Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Saatleri Ayarlama Enstitüsü romanında 'aydınlanmanın diyalektiği'
'The dialectic of enlightenment' in Ahmet Hamdi Tanpınar's The Time Regulation Institute
- Tez No: 706620
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ DEVRİM ÇETİN GÜVEN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Karşılaştırmalı Edebiyat, Türk Dili ve Edebiyatı, Comparative Literature, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Tanpınar, Adorno, Horkheimer, Aydınlanma eleştirisi, Hayri İrdal, Halit Ayarcı, akıl, Tanpınar, Adorno, Horkheimer, The Criticism of The Enlightment, Hayri İrdal, Halit Ayarcı, reason
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Karşılaştırmalı Edebiyat Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Karşılaştırmalı Edebiyat Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 170
Özet
Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Batılı, yeni bir medeniyet kurmayı amaçlayan aydınların ve kurumların düştüğü abes durumları hicvettiği romanı Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Theodor W. Adorno ve Max Horkheimer'in ortak eserleri Aydınlanmanın Diyalektiği ile ortak düşünsel arka plana sahiptir. Her iki eser de dünya savaşları sonrasında yıkıma uğrayan Batı medeniyeti karşısında“akıl”ve“Aydınlanma”kavramlarını sorgulamakta ve insan aklına, bilime, ilerlemeciliğe ve yeniliğe yüklenen aşırı anlamların sonuçlarını göstermektedir. Bu çalışmada Aydınlanmanın Diyalektiği'ndeki tespitler ışığında Saatleri Ayarlama Enstitüsü'nün şahıs kadrosu incelenmiştir. Birinci Bölüm'de Tanpınar, Adorno ve Horkheimer, eserleriyle birlikte kısaca tanıtılıp Aydınlanma atılımının özeti çıkarıldı, Halit Ayarcı'nın“aldanma”itirafı Aydınlanma kavramıyla ilişkilendirildi ve Aydınlanmanın nasıl, hangi şartlarda kendi kendisini aldattığıyla ilgili genel bir görünüm sunuldu. İkinci Bölüm'de“Saatleri Ayarlama Enstitüsü”nün kurulmasından sonraki dönem, Aydınlanmanın Diyalektiği'ndeki Aydınlanma eleştirisi bağlamında incelendi: Halit Ayarcı'nın Batı Aydınlanmasını, diğer kişilerin“pozitif bilimler”,“kültür endüstrisi”ve“iktidar”ı temsil edişleri irdelendi. Üçüncü Bölüm'de“Enstitü”öncesi dönem, mitos ve gelenek bağlamında,“Doğu usulü Aydınlanma”adı altında incelendi. Bu inceleme esnasında Batı Aydınlanması kavramlarına da atıf yapıldı, iki Aydınlanma çeşidinin temsilcileri birbirleriyle karşılaştırıldı. Kişiler“mitos”,“nesnel akıl”,“burjuvazi”kavramlarıyla,“Şehzadebaşı Kahvehanesi”2. Dünya Savaşı yıllarının akademi çevreleriyle ilişkilendirildi,“İspritizma Cemiyeti”çelişkili bir“bilimsel fenomen”oluşuyla ele alındı. Son olarak Hayri İrdal üzerinden öncelikle Horkheimer'in formüle ettiği“bireyin silinişi”aşamaları incelendi, sonrasında Hayri İrdal'ın ikilemler eşliğinde“akıl”kavramını nasıl temsilleştirdiği üzerinde duruldu. Bu tezle Saatleri Ayarlama Enstitüsü'nün yerel bir hicvi içermediği, uluslararası ve zamanlar üstü bir Aydınlanma eleştirisine yöneldiği kanıtlanmaya çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
Ahmet Hamdi Tanpınar's The Time Regulation Institute, which satirizes the absurd situations of intellectuals and institutions aiming to establish a new, Western civilization, has a common intellectual background with the joint work of Theodor W. Adorno and Max Horkheimer, Dialectic of Enlightenment. Both works question the concepts of“reason”and“Enlightenment”in the face of Western civilization, which was destroyed after the world wars, and show the results of excessive meanings attributed to human mind, science, progressivism and innovation. In this thesis, the staff of the Time Regulation Institute was examined in the light of the findings in the Dialectic of Enlightenment. In the First Chapter, Tanpınar, Adorno and Horkheimer were briefly introduced with their works and a summary of the Enlightenment breakthrough was made. Halit Ayarcı's confession of“deception”was associated with the concept of the Enlightenment and a general view was presented about how and under what conditions the Enlightenment deceived itself. In the Second Chapter, the characters of the novel, which were brought to the forefront by the“The Time Regulation Institute”was associated with the course of the“Western Enlightenment”and some concepts put forward in criticism of Enlightenment by the Dialectic of Enlightenment. Halit Ayarcı's representations of the“Western Enlightenment”itself and the other representations of“positive sciences”, the“culture industry”and power were examined. In the third chapter, the period before the“Institute”was examined in the context of myth and tradition, under the name of“Oriental Enlightenment”. During this review, Western Enlightenment concepts were also referred and representatives of the two Enlightenment types were compared with each other. The characters were associated with“myth”,“objective reason”and“bourgeoisie”;“Şehzadebaşı Coffeehouse”took part in the study as the academic circles of the years of World War II.“The Spiritualism Society”took part in the study as a contradictory“scientific phenomenon”. Finally, firstly, the stages of“erasure of the individual”formulated by Horkheimer were examined through Hayri İrdal, and then it was focused on how Hayri İrdal represented the concept of“reason”in the presence of dilemmas. With this thesis, it has been tried to prove that the Time Regulation Institute does not contain a local satire specific to Turkey, instead it includes an international and transcendent criticism of the Enlightenment itself.
Benzer Tezler
- Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Saatleri Ayarlama Enstitüsü adlı romanında zaman-kimlik ve dönüşüm
Time-identity and transformation in Ahmet Hamdi Tanpınar's novel called Saatleri Ayarlama Enstitüsü
İSA BAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Kültür ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. DURALİ YILMAZ
- Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Saatleri Ayarlama Enstitüsüne yeni tarihselci bir yaklaşım
A new historical approach to Ahmet Hamdi Tanpınar's Saatleri Ayarlama Esntitüsü
ERDEM ERDİNÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıHaliç ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MERİÇ KURTULUŞ
- Ahmet Hamdi Tanpınar'ın romanlarında yabancılaşma
The alineation in Ahmet Hamdi Tanpinar's novels
İDRİS ŞAHİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Türk Dili ve EdebiyatıOrdu ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SALİH OKUMUŞ
- Türk romanında gülmece: 1950'den günümüze
Humour in Turkish novel: From 1950 to today
ESRA KARLIDAĞ
Doktora
Türkçe
2017
DilbilimHacettepe ÜniversitesiYeni Türk Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜZİN GONCA GÖKALP ALPASLAN
- Sabri Ülgener'in fikirleri üzerinden Saatleri Ayarlama Enstitüsü adlı romanın değerlendirilmesi
The evaluation of the novel Time Regulation Institute based on Sabri Ülgener's ideas
ESMA AKPINAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Ekonomiİnönü Üniversitesiİktisat Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUSTAFA ERCAN KILIÇ