XVIII. yüzyılda Şam hazinesi
Damascus treasure in the XVIII th century
- Tez No: 686963
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ IŞIL IŞIK BOSTANCI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 247
Özet
XVIII. yüzyılda hac emirliğini de idare eden Şam valileri hacca finanse edilen kaynakları zamanında gerekli yerlerden tahsil etmek zorundaydı. Haccın gelir kaynaklarından birini de Şam Hazinesi'ne ocaklık yoluyla bağlanan çeşitli yerlerin gelirleri oluşturuyordu. Şam defterdarının hac masrafları için ayrılan meblağı hac emiri olan bölgenin valisine teslim etmesi en önemli görevlerinden biriydi. Hac kileri masrafı, 1745'e kadar hazinenin en büyük harcama kalemiydi. Bu tarihten itibaren hac kilerine ocaklık tayin edilen mukataalar artık defterdarın denetiminde bulunmuyordu. Bu mukataaların gelirlerinin doğrudan Şam valisine ulaştırılması emredilmiştir. 1708'de hac emirliğinin Şam valilerine tevcih edilmesi kararı, Osmanlı Devleti'nin hacca yönelik politikalarının belkemiğini oluşturmuştur. Bu politikaların, 1745'te alınan bu ikinci kararla perçinleştirildiğini söylemek mümkündür. Devlet, hacca ayrılan gelir kaynaklarının tek elden yönetilmesini istemiştir. Hazine bütçelerinde bu harcama kaleminin yerini ise Haremeyn (Mekke-Medine) ahalisinin surre (veya cevâlî) ödemeleri almıştır. Ancak, özellikle yüzyılın sonlarına doğru, hazinenin gelir kalemlerinden maktu/mukataaların senelik bedellerinin tahsil edilememesi Haremeyn ahalisinin surrelerinin ödenmesinde aksaklıklar doğurmuştur. Artan surre ödemeleri karşısında hazine sürekli olarak yeni bir gelir arayışına yönelmiş; ya İstanbul'dan borç para alınmış ya mevcut ocaklık mukataa gelirlerinin senelik bedellerine zam yapılmış ya da yeni ocaklıklar tayin edilmiştir. En çok başvurulan yöntem ise yeni ocaklık tayinleriydi. 1752-53'e kadar kendi kendine yetebilen hazinenin artık bu tarihten itibaren büyük bir mali buhran içerisinde olduğu bütçe defterlerinden izlenmektedir. Osmanlı nazarında hazinenin mali yükümlülükleri, müessese üzerinden devletin Şam'a yönelik politikaları ve gelirlerin tahsil edilememesinin ardındaki sebepler aslında XVIII. yüzyıl Şam'ının anlaşılmasında tamamlayıcı olacaktır. Çalışmada ortaya konulan bilgiler Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA) kaynaklarına dayanmakta olup bu kaynaklar ise daha ziyade Şam Hazinesi'ne ait belgeleri içeren dosyalar, ruznamçe ve muhasebe kayıtlarından oluşmaktadır. ANAHTAR KELİMELER Şam hazinesi, Defterdar, Hac kileri masrafı, Ocaklık, Cevâlî, Maktu/mukataa.
Özet (Çeviri)
Damascus governors also running pilgrimage emirates in the XVIIIth centuries, had to receive sources financed for pilgrimage from necessary places in time. One of income sources of the pilgrimage constituted incomes of various places being tied to Damascus Treasury through a ocaklik. One of the most important duties of Damascus defterdar was delivering the amount separated for pilgrimage to governor of the region who was pilgrimage emir. Pilgrimage cellar expense was the largest expense part of the treasury until 1745. From this date forward, the muqataas appointed as ocaklik for pilgrimage cellar were no langer under the control of defterdar. These muqataas incomes were ordered to give Damascus Governor directly. The decision that Pilgrimage Emirates was given to Damascus governers in 1708 has been the centre of politics related Ottoman State's Pilgrimage. It is possible to say that these politics were supported by this second decision made in 1745. State wanted that income sources separated for pilgrimage should be run from, one centre. Harameyn (Mecca-Medina) ahalisi surre (or cevâlî) payments took place instead of that expense part in treasury budget. However expecially in the later century, that maqtu/muqataa from income parts of the Treasury couldn't be taken annual price, caused problems related paying“Haremeyn ahalisi surre”. Treasury tried to search different incomes because of increasing of surre payment; in that case it was borrowed money from Istanbul or increased annual fees of the current ocaklik muqataa income or new ocakliks were appointed. The most applied method was new ocaklik appointments. That treasury being self-sufficient until 1752-53 went through a big financial crisis, has been understood from budget registers. Financial responsibilities of treasury from the viewpoint of Ottoman State, State's politics about Damascus via institution, and causes of not being collected of incomes will be complement by comprehending Damascus in the XVIIIth century. Information introduced in the study is based on Presidential Ottoman Archives (BOA), and these sources consist of files containing documents related Damascus Treasury, ruznamçe and accountancy registers. KEY WORDS Damascus Treasury, Defterdar, Damascus cellar expense, Ocaklik, Cevâlî, Maqtu/muqataa.
Benzer Tezler
- İsmail Hakkı Bursevi'nin Tuhfe-i Recebiyye adlı eseri (inceleme-metin)
İsmail Hakkı Bursevî?s Tuhfe-i Recebiyye (review and text)
ZÜBEYİR AKÇE
- Antakya ve Tüm Doğu Süryani Ortodoks Patrikliği: Tarihsel gelişimi ve günümüzdeki durumu
Syriac Orthodox Patriarch of Antioch and all the East: Historical development and present situation
ABDULLAH DİLEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Dinİstanbul ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HAKAN OLGUN
- Hâce Hatîb Mahmud er-Rumî ve Harîdetü'l 'Acayib ve Ferîdetü'l Garayib tercümesi isimli eserinin edisyon kritik ve tahlili
Hace Hatib Mahmud er-Rumi and edition critique and analysis of his book named 'Tercemetü Haride al-Acayib and Feride al-Garayib'
SEMA YANİÇ
- Klasik dönemde Osmanlı eyalet taksimatı
Ottoman provincial administration in the classical age
SULTAN TAŞKESEN
- İbnü's-Serrâc ve Müvelleh dervişler: Teşvîku'l Ervâh ve'l-Kulûb ilâ Zikri allâmi'l-Guyûb isimli eseri bağlamında
Ibn al-Sarrâj wa Muwallah dervishes: In the context of its work Tashwîq al-Arwâh wa al-Qulûb ilâ Zikr Allâm al-Ghuyûb
EYÜP ÖZTÜRK
Doktora
Türkçe
2011
TarihAnkara Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NESİMİ YAZICI