Жергиликтүү өзгөн күрүч сортторунун ткандык культураларынын параметрлерин in vitro культивирлөө шарттарында аныктоо
Yerel özgen çeltik çesitlerinin in vitro koşullarda doku kültürü parametrelerinin belirlenmesi
- Tez No: 693012
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. YILMAZ KAYA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Biyoloji, Biology
- Anahtar Kelimeler: Çeltik, Uzgen Çeltiği, Modern Biyoteknoloji
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Biyoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 111
Özet
Çeltik, Antarktika hariç tüm kıtalarda yetiştirilen dünyanın en değerli gıda ürünleri arasında yer almaktadır. Özellikle insanlığın yarısının ana kalori kaynağıdır. Dünya tarımında ekilen alan açısından buğdaydan sonra ikinci sırada yer almaktadır, ama tahıl hasadı açısından yaklaşık olarak buğdaya eşittir. Kırgızsız'ın güney bölgesi çeltik tarımına elverişli olduğu için son 10 yılda çeltik ekim alanları 4 kat artmıştır. Oranın artış göstermesine nüfuz artışı, ekonomik olarak getirisinin olması, diğer ülkelere ihracat etme durumu planlanması gibi birçok faktörler neden olmaktadır. Kırgızistan'da çeltik yetiştirilen başlıca alanlar Oş, Celal-Abad, Batken bölgelerinde yer almaktadır. Son yıllarda 2020 verilerine göre Kırgızistan'da çeltik ekili alanlar artarak yaklaşık 11927 hektara ulaşırken, hasat 44,45 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Özgen çeltiği, tadı bakımından diğer çeşitlere göre çok daha üstün olduğu gibi araştırmalara göre insan organizması için yararlı olan birçok elementleri içerdiği ve dünya standartlarına göre çeltiğin protein içeriği diğer çeltikler bakımında çok daha zengindir. Bunların yanı sıra bölgede yaşayan insanların damağına hitap etmesi de vazgeçilmezliğinin temel nedenleri arasında sayılabilir. Bunlara rağmen özgen çeltiğini ekim alanı istenilen seviyede değildir. Literatüre bakıldığın özgen çeltiği ile ilgili ilk biyoteknoloji çalışması bu tez çalışması kapsamında ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada yerel özgen çeltiği tohumları steril edildikten sonra MS besi yerinde, farklı konsantrasyon ve kombinasyonları ile desteklenen KIN, 2,4-D, IAA, BAP ve NAA bitki büyüme düzenleyicilerinin farklı konsantrasyon ve kombinasyonları kullanılarak direkt ve indirekt bitki rejenerasyonları tespit edilmiştir. En iyi direkt bitki rejenerasyon oranları içeren ortamlar elde edilmiştir. Tohumdan kallus eldesinde ise sadece 2,4-D büyüme düzenleyicisi etkili olmuştur ve 1 mg/L 2,4-D uygulandığında kallus oranı ile en yüksek seviyeye ulaşmıştır. Bu bitkilerin yaprak ve gövdeleri eksplant kaynağı olarak kullanıldığında ise yapraktan herhangi bir rejenerasyon görülmemiş olup gövdeden ise farklı bitki büyüme düzenleyicisi konsantrasyonunda sürgün oluşturma oranları espit edilmiştir.
Özet (Çeviri)
Күрүч Антарктикадан башка бардык континенттерде өскөн дүйнөдөгү эң баалуу азык-түлүк үрүндөрүнүн катарына кирет. Айрыкча, адамзат колдонгон калориялуу азык заттардын жарым булагы болуп эсептелет. Дүйнөлүк айыл чарбасында эгин эгүү аянты боюнча буудайдан кийин экинчи орунда турат, бирок дан эгиндеринин түшүмү менен салшытырганда болжолдуу түрдө буудай менен барабар. Кыргызстандын түштүк аймагы күрүч өстүрүү үчүн эң ынгайлуу болгондуктан акыркы 10 жылдын ичинде күрүч өстүрүү аянты 4 эсеге жогорулаган. Бул көрсөткүчтүн жогорулоосу кактын санынын көбөйүүсү, экономикалык каржылоонун жогорулоосу жана башка өлкөлөргө экспорттонун пландаштыруу жана бир канча факторлор себеп болууда. Кыргызстанда күрүч негизинен Ош, Жалал – Абад жана Баткен аймактарында өстүрүлөт. Акыркы 2020-жылдын жыйынтыктарына караганда Кыргызстанда күрүч өстүрүү аянты жогорулап жалпы 11927 гектарга, ал эми түшүмдүүлүгү 44,45 миң тоннага жетти. Өзгөн күрүчү даамы боюнча башка күрүчтөргө караганда алда канча жакшы жана изилдөөлөргө ылайык адам организми үчүн керектүү бир канча элементтерди камтыйт. Өзгөн күрүчү дүйнө стандарттары менен салыштырганда башка күрүчтөргө караганда белокко байыраак келет. Ошондуктан аймакта жашаган тургундардын жакшы көрүп тамак ашта колдонуусу жана алмаштырылгыс болгонунун негизги себеби болуп эсептелет. Ушуга карабастан өзгөн күрүчүнүн өстүрүү аянты жылдарга караганда талаптагыдай эмес. Кээ бир сортторунун аз түшүмдүүлүгүнүн себебинен көпчүлүк адамдар өстүрбөй калышкан. Анын ордуна башка жактан келген түшүмдүүлүгү жогору болгон жаңы сортторду өстүрүп башташкан. Бирок даамы жана сапаты боюнча өзгөн күрүчүнө карганда алда канча начар экени белгилүү. Жергиликтүү өзгөн күрүчүнүн сортторун сактап калуу жана түшүмдүүлүгүн жогорулатуу максатында илимий иштердин аз жүргүзүлгөнү адабий булактардан белгилүү. Адабий булактарга таянарак өзгөн күрүчү менен байланыштуу биотехнологиялык изилдөө бул илимий ишибиздин негизинде ишке ашырылды. Бул изилдөөдө өзгөн күрүчүнүн уруктарын стерилдеп алгандан киийн MS азык чөйрөсүндө ар кандай концентрациясы жана комбинациясы менен колдоого алынуу менен KIN, 2,4-D, IAA, BAP жана NAA өсүмдүктөрдүн өсүшүн жөнгө салуучулардын (фитогормондор) ар кандай конценттрацияларын жана комбинацияларын колдонуу менен өсүмдүктөрдө түз жана кыйыр өсүмдүктөрдү калыбына келтирүү аныкталды. Өсүмдүктөрдүн түз калыбына келтирүүдө эң жакшы көрсөткүчтөрдү камтылган чөйрөлөр аныкталды. Уруктардан каллусту өстүрүүдө жалгыз 2,4-D өсүмдүктөрдүн өсүшүн жөнгө салуучусунун таасири менен ишке ашырылды, анда 1 mg/L 2,4-D колдонулганда каллус көрсөткүчү эң жогору баскычты көрсөттү. Бул өсүмдүктөрдөн жалбырак жана сабак бөлүктөрүнөн эксплант булагы катары алынып колдонулганда жалбырактан өрчүү болгон жок бирок сабактан ар кандай өсүмдүктөрдүн өсүшүн жөнгө салуучулардын концентрацияларында сүргүн көрсөткүчтөрү аныкталды. Ачкыч сөздөр: Күрүч, Өзгөн күрүчү, Заманбап Биотехнология.
Benzer Tezler
- Kırgızistan'da yetiştirilen yerel Ak-Turpak çeltik çeşidinin in vitro şartlarda doku kültürü parametrelerinin belirlenmesi
Кыргызстанда өстүрүлгөн жергиликтүү Aк-Tурпак күрүч сортунун ткандык культураларынын параметрлерин in vitro культивирлөө шарттарында аныктоо
TATTIGÜL SABIRKULOVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
BiyoteknolojiKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiBiyoteknoloji Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. YILMAZ KAYA
- Россия империясынын колониалдык саясатына каршы нарын регионунун калкынын күрөшү (XX к. башы)
Rus İmparatorluğunun sömürgeci siyasetine karşı narın bölgesi halkının mücadelesi (XX. asrın başları)
SAMAT BEYŞEYEV
Yüksek Lisans
Kırgızca
2012
TarihKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. DÖÖLÖTBEK SAPARALİYEV
- Кыргызстандагы тарых илими: жаралышы жана өнүгүүсү (XX кылымдын 20-30 жылдары)
Kırgızistan'da tarih biliminin doğuşu ve gelişimi (1920–1930'lu yılları )
MAKTIM MAMETEMİN KIZI
Yüksek Lisans
Kırgızca
2018
TarihKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CEENBEK ALIMBAEV
- Өмүркул караевдин изилдөөлөрүндө кыргыздардын этностук тарыхынын чагылдырылышы
Ömürkul Karayev'in Araştırmalarında Kırgızların Etnik Tarihinin Ele Alınışı
SALİYA KURMANOVA
Yüksek Lisans
Kırgızca
2015
TarihKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OLCOBAY KARATAEV
- Адам ресурстарын башкарууда корпоративдик маданияттын мааниси жана ролу(кыргызстандык ишканалардын мисалында
İnsan kaynakları yönetiminde kurum kültürünün önemi ve yeri: Kırgızistan'da bir saha araştırması
SEYİL NAJİMUDİNOVA
Doktora
Kırgızca
2010
İşletmeKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ARMAN TEVFİK
PROF. DR. İSTANBEK ATANTAEV