Dikey boyutta bir yerel tarih çalışması: Karye-i Yozgat'tan Elmadağ'a
A vertical local history study from Karye-i Yozgat to Elmadağ
- Tez No: 708160
- Danışmanlar: PROF. DR. RAHMAN ÂDEMİ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Ankara, Karye-i Yozgat, Tahrir Defterleri, Doğan Bey oğlu Mehmet Vakfı, Elmadağ, Ankara, Yozgat Karyesi, Registration Books, Doğan Bey's son Mehmet Foundation, Elmadağ
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 193
Özet
Osmanlı Döneminde Anadolu'nun önemli şehirlerinden biri olan Ankara, kale ve etrafındaki yerleşim ağıyla günümüzdeki görünümü oluşmuştur. Çalışmaya konu olan Ankara sancağına bağlı Yozgat karyesi de günümüzde Ankara'nın Elmadağ ilçesidir. Diğer taraftan bakıldığında Anadolu coğrafyasında ekonomik faaliyetlerin, ticaret yolu güzergâhını etkisi altına alması Ankara'daki şehirleşmeyi ortaya çıkarmıştır. Nitekim bu çalışma, bir yerel tarih araştırması olup söz konusu karyenin Osmanlı dönemi yapısı idari, sosyal ve ekonomik yönlerden ortaya konulmaya çalışılmıştır. Arşiv belgeleri ve özelikle Fatih Sultan Mehmed döneminde kayıt altına alınan H. 867-M.1463 tarihli, Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi'nde MAD 9 olarak kayıtlı olan Ankara sancağı mufassal tahrir defterlerinden başlayarak, II. Selim dönemine kadar olan süreçte kayda alınan tahrir defterleri çalışmanın temelini oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra 19. yüzyılın ortalarına doğru kayıt altına alınan Temettüat defterleri, araştırmamızın diğer önemli bir kaynağını teşkil etmektedir. Bu kaynaklar dışında, 19. yüzyılın önemli bir kaynak serisi olan nüfus defterlerinden de yararlanılmıştır. Nüfus defterlerinden elde edilen verilerle Yozgat karyesinin demografik verileri aktarılmıştır. Araştırmamızın konusu olan belgelere nazaran Temettuat kaydına göre, Yozgat karyesi 189 hane ile tabi olduğu Bala kazasının en kalabalık köyü ve buna bağlı olarak en fazla vergi getirisi olan yerleşim yeri olmuştur. Bugün Elmadağ ismiyle ve ayrı bir ilçe olarak varlığını devam ettiren Yozgat karyesi, ekonomik olarak Ankara vilayetinin önemli ilçelerindendir. Günümüzde özellikle savunma sanayisinde Türkiye'nin en önemli fabrikalarından biri olan Roketsan, bu ilçenin sınırları içinde bulunmaktadır. 1463, 1522, 1530 ve 1571 yıllarına ait tahrir defterlerinin kayıtlarıyla, üretilen ürünlerin türleriyle ve toplanan vergiler ortaya konulmuştur. Birinci el kaynaklara dayalı olarak ortaya çıkarılan bu çalışma, Cumhuriyet Arşivi'nden elde edilen içeriklerle bütünlüğü sağlayacak biçimde değerlendirilmeye çalışılmaktadır. Yozgat karyesi sadece iktisadi yapısıyla değil, başka özelliklerle de dikkat çekmektedir. Ankara'nın önemli vakıflarından ve Doğan Bey Oğlu Mehmed'e ait olan vakfın söz konusu bugün Elmadağ'a bağlı olan tarihi kayıtlarda Yenişeyh (Yenimahalle) olarak geçen yerleşim yerinde yaptırıldığına ulaşılmaktadır. Yapının hayrat olarak bir cami ve bir zaviyesi olduğuna dair kaydı bulunmaktadır. Bugün cami ve zaviye'nin herhangi bir kalıntısı bulunmamakla beraber sadece Yenişeyh'te bir mezarlık girişinde tarihi sütunlarına rastlanılmıştır. Ayrıca, şeriye sicilleri üzerinden yaptığımız araştırma neticesinde söz konusu vakfın akarı olarak köyde, Kargalı Bağları mevkiinde bir üzüm bağının bulunduğu da ifade edilmektedir. Bu üzüm bağları mevkiinde Recep Paşa adlı kişiye ait bir vakıf kısmı kaydı da bulunmaktadır. Tahrir belgelerinin yanı sıra ele aldığımız diğer belgeler köyün sosyo-ekonomik yapısı hakkında yeterli malumat vermektedir. Buna göre, temettuat defterleri, köyün iktisadi durumunu ortaya koymaktadır. Değerlendirdiğimiz nüfus defterlerinin içerikleri sayesinde, hane sayılarının ortaya çıkarılması ve hane reislerinin mesleklerinin tespit edilmesi mümkün olmuştur.
Özet (Çeviri)
Ankara Province, which was one of the important cities of Anatolia during the Ottoman Period, created its presence in the region with the castle and the settlement network around it. The fact that the economic activities in the Anatolian geography influenced the trade route revealed the urbanization in Ankara. This study is a local history research. In accordance with the study, the socio-economic structure of Yozgat karyesi was tried to be revealed. Starting from the archive documents and especially the detailed cadastral registers of 1463, which were created during the reign of Fatih Sultan Mehmed, the cadastral registers recorded in the period up to the II. Selim period form the basis of the study. In addition, the property registers, which were started to be kept in the 19th century, constituted another very important source of our research. In addition, the information obtained from the population registers enabled us to reveal the socio-economic status of the village in a more comprehensive way. In the light of these documents, we tried to evaluate the social structure and economic opportunities of the Yozgat karyesi village. According to the documents that are the subject of our research, Yozgat karyesi village has been the most crowded village of the Bala district with 189 households and accordingly the settlement with the highest tax income. Yozgat karyesi, which continues its existence as a separate district with the name Elmadağ today, is one of the important districts of Ankara province economically. Roketsan, which is one of the most important factories of Turkey especially in the defense industry, is located within the borders of this district. With the records of the cadastral registers of 1463, 1522, 1530 and 1571, the types of products produced and the taxes collected were revealed. This study, which is based on primary sources, has been tried to be evaluated in a way that will ensure integrity with the contents obtained from the Republic Archive. Yozgat karyesi draws attention not only with its economic structure, but also with other features. The foundation, which belongs to one of the important foundations of Ankara and belongs to Mehmed, the son of Doğan Bey, had a mosque and a hermitage in the village in question. There are no remains of the mosque today. On the other hand, only two columns of the Zawiya have survived to the present day. In addition, as a result of our research on the sharia registers, as the flow of the foundation in the village it was also revealed that there was a vineyard in Kargalı Bağları locality. In addition to the registration documents, the other documents we have discussed provide sufficient information about the socio-economic structure of the village. Accordingly, the property registers reveal the economic status of the village. Thanks to the contents of the population registers we evaluated, it was possible to reveal the number of households and to determine the occupations of the household heads.
Benzer Tezler
- Yeni Cami'nin akustik açıdan performans değerlendirmesi
Evaluation of the acoustical performance of the New Mosque
EVREN YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEVTAP YILMAZ DEMİRKALE
- Çivril (dikey boyutta bir yerel tarih çalışması)
Çivril (vertical dimension of the history study)
KEZİBAN ŞAHİN
- Selendi kazası (Dikey boyutta bir yerel tarih çalışması)
District of Selendi (A vertical dimension history study)
SONGÜL ÖZER
Yüksek Lisans
İngilizce
2014
TarihUşak ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SAİM SAVAŞ
DOÇ. DR. MEHMET KARAYAMAN
YRD. DOÇ. YÜKSEL ERSAN
- Börklüce karyesi (Dikey boyutta bir yerel tarih araştırması)
District of Börklüce (A vertical dimension history study)
OĞUZ ŞENTÜRK
- Uşak Hacı Hasan Mahallesi XVI. asırdan günümüze dikey boyutta tarih çalışması
A vertical dimension history study of Uşak Hacı Hasan District from past to nowadays
SEZGİ MÜRTEZAOĞLU