Tanrı ve insan görüşleri bağlamında eski Yunan felsefesinin Mu'tezile kelam sisteminin teşekkülü ve gelişimine etkisi meselesi
The issue of the effects of ancient Greek philosophy on the formation and development of Mu'tazilite system of theology in the context of god and human wiews
- Tez No: 697894
- Danışmanlar: PROF. DR. FETHİ KERİM KAZANÇ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Felsefe, Religion, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: Mu'tezile, Eski Yunan felsefesi, akıl, Allah, insan, Mu'tazila, Ancient Greek philosophy, mind, God, human
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ondokuz Mayıs Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kelam Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 176
Özet
Bu çalışma, Eski Yunan felsefesi ve Mu'tezile kelâm ekolünün Tanrı ve insan anlayışlarının mukayeseli olarak incelenmesi ve dolayısıyla Mu'tezile'nin kelâmî felsefesi üzerinde Eski Yunan düşüncesinin etkilerinin ortaya konulması ve tahlil edilmesini amaçlamaktadır. Bu bağlamda Mu'tezile ekolü üzerinde batılıların iddia ettiği türden Eski Yunan düşüncesinin etkisinin olup olmadığı ortaya konulacaktır. Mu'tezilî düşünce sisteminde Allah; zât ve sıfatlarıyla bir olup en önemli ilke tevhîddir. Hatta İlâhî sıfatlar zâta indirgenerek ve zât ile özdeşleştirilerek, o zâtın bağımsız sıfatlara sahip olmadığı öne sürülmüştür. Bu anlamda ekol, Platon ve Aristoteles'te olduğu gibi, İlâhî zâtın ne olduğunu değil, ne olmadığını ifade eden selbî yöntemi benimsemiştir. Ancak onlar bütünüyle Platon ve Aristoteles'in etkisi altında kalmamışlardır. Zira onlar, Aristoteles'in ezelî madde ve kendisi hareket etmeyen hareket ettirici Tanrı tasavvuruna karşı çıkmalarının yanı sıra, Platon'a ait, evrenin ve zamanın Tanrı'yla birlikte ezelî olduğu düşüncelerini de reddetmişlerdir. Mu'tezile ekolünün düşüncesinde insan; ruha, bedene, akıl ve irâdeye sahip olup, eylemlere güç yetirebilen ve değerleri aklen kavrayıp tayin edebilen bir varlıktır. Çünkü bu ekole göre değerler, Sokrates ve Platon'da olduğu gibi fiillerin zâtî nitelikleri olup, nesnel bir hakikate sahiptir. İnsan ise, özgür irâdesi, ihtiyârı ve istitâati sebebiyle kendi tercihleri doğrultusunda eylemde bulunan ve dolayısıyla da bu eylemlerinden ötürü övgü veya yergiye layık olan bir varlıktır. Bu anlamda insanın fiili, ister doğrudan/mübâşir, isterse dolaylı/mütevellid olsun, bunun sorumlusu bizzat insandır. Ekol, insanı hakiki manada fâil olarak niteleyerek onun dinî ve ahlâkî sorumluluğunu aklî ve ahlâkî temellere dayandırarak açıklamaktadır. Mu'tezilîler, dinî bilginin anlaşılıp yorumlanmasında akla büyük bir değer vermişler, rasyonel temelleri bulunan, akıl ve vahyin aynı potada bütünleştirilmek suretiyle inşa edildiği bir dinî anlayış geliştirmişlerdir. Nitekim onların akıl anlayışları Eski Yunan düşüncesinin aksine dinî temellere dayanmaktadır. Bu kapsamda, Mu'tezile'nin kelâmî felsefesi tamamen yabancı kaynaklardan tevarüs ve taklit edilen aktarmacı bir felsefe olmaktan ziyade, vahiyle beslenmiş akıl kanalıyla oluşturulmuş bir düşünce sistemidir.
Özet (Çeviri)
This study aims to comparatively examine the understanding of God and human in Mu'tazila's theological school and Ancient Greek philosophy, and thus to reveal and analyze the effects of Ancient Greek thought on Mu'tazila's theological philosophy. In this context, it will be revealed whether the ancient Greek thought, as claimed by the westerners, had an effect on the Mu'tazila school. In the Mu'tazila's system of thought, God; being one with his essence and attributes, the most important principle is oneness (al-Tawhîd). In fact, it has been suggested that a person can't have independent attributes by reducing the divine attributes to a person and identifying them with this person. In this sense, as in Plato and Aristotle, the school adopted the negative (al-salb) method, which expresses not what he isn't, but what the divine person is. However, the Mu'tazilite theologians were not entirely under the influence of Plato and Aristotle. Because, in addition to opposing Aristotle's conception of eternal matter and God who doesn't move himself, but move, they also rejected Plato's ideas that the universe and time are eternal together with God. In the thought of Mu'tazila school, human is a creature that has a soul, body, mind and will, capable of actions, and understanding and determining values rationally. Because, according to this school, values are the inherent qualities of actions as in Socrates and Plato, and have an objective truth. On the other hand, human beings are creatures who are worthy of praise or satire for their actions due to their free will, choice and capacity of acting with their own preferences. In this sense, whether a person's action is direct or indirect, the person responsible for it is himself. The school describes man as an agent in the real sense and explains his religious and moral responsibility by basing it on rational and moral foundations. The Mu'tazilites gave great importance to reason in understanding and interpreting religious knowledge, and they developed a religious understanding that had rational foundations and was built by integrating reason and revelation in the same pot. As a result, their understanding of reason contains a religious identity of Ancient Greek thought. In this context, Mu'tazila's theological philosophy is a system of thought created through the mind fed by revelation, rather than being a transmission philosophy that is inherited and imitated from foreign sources.
Benzer Tezler
- Fuzûlî'de güzellik tasavvuru
Imagination of beauty in Fuzuli
KENAN BOZKURT
Doktora
Türkçe
2016
Türk Dili ve Edebiyatıİnönü ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SADIK ARMUTLU
- Tommaso Campanella ve Thomas More'un ütopyalarının karşılaştırılması
Comparing Thomas More and Tommaso Campanella's utopias
MAHMUT AVCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
FelsefeAtatürk ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. OSMAN ELMALI
- Кыргыз философиясындагы убакыт маселеси
Kırgız felsefesinde zaman problemi
MUNARA KUDAYBERDİ KIZI
Yüksek Lisans
Kırgızca
2023
FelsefeKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiFelsefe Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CAMGIRBEK BÖKÖŞOV