerinde konuyu etraflı şekilde incelemiştir. Aynı şekilde Nasîrüddin Tûsî'nin (ö. 672/1274), İbn Sînâ (ö.428/1037) felsefesine karşı ilgisi bilinmekle birlikte felsefi düşüncenin kelâm disiplinine adaptasyonunu sağlayan bir isim olması, Tecrîdü'l-İtikad adlı eserinin farklı ekollere mensup isimler tarafından şerh edilmesini sağlamıştır. Nitekim yazarın da belirttiği üzere Tecrîd metni kadar İslam dünyasının farklı kesimlerinde ciddi bir ilgiye mazhar olan başka bir metin bulmak pek de kolay gözükmemektedir. Çalışmamız da başvurduğumuz eser üzerine yazılmış şerhlerden olan İbnü'l-Muṭahhar el-Ḥillî'nin Keşfü'l-Murād'ı, Ali Kuşcu'nun, Şerhu Tecrîdi'l- Akâid'i ve Celâleddin Devvanî'nin Ḥâşiye ʿalâ Şerḥi't-Tecrîd'i de bu söylemimizi doğrulamaktadır. Tecrid metnine ilk şerh yazan ve aynı zamanda Tusi'nin de öğrencisi olan Hilli, geleneğin başlatıcısı olması ve kendisinden sonraki şerh ve haşiyelere kaynaklık etmiş olması bakımından ii önemli bir şahsiyettir. Ayrıca Ali Kuşçu'nun Tecrid'in tümünü içine alan bir şerh ortaya koyması da geleneğin devamı ve İslam düşüncesinde tartışılmaya açılması bakımından önemlidir. Biz de bu noktalardan hareketle, Tecrîdü'l-İtikad isimli eserde ve bu eser üzerine yazılmış ismini zikrettiğimiz şerhlerde illiyet problemine değinmeye çalışacağız.
Özet (Çeviri)
Causality refers to the reason that yields an event or existence. Causality, which is the cosmological and epistemological expression of Islamic philosophy, provides an explanation for the existence and orients scholarly activities in the study of reasoning. Causation,“Cause and effect”refer to the relationship between reason and outcome. The relationship between reason and outcome is the essence of cause and effect. Searching for answers by starting with the effect when searching for its cause is a predisposition for the human mind as well as a common methodology that has been around for centuries. The causation doctrine has been important when providing an explanation of epistemology and transformation. İbn Sînâ explored causation doctrine thoroughly in his book called eş-Şifâ. Similarly, Nasîrüddin Tûsî's interest in İbn Sînâ's ideas and his adaption of philosophy into Islamic scholastic theology yielded his book called Tecrîdü'l-İtikad to be annotated by many scholars that belonged to various schools of thought. As the author indicated, it is almost impossible to find another book that could spark interest among those who favor various schools of thought. In our work, we cited the following commentaries of Tecrîdü'l-İtikad: Keşfü'l-Murād by İbnü'l-Muṭahhar el-Ḥillî, Şerhu Tecrîdi'l- Akâid by Ali Kuşcu and Ḥâşiye ʿalâ Şerḥi't-Tecrîd by Celâleddin Devvanî. Hilli, who had been a student of Tûsî, was the first scholar to annotate the Tecrid. He started the tradition of annotation of the Tecrid and provided guidance to the next commentators. Moreover, the commentary by Ali Kuşcu covered the Tecrid in its entirety, helped continue this tradition, and opened up the Tecrid to the discussion in Islamic philosophy. In our work, we will discuss Tecrîdü'l-İtikad and its aforementioned commentaries within the context of the matter of cause and effect.
Benzer Tezler
- Tusi'nin Tecridü'l-İtikad'ı ve şerhlerinde varlık ve mahiyet
Essence and existence in al-Tusi's Tajrid al-İtiqad and its commentaries
AYŞE BETÜL TEKİN
Doktora
Türkçe
2013
DinMarmara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUHİTTİN MACİT
- Nasîruddin Tûsî felsefesinde Nefsü'l-emr
Nafs al-amr in Nasiruddin Tusi's philosophy
MUHAMMET KANAATLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MURAT DEMİRKOL
- Tecrîdü'l-itikâd ve şerhleri bağlamında Tûsî'nin kelam anlayışı
Tûsî's understanding of kalam in the context of Tajrid al-i'tikâd and its sharhs
HAFZULLAH GENÇ
- Tecrîdü'l-itikâd şârihlerinde imâmet: İsfahânî ve Ali Kuşçu örneği
The imāmate according to commentators of tajrīdu'l-i'tiqād: The case of Isfahānī and 'Ali al-Qushjī
MUHAMMED OSMAN DOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Dinİstanbul 29 Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İLYAS ÇELEBİ
- İbnü'l-Mutahhar el-Hillî'nin 'Keşfü'l-Murâd fî Şerhi Tecrîdi'l-İ'tikâd' adlı eserine göre dini ve siyasi görüşleri
The religious and political views of Ibn al-Mutahhar al-Hilli according to his work 'Kashf al-Murad fi Sharh Tajrid al-I'tikad'
ADEM ARIKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
Dinİstanbul ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EMRULLAH YÜKSEL