Ortaokul fen bilimleri ders kitaplarının görsel tasarım ilkeleri açısından değerlendirilmesi
Evaluation of secondary school science textbooks in terms of visual desing principles
- Tez No: 697144
- Danışmanlar: PROF. DR. ALİ GÜNAY BALIM
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Ders kitabı, fen bilimleri, görsel tasarım ilkeleri, Textbook, science, visual design principles
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Fen Bilgisi Öğretmenliği Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 243
Özet
Eğitim-öğretim süreci içerisinde öğrencilerin ve öğretmenlerin en çok kullandığı, ihtiyaç halinde hemen ulaşabildiği ve materyaller içerisinde güvendiği görsel araçlardan biri ders kitaplarıdır. Bu bakımdan ders kitapları öğrencilere ve öğretmenlere yol gösterecek, öğrencilere bazı bilgi ve beceriler kazandırarak onları günlük hayata hazırlayacak ve görsel tasarım açısından tüm bireylere hitap edecek niteliklere sahip olmalıdır. Bu özelliklere sahip bir ders kitabı başta güdüleyici olması yanında, öğrencilerin başarısını artırması, derse yönelik tutumlarını olumlu yönde etkilemesi ve görsel okuryazar bireyler olarak yetişmesine olanak sağlamaktadır. Ders kitaplarının tüm bu olumlu etkileri ortaya çıkarabilmesi için görsel tasarımın temel öge ve ilkeleri açısından uygunluğunun detaylı bir biçimde ele alınması gerekmektedir. Bu çalışmanın amacı, 2020-2021 eğitim-öğretim yılı içerisinde Milli Eğitim Bakanlığı'nın tüm ortaokul öğrencilerine dağıtmış olduğu 5, 6, 7 ve 8. sınıf Fen Bilimleri ders kitaplarının görsel tasarım ilkeleri açısından değerlendirilmesidir. Belirlenen bu amaç doğrultusunda çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman incelemesi kullanılmıştır. Çalışmada ortaokul Fen Bilimleri ders kitaplarının görsel tasarım ilkelerine uygunluğunun belirlenmesi amacıyla Alpan (2004) tarafından geliştirilen“Ders Kitaplarına Yönelik Görsel Tasarım İlkelerine İlişkin Uzman Değerlendirme Formu”kullanılmıştır. Çalışmada ders kitaplarının değerlendirilmesinde, araştırmacı ve Güzel Sanatlar Eğitimi alanında uzman iki bağımsız araştırmacıdan veriler elde edilerek uzman görüşleri değerlendirilmiştir. Çalışmada ders kitaplarının değerlendirilmesinden sonra uzmanlar arasındaki ölçüm güvenirliğini saptamak için Uyuşum yüzdesi ve Cohen kappa değeri hesaplanmıştır. Hesaplamalar sonucunda Cohen kappa değeri .66 olarak belirlenirken uyuşum yüzdesi %81,24 olarak hesaplanmıştır. Çalışmadan elde edilen veriler, nitel araştırma ve doküman incelemede kullanılan betimsel analiz ile çözümlenmiştir. Bunlara ek olarak çalışmada bulgular, frekans ve yüzdelerle ifade edilerek tablo ve grafiklerle ortaya konulmuştur. Çalışmadan elde edilen sonuçlara bakıldığında, Ortaokul Fen Bilimleri ders kitapları görsel tasarım ilkelerine uygunluğu açısından incelendiğinde en iyi hazırlanan ders kitabı 5. sınıf seviyesine ait iken bu sınıf seviyesini sırasıyla 7 ve 8. sınıf Fen Bilimleri ders kitapları takip etmektedir. Ders kitapları içerisinde görsel tasarım ilkelerine en az uyulan sınıf seviyesi ise 6. sınıf Fen Bilimleri ders kitabı olarak tespit edilmiştir. Çalışmada kitapların genel durumuna bakıldığında tüm sınıf seviyelerinde 48 görsel tasarım ilkesinin yarıdan çoğuna uygun olarak hazırlandığı bulunmuştur. Buradan yola çıkarak ders kitaplarının görsel tasarım ilkeleri açısından uygun olduğunu söylemek mümkündür. Fakat ders kitaplarının görsel tasarım ilkeleri açısından hala eksik noktalarının bulunduğu ve iyileştirmelerin yapılması gerektiği sonucu ortaya çıkmıştır. Çalışmadan elde edilen diğer bir sonuç ise Ortaokul Fen Bilimleri ders kitaplarının görsel tasarımı sınıf seviyesi artıkça öğrencilerin yaşları göz önünde bulundurularak tasarlanmadığı, tüm bunlara ek olarak ortaokul Fen Bilimleri ders kitaplarının ortak bir tasarım altında hazırlanmadığı tespit edilmiştir. Her sınıf seviyesine ait Fen Bilimleri ders kitapları kendi içerisinde görsel tasarım ilkeleri açısından uygun bulunmuştur. Fakat tüm sınıf seviyelerine ait ortaokul ders kitaplarının bir bütün olarak ortak bir tasarım altında hazırlanmadığı tespit edilmiştir. Tüm sınıf seviyelerine ait Fen Bilimleri ders kitapları 48 ilke açısından tek tek tartışılmış ve elde edilen sonuçlar doğrultusunda gelecek uygulamalara ve ilerideki araştırmacılara yönelik önerilerde bulunulmuştur. Araştırma sonucunda ders kitaplarının içerisinde yer alan görsel ögelerin niteliğinin artırılması ve öğrencilerin görsel okuryazarlıklarını geliştirmeye yönelik iyileştirmelerin yapılması gerektiği önerilmektedir.
Özet (Çeviri)
School books are the most common visual aids used by students and teachers in the educational system, that they can reach immediately when needed, and that they trust in materials. In this respect, textbooks should have qualities that will guide students and teachers, prepare students for daily life by gaining some knowledge and skills, and appeal to all individuals in terms of visual design. A textbook with these features, in addition to being motivating in the first place, enhances students' achievement, has a good impact on their attitudes about the lesson, and allows them to develop as visually literate persons. In order for textbooks to reveal all these positive effects, the suitability of visual design in terms of basic elements and principles should be discussed in detail. The purpose of this research is to assess the visual design principles used in the 5th, 6th, 7th, and 8th grade Science textbooks issued by the Ministry of National Education to all middle school students in the 2020-2021 academic year. The study employed document analysis, that is one of the qualitative research methodologies, to reach this aim. The research utilized Alpan (2004)'s“Expert Evaluation Form for Visual Design Principles for Textbooks”to examine the compatibility of secondary school science textbooks with visual design principles. In the evaluation of textbooks, data was gathered from the researcher and two independent researchers who are professional in the field of Visual Arts Education. In the study, after the evaluation of the textbooks, the percentage of agreement and Cohen kappa value were calculated to determine the measurement reliability among experts. As a result of the calculations, the Cohen kappa value was discovered as .66, while the percentage of agreement was calculated as 81.24%. The study's data were evaluated using descriptive analysis, which is commonly employed in qualitative research and document review. In addition to these, the findings in the study were expressed with frequencies and percentages, presented with tables and graphics. Once the study's findings are evaluated to the visual design principles used in secondary school scientific textbooks, the best prepared textbook belongs to the fifth grade level, which is followed by the seventh and eighth grade science textbooks, respectively. Among the textbooks, the grade level that the least adhered to the visual design principles was determined as the 6th grade Science textbook. When the overall condition of the books was assessed in the research, it was found that 48 visual design principles were prepared in accordance with more than half of all grade levels. It is conceivable to conclude that textbooks are appropriate in terms of visual design principles from this perspective. However, was also determined that there are still gaps in the textbooks in terms of visual design principles, and that changes should be made. Another findings of this research is that the visual design of secondary school scientific textbooks was not created with the age of the students in mind as the grade level increased. By moreover, it was discovered that secondary school science textbooks were not created in a common design. Science textbooks for each grade level were deemed to be suitable in related to visual design principles, however secondary school textbooks belonging to all grade levels were not prepared under common visual design as a whole. Science textbooks for all grade levels were examined one by one in terms of 48 principles, and recommendations for future applications and researchers were made based on the findings. As a consequence of the study, it is proposed that the quality of design elements in textbooks be improved, and that changes be made to improve students' visual literacy.
Benzer Tezler
- Ortaokul 5. sınıf fen bilimleri ders kitabının görsel tasarım ilkeleri açısından değerlendirilmesi
The evaluation of the secondary school 5th grade science textbooks according to visual design principles
CANAN UÇAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DEMET HATİCE ÖZERBAŞ
- Ortaokul Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı'nın afet eğitimi kapsamında Stake'in Gereksinimlere Yanıt Verici Modeliyle değerlendirilmesi
The evaluation of Elementary Science Curriculum in terms of disaster education using Stake's Responsive Program Evaluation Model
SERAP DURUM
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimAnkara ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATMA MIZIKACI
- Ortaokul temel ders kitaplarının eğitsel ve grafiksel açıdan değerlendirilmesi
Başlık çevirisi yok
AYŞE DÜNDAR
- Temel eğitim programları ve ders kitaplarının dijital okuryazarlık bağlamında incelenmesi
Investigation of primary education curricula and textbooks in the context of digital literacy
NİLGÜN ALTUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜLGÜN ALPAN
- Ortaokul sosyal bilgiler dersinde astronomi okuryazarlığı becerisinin geliştirilmesinin çok boyutlu değerlendirilmesi ve öğrencilerde astronomi okuryazarlık becerisinin geliştirilmesi: Karma yöntem araştırması
Multimensional evaluation of the development of astronomy literacy skills in secondary school social studies course and developing astronomy literacy skills in students: A mixed method research
MELTEM ELİF ÇELİK
Doktora
Türkçe
2024
Astronomi ve Uzay BilimleriBursa Uludağ ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SELMA GÜLEÇ