Geri Dön

Türkçe metinlerin kavram haritalarının otomatik olarak oluşturulması

Automatic creation of the concept maps of Turkish texts

  1. Tez No: 707318
  2. Yazar: MERVE BAYRAK
  3. Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ DENİZ DAL
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrol, Computer Engineering and Computer Science and Control
  6. Anahtar Kelimeler: kavram haritası, kavram haritası madenciliği, doğal dil işleme, Türkçe metin analizi, concept map, concept map mining, natural language processing, Turkish text analysis
  7. Yıl: 2021
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Atatürk Üniversitesi
  10. Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Bilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 107

Özet

Amaç: Kavram haritaları belirli bir konuya ait kavramlar arasındaki ilişkileri tanımlayan iki boyutlu görsel araçlardır. Bu haritaların manuel olarak oluşturulması özellikle metin yoğunluğu fazla olan metinler açısından ilgili alanda uzmanlık gerektirmek, görsel karmaşıklığı minimuma indirmek ve haritaları bütünleştirmek gibi sorunları beraberinde getirmektedir. Bu sorunların üstesinden gelmek amacıyla kavram haritalarının otomatik olarak oluşturulmasına yönelik çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Öte yandan bir belgeden tam otomatik ve insan eli kalitesinde havram haritası üretimi henüz tatmin edici bir şekilde gerçekleştirilememiştir. Bu bilgiler ışığında bu çalışmanın amacı Türkçe metin belgelerinden kavram haritalarının otomatik olarak oluşturulmasını sağlamaktır. Yöntem: Bu tez kapsamında Türkçe metinlerden kavram haritalarının otomatik olarak çıkarılması için Türkçe Doğal Dil İşleme yazılım zincirinden ve Graphviz aracından yararlanan bir sezgisel algoritma geliştirilmiştir. Söz konusu algoritma Türkçe kelimelerin cümle içinde birbirlerine olan bağımlılıklarından yola çıkarak kavramların elde edilmesi prensibiyle çalışmaktadır. Algoritma ayrıca yeni bir cümle puanlandırma mekanizması ile kavram haritasına eklenecek olan cümleleri belirlemektedir. Bulgular: Geliştirilen algoritma Türkçe, Coğrafya, Fen Bilimleri ve Bilgisayar Bilimleri alanlarında toplam 20 veri seti üzerinde uygulanmıştır. Algoritmanın yetkinliği performans değerlendirme ölçütlerinden olan kesinlik, duyarlılık ve F-ölçütü ile analiz edilmiştir. Önerilen algoritmanın Türkçe kavramlar içeren metinlerde oldukça etkili olduğu görülmüştür. Kavram haritasına eklenecek olan cümle seçimi algoritmasının performans ölçütleri açısından ortalama değere yakın sonuç ürettiği gözlemlenmiştir. Sonuç: Önerilen algoritma ile elde edilen kavram haritalarının manuel olarak çıkarılan kavram haritalarına oldukça benzediği anlaşılmıştır. Geliştirilen algoritmanın bir doğal dil işleme aracına bağımlı olduğu ve bu nedenle bazı durumlarda manuel müdahale gerektirdiği tespit edilmiştir.

Özet (Çeviri)

Purpose: Concept maps are two-dimensional visual tools that describe the relationships between concepts belonging to a particular subject. The manual creation of these maps entails problems such as requiring expertise in the relevant field, minimizing visual complexity, and integrating maps, especially in terms of text-intensive documents. In order to overcome these problems, automatic creation of concept maps is required. On the other hand, the production of a fully automated and human-hand quality concept map from a document has not yet been achieved satisfactorily. In the light of this information, the aim of this study is to provide automatic creation of the concept maps from Turkish text documents. Method: Within the scope of this thesis, a heuristic algorithm has been developed using the Turkish Natural Language Processing software chain and the Graphviz tool to automatically extract concept maps from Turkish texts. The proposed algorithm works with the principle of obtaining concepts based on the dependencies of Turkish words in sentences. The algorithm also determines the sentences to be added to the concept map with a new sentence scoring mechanism. Findings: The developed algorithm has been applied on a total of 20 data sets in the fields of Turkish, Geography, Science and Computer Sciences. The effectiveness of the algorithm has been analyzed with three different performance evaluation criteria, namely precision, recall and F-score. The findings have revealed that the proposed algorithm is quite effective in texts containing Turkish concepts. It has also been observed that the sentence selection algorithm produces results close to the average value in terms of performance criteria. Results: According to the findings, the concept maps automatically obtained by the proposed algorithm are quite similar to the concept maps extracted manually. On the other hand, there is a limitation of the developed algorithm since it is dependent on a natural language processing tool and therefore requires manual intervention in some cases.

Benzer Tezler

  1. Ortaöğretim Türk edebiyatı dersleri öğretici metinlerinde kavram haritalama tekniğinin kullanımı

    The use of concept mapping in didactic texts in secondary school Turkish literature courses

    HALİL MELİH KAHRAMAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2014

    Eğitim ve ÖğretimDokuz Eylül Üniversitesi

    Ortaöğretim Sosyal Alanlar Öğretmenliği Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. İLYAS YAZAR

  2. Yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde kavram haritalarının kullanılmasının öğrencilerin okuma becerisini geliştirmesine etkisi

    The effect of using concept maps in teaching Turkish as a foreign language on developing students' reading skills

    HİLAL GÜLBEN GEREK

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    Eğitim ve ÖğretimGazi Üniversitesi

    Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ZEKİ GÜREL

  3. İlköğretim 5. sınıf fen ve teknoloji dersi ünitelerinde kavramsal değişim yaklaşımının öğrenci başarısına etkisinin incelenmesi

    Examining of the effectiveness of conceptual change approach on students? achievement at elementary school fifth-grade science and technology course themes

    ALPER MURAT ÖZDEMİR

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2012

    Eğitim ve ÖğretimGazi Üniversitesi

    İlköğretim Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. HALİL DİNDAR

  4. Lise birinci sınıf öğrencilerinin canlıların çeşitliliği ve sınıflandırılması ünitesindeki kavram yanılgılarının tespiti ve kavram haritaları ile giderilmesi

    The Identification of misconceptions of high frechmen on the variety and classification of living things and correction of them through concepts maps

    OSMAN ÇARDAK

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2002

    BiyolojiSelçuk Üniversitesi

    Biyoloji Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. KUDDİSİ ERTUĞRUL

    YRD. DOÇ. DR. LÜTFULLAH TÜRKMEN

  5. Lise 1 öğrencilerinin canlıların temel bileşenleri ünitesini kavramsal öğrenmelerinin başarıya etkisi

    The role of first-year high school students conceptual learning of the livings basic compounds unit on their success

    SELDA KILIÇ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2005

    BiyolojiSelçuk Üniversitesi

    Biyoloji Ana Bilim Dalı

    Y.DOÇ.DR. AYVAZ ÜNAL