Sabûhî Ahmed Dede'nin İhtiyârât-ı Sabûhî adlı mesnevî şerhi (I.-III. cilt) (inceleme-tenkitli metin-sözlük)
Sabuhi Ahmed Dede's commentary on masnevi titled İhtiyarat-i Sabuhi (Volume I.-III.) (analysis-critical text-glossary)
- Tez No: 699330
- Danışmanlar: PROF. DR. MUSTAFA ERDOĞAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 956
Özet
Sabûhî Ahmed Dede 16. yüzyılın sonları ile 17. yüzyılın ilk yarısında yaşamış şâirlik özelliği de bulunan önemli bir Mevlevî şeyhidir. Konya Mevlevîhânesi'nde tedristen geçtikten sonra önce Şam, ardından Yenikapı Mevlevîhânesi'nde şeyhlik vazifesini gerçekleştirmiştir. Konya yıllarında Türkçe Dîvânı'nı, Şam yıllarında İhtiyârât-ı Sabûhî'sini yazmıştır. İhtiyârât-ı Sabûhî son yıllarda ilim dünyasının dikkatini çekmiş bir eser olarak görünmektedir. Ancak eserin tam bir transkripsiyonlu metni bugüne kadar hazırlanmamıştır. Bu çalışmada Sabûhî Ahmed Dede'nin hayatı ve edebî kişiliği ile ilgili detaylı bilgi vermekten ziyade esere odaklanılmış, İhtiyârât-ı Sabûhî'nin nüshaları tespit ve temin edilerek nüsha soyağacı çıkarılmış ve bunlar arasında kol başı olan nüshalar ile tenkitli metin oluşturulmuştur. Sabûhî Ahmed Dede, İhtiyârât-ı Sabûhî'de anlaşılması güç olan beyitler ile âyet ve hadîs içeren beyitleri, ayrıca Mesnevî'nin dîbâce bölümlerini şerh etmiştir. Şerh metodolojisinde bu açıklamaya uygun bir şekilde âyet ve hadîs iktibasları ile dini kıssalara yoğun bir şekilde yer vermiştir. Mesnevî'nin dîbâce bölümlerinin şerhinde ise kelime anlamları ve gramer açıklamaları yoğunlaşmaktadır. Eser Türkçe kaleme alınmış olmakla birlikte manzum bölümlerde Farsça, iktibas yapılan bölümlerde de Arapça yoğun bir şekilde kullanılmıştır. Mesnevî'yi öğretmek amacıyla yazılmış olmasına rağmen Türkçe bölümlerdeki Arapça ve Farsça kelime ve terkiplerin yoğunluğu talebelerin belli bir eğitim seviyesinde olduklarını göstermektedir. Ayrıca şerh metodunda bir düzenin olmaması, Mesnevî'de bulunan ancak şerh edilmeyen beyitlerden kelime anlamlarının verilmesi, bağlaç kullanımlarının çokluğu, kimi yerde cümlelerin yarıda kalması ya da anlamlı cümle oluşmaması eserin konuşama dili özellikleri ile yazıldığına işaret etmektedir. İhtiyârât-ı Sabûhî, şerh geleneği içerisinde Mesnevî şerhleri arasında özellikle âyet ve hadîs içeren beyitler ile talebeler tarafından anlaşılmadığı düşünülen beyitlerin şerhine yer vermesi ve bu amacı gerçekleştirmek için kullandığı şerh yönteminin özgünlüğü, sanat kaygısından uzak üslubu, belli bir eğitim düzeyini gerektiren dil kullanımı ile farklı bir yere ve öneme sahip bir eser olarak dikkat çekmektedir.
Özet (Çeviri)
Sabuhi Ahmed Dede is an important Mevlevi sheikh who lived in the late 16th century and the first half of the 17th century, and also has the characteristics of a poet. After passing the education in Konya Mevlevihane, he performed the duty of sheikh first in Damascus and then in Yenikapı Mevlevihane. He wrote Turkish Divan in Konya years and İhtiyarat-ı Sabuhi in Damascus years. İhtiyârât-ı Sabuhi seems to be a work that has attracted the attention of the scientific world in recent years. However, a fully transcribed text of the work has not been prepared so far. This study focuses on the work rather than giving detailed information about Sabuhi Ahmed Dede's life and literary personality. The copies of İhtiyarat-ı Sabuhi were identified and procured, and the genealogy of the copies was drawn, and a critical text was created with the prominent copies among them. Sabûhî Ahmed Dede has commented on the couplets that are difficult to understand and the couplets containing verses and hadiths in İhtiyarat-ı Sabuhi, as well as the dîbâce sections of the Mesnevi. In his commentary methodology, in accordance with this explanation, verses and hadith quotations and religious anecdotes were intensely included. In the commentary of the dîbâce sections of Mesnevi, the meanings of words and grammatical explanations are concentrated. Although the work was written in Turkish, Persian was used extensively in the verse sections and Arabic was used extensively in the quoted sections. Even though it was written to teach Mesnevi, the density of Arabic and Persian words and compositions in the Turkish sections shows that the students are at a certain level of education. In addition, the lack of order in the commentary method, the meaning of words from the couplets in the Mesnevi that are not annotated, the abundance of use of conjunctions, the incompleteness of sentences in some places or the absence of meaningful sentences indicate that the work was written with colloquial features. İhtiyarat-ı Sabuhi draws attention as a work that has a different place and importance among the Mesnevi commentaries within the commentary tradition, with especially the couplets containing verses and hadiths, include the commentary of the couplets that are thought not to be understood by the students and the originality of the commentary method used to achieve this purpose, unpretentious style, use of language that requires a certain level of education.
Benzer Tezler
- Sabûhî Ahmed Dede'nin İhtiyârât-ı Sabûhî adlı Mesnevî şerhi (IV.-VI. cilt) (inceleme-tenkitli metin-sözlük)
Sabûhî Ahmed Dede's commentary on Masnavi titled İhtiyârât-i Sabûhî (Volume IV.-VI.) (analysis-critical text-glossary)
AYŞE KORKMAZ
Doktora
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ARSLAN
- Sabûhî Ahmed Dede'nin hayatı eserleri ve tasavvufî görüşleri
Sabûhî Ahmed Dede's life works and sufism views
MÜZEKKİR KIZILKAYA
Doktora
Türkçe
2019
DinSivas Cumhuriyet ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KADİR ÖZKÖSE
- Sabuhi Şeyh Ahmed Dede hayatı, edebi kişiliği, eserleri ve Türkçe Divanı'nın tenkitli metni
Başlık çevirisi yok
MEHMET SARI
Doktora
Türkçe
1992
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ABDULKERİM ABDULKADİROĞLU
- Nuruosmaniye Kütüphanesi No:4959'da kayıtlı şiir mecmuası (İnceleme-metin)
Poetry compilation registered as Nuruosmaniye Library No: 4959 (Textual analysis – transcription)
NECLA KOCAGÖZ
Doktora
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SİBEL KOCAER
- Sabuhi Ahmed Dede, hayatı, eserleri ve 'İhtiyarat-ı Sabuhi' adlı eseri (1-100. varak)
Sabuhi Ahmed Dede, his life, writings and his book of 'ihtiyarat-i sabühi' (1-100. leaf)
ABDULKADİR ALGÜL
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
DinAtatürk ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMAN TÜRER