Post-endüstriyel alanların kentler üzerinde yarattığı zamansal ve mekansal değişimlerin Zeytinburnu Çırpıcı Çayırı örneğinde incelenmesi
The investigation of the temporary and spatial changes created on cities by post-industrial areas in the example of Zeytinburnu Çirpici Meadow
- Tez No: 695733
- Danışmanlar: PROF. DR. HAYRİYE EŞBAH TUNÇAY
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Peyzaj Mimarlığı, Landscape Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kentsel Tasarım Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 253
Özet
İnsanlık tarihinin en karmaşık fiziksel ve sosyal organizasyonunun ürünü olan kentler, farklı tarihi dönemlerde farklı tarihsel olayların itkisiyle, diyalektik materyalizmin de bir parçası olarak mütemadi bir değişim sürecine şahit olmuştur. Bu tarihsel olayların en önemlilerinden biri olarak endüstri devrimiyle birlikte yeniden şekillenen üretim ilişkileri, bu ilişkiler biçiminin ortaya çıkardığı kentsel mekânı zamansal ve mekansal bağlamda; fiziksel ve sosyal açıdan etkilemiştir. Kapitalizmin ilk dönemleri, emek gücüne duyulan ihtiyacın yani çalışan nüfusun ve üretim tesislerinin belli merkezlerde toplanmasıyla sonuçlanmıştır. Bu yoğunlaşma hem fiziksel çevre hem de sosyo-kültürel yaşam üzerinde dramatik değişimlere neden olmuştur. Ancak birkaç yüzyıl boyunca hızla artan sanayileşme; gelişen teknoloji ve üretim ilişkilerinin yeniden şekillenmesiyle birlikte yavaşlayarak, yerini“sanayisizleşme (deindustrilization) dönemine bırakmıştır. 20.yüzyılın sonu itibariyle etkisi görülen ”sanayisizleşme“ sürecinde; gelişmiş ülkelerdeki istihdamın, üretim sektöründe azalıp istihdam sektörüne kaydığını, üretimin daha çok gelişmekte olan ülkeler üzerinden, ucuz iş gücü ile yapıldığını görmekteyiz. Sanayisizleşme; gelişmiş ülkelerde hizmet sektöründe istihdamın artmasına, gelişmekte olan ülkelerde ise üretim sürecinin yoğunlaşmasına neden olmuştur. Sanayisizleşme döneminin en büyük sonuçlarından biri ise nihayetinde kapitalizm için tarihsel görevini tamamlayan endüstri alanlarının terk edilmesidir. Böylece endüstri alanları post-endüstriyel alanlar haline gelerek 20.yüzyılın sonunda koruma literatürüne dâhil edilip, miras alanları olarak nitelendirilmeye başlanmıştır. Endüstri alanlarının korunmasına dair atılan ilk adımlar endüstri yapı ve anıtlarına yani somut mirasa odaklanmakla birlikte, zamanla endüstrileşme sürecinin derinden etkilediği sosyal yaşam ve kent belleğine dair anıların da olduğu soyut miras korunma sürecine dâhil edilmiştir. Buna ek olarak endüstri alanlarının faaliyet süreci boyunca etkilediği geniş araziler ve kent peyzajı üzerindeki etkiler de analiz edilerek, çevresel problemlerin ortadan kaldırılması ve daha sağlıklı çevrede yaşamak için geliştirilen kent politikalarının parçası haline gelmiştir. Bu noktada endüstri miras alanları ile ilgili yürütülen kent politikalarına, bu alanların çevresel değerler açısından ele alınışını ön plana çıkaran ”peyzaj şehirciliği“ ilkeleri de bu çalışmada kapsamlı bir şekilde ele alınmıştır. Bu tez, öncelikle üretim ilişkilerinin kentsel mekan üzerindeki derin etkisini geniş bir literatür taraması ile anlatarak, endüstri alanlarının post-endüstriyel alanlara dönüşüm sürecini açıklamıştır. Akabinde, endüstri miras alanlarının salt fiziksel koruma yaklaşımlarını problem olarak ele alıp, çok yönlü ve çok katmanlı bir değerlendirme yapmıştır: Bu kapsam endüstri alanlarının kent peyzajı üzerindeki etkileri de ifade edilerek, peyzaj şehirciliği akımının bu alanların çevresel tahribatı giderme noktasındaki ilkeleri ve yaklaşımı detaylandırılmıştır. Çalışma alanı olarak belirlenen Zeytinburnu Çırpıcı çayırının tarihsel geçmişi ve endüstrileşme süreci; Zeytinburnu genelinden başlayarak Çırpıcı çayırına doğru bir yaklaşımla anlatılmıştır. Yine Zeytinburnu genelinden Çırpıcı çayırı özeline doğru akışla bölgenin sosyal ve kültürel gelişimi, değişim süreci; gazete kupürleri, tarihi belgeler ve görüşmeler yardımıyla açıklanmıştır. Çırpıcı çayırının günümüz sınırları ile çayırı tanımlayan yakın çevresinin fiziksel gelişimi de farklı tarihsel dönemlere ait hâlihazır haritalar yardımıyla oluşturulan ”GİS analizleri" ile anlatılıp bu gelişmede endüstrileşmenin etkisi açıklanmıştır. Yapılan analizler neticesinde; endüstrileşme ile birlikte Çırpıcı çayırının mesire kültürü, gezi kültürü, Hıdırellez kutlamaları ve askeri talimler için merkez olması gibi tarihi belgelerle ispatlanmış olan pek çok fiziksel, sosyal ve kültürel fonksiyonun zamanla yitirildiğini görmekteyiz. 19.yüzyılda Zeytinburnu Fabrika-i Hümayunla yani Büyük Demir Fabrikası ile birlikte Zeytinburnu sahilinde başlayan ağır endüstri yerleşkelerinin inşasının Çırpıcı çayırına taştığı, fiziksel analizlerle ortaya konulmuştur. Bölgenin 20.yüzyılın ortalarında endüstrileşme ile birlikte bir gecekondu semti haline geldiği ve fiziksel çevre koşullarının son derece olumsuz olduğu gerçeğine rağmen insanların birbirileriyle kurduğu dayanışma kültürü, kültürel, sportif faaliyetlerin kendileri için ne kadar önemli olduğu ve çevredeki doğal değerlerin de nefes aldıran unsurlar olarak hayatlarının merkezinde yer aldığı sözlü tarih vasıtasıyla ispat edilmiştir. Elde edilen bulgular, bölgenin endüstrileşme ile birlikte fiziksel ve sosyal açıdan derin bir değişim sürecine girdiğini göstermiştir.
Özet (Çeviri)
Cities, the products of the most complex physical and social organization of human history, have witnessed a continuous process of change as a part of dialectical materialism, driven by different historical events in different historical periods. As one of the most important of these historical periods, the industrial revolution reshaped the relations of production which then created the urban space and affected it physically, and socially. The first periods of capitalism resulted in the need for labor power, that is, the concentration of the working population and production facilities in certain centers. This concentration has caused dramatic changes in both the physical environment and socio-cultural life. However, the rapidly increasing industrialization for several centuries; with the reshaping of the developing technology and production relations, it slowed down and left its place to the“deindustrialization period”. During the“deindustrialization”process, which was effective at the end of the 20th century; we can observe that the employment in the developed countries has decreased in the production sector and shifted to the employment sector, and the production is mostly done through the developing countries with cheap labor. Deindustrialization has led to an increase in the labor force in the service sector in developed countries and intensification of the production process in developing countries. One of the biggest consequences of the deindustrialization period is the abandonment of industrial areas that have finally completed their historical mission for capitalism. Thus, industrial areas became post-industrial areas and were included in the conservation literature at the end of the 20th century and began to be described as heritage areas. While the first steps taken for the protection of industrial areas focused on industrial buildings and monuments, that is, tangible heritage, in time, the intangible heritage, including memories of social life and urban memory, which was deeply affected by the industrialization process, was also included in the protection process. In addition, the effects on the large areas of lands and urban landscape affected by the industrial areas throughout the activity process have also been analyzed, and it has become a part of the urban policies developed to eliminate environmental problems and live in a healthier environment. At this point, the principles of“landscape urbanism”, which emphasize the urban policies carried out regarding industrial heritage areas, and the handling of these areas in terms of environmental values, are also comprehensively discussed in this study. This thesis, at first explains the transformation process of industrial areas into post-industrial areas by describing the profound effect of production relations on urban space with a wide literature review. Subsequently, it considered the purely physical conservation approaches of industrial heritage sites as a problem and showed the necessity of a multi-dimensional and multi-layered evaluation. As one of its requirements, the effects of industrial areas on urban landscape are also expressed, and the principles and approach of the landscape urbanism approach at the point of eliminating environmental destruction of these areas are detailed. Historical background and industrialization process of Zeytinburnu Çırpıcı meadow, which was determined as the study area will be explained with a approach starting from Zeytinburnu towards Çırpıcı meadow. Again, with the flow from Zeytinburnu to Çırpıcı meadow, the social and cultural development and change process of the region is explained with the help of newspaper clippings and historical documents. The physical development of the Çırpıcı meadow and of its immediate surroundings, which define the meadow, are explained with the help of“GIS analyses”created with the help of existing maps belonging to different historical periods, which is then followed by the effect of industrialization on this development. Using the data obtained from the analysis and research, the profound effect of industrialization on urban space has been understood. Readings on written sources indicate that Çırpıcı meadow was a center for Hıdrellez celebrations throughout the Ottoman Empire, and in this respect, it is an entertainment center in Istanbul's memory. In addition to these, we can see that the meadow was used as a picnic and excursion area for schools providing education in the Ottoman Period. It also appears as an area where military marches, drills and demonstrations are held. If we go back to the older history, Çırpıcı meadow was a stopover place for all the sultans who went on a campaign to the west and even one of the important battlefields where the conquest of Istanbul was carried out. However, with industrialization, we see that many physical, social and cultural functions, which have been proven by historical documents such as the recreation culture, travel culture, Hıdırellez celebrations and being a center for military drills, have been lost over time. Due to the water potential of the Çırpıcı meadow, it came to the fore in the last period of industrialization of the Ottoman Empire. Physical analyzes revealed that the construction of heavy industry settlements, which started on the coast of Zeytinburnu with the Great Iron Factory in the 19th century, overflowed into Çırpıcı meadow. We can see that the water needed by the Big Iron Factory is carried from the Çırpıcı meadow. When it comes to the Republican period, we understand from the newspaper reports that the Çırpıcı meadow continued to meet the water needs of the city. In the same period, we can see that the meadow continued to be the center of recreational activities such as Hıdrellez celebrations, picnics and excursions. In other words, Çırpıcı meadow has emerged as a large recreation area, activity center, military training area, center of agricultural activities and industry, and one of the main water resources of Istanbul for centuries. While the written history provides a lot of concrete data about the past of the area, it is necessary to look at the transmissions of oral history in order to understand the Çırpıcı meadow in the urban memory. One of the most frequently mentioned issues in the interviews is the poor quality of the physical environment and how deep its impact on daily life is. When the people living in the region tell their stories about their past, the most remembered phenomenon is the bad physical environment created by industrialization and unplanned urbanization caused by industrialization. Since the physical environment constitutes a very important part of daily life, it is the nature of the work that it comes to the fore in memories. Despite all the physical and environmental deficiencies in the region, they have made a life for themselves in order to live, survive and achieve economic freedom as a member of the working class. The culture of solidarity and neighborly relations they built in poor physical conditions and poverty conditions is one of the facts conveyed by oral history. As stated by the interviewees, the physical environmental conditions did not drag the people of the region into conflict with each other, but the same conditions that everyone was exposed to, namely“common destiny”, provided a friendly relationship between people. The hypothesis of this thesis is that industrialization affects the city not only spatially but also socially, and that the industrial heritage does not consist of purely physical elements, but also intangible values should be accepted as heritage. We can analyze from the interviews that“neighborhood relations”were experienced with the same intensity in the period when industrialization was most intense.“Neighborhood and friendship relations”is an intangible heritage and reveals itself through temporal transfers. In the interviews, residents living in the region conveyed through oral history the culture of solidarity that people establish with each other despite all the negativities of the physical environment, how important cultural and sportive activities are for them, and that the natural values in the environment are at the center of their lives as breathing elements. The data obtained from different historical period maps showing the current situation is that the industrialization has affected the city physically very deeply and just like other world countries, the industrialization process has taken place in the region. Especially with the large industrial facilities built in the meadow, we can see that the spatial size of the meadow progresses at a rate opposite to the spatial growth of industrialization. Increasing industrial areas have led to a decrease in the meadow area over time. In the light of visual and numerical data, it is concluded that industrialization affects its own dramatic level in the spatial context. In this context, in the light of the analyzes made, it has been proven that industrialization has affected the city both physically and socioculturally.
Benzer Tezler
- New forms of the creative economy: Creative hubs in Istanbul
Yaratıcı ekonomı̇nı̇n yenı̇ formları: İstanbul'dakı̇ yaratıcı merkezler
MELTEM PARLAK
Doktora
İngilizce
2021
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TÜZİN BAYCAN
- Kentsel yeniden geliştirme projelerinde peyzaj uygulamalarının seçilmiş örnekler üzerinden incelenmesi
Examining the landscaping in urban redevelopment via selected cases
MUSTAFA ALVER
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Aydın ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SÜLEYMAN BALYEMEZ
- 'Global' bir kentin kuruluşu: Astana
Establishment process of a 'global' city: Astana
UMUT OSMAN DEMİRKOL
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF.DR. GÜNKUT AKIN
- Adaptive reuse of industrial heritage complexes as a catalyst for thriving public spaces: The case of Hasanpaşa Gasworks
Aktif kamusal alanlar için endüstriyel mirasın uyarlanabilir yeniden kullanımı: Hasanpaşa Gazhanesi örneği
SEREN ÖZDEMİR
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiKentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EBRU ERBAŞ GÜRLER
- Kent meydanı: Kamusal-estetik çerçevede eleştirel bir değerlendirme
Urban square: A critical approach within the concepts of 'public' and 'aesthetics
NEVBAHAR ATALAY