Sabri Fehmi Ülgener'de tasavvuf ve iktisat etkileşimi
The interaction of economics and sufism in Sabri F. Ülgener
- Tez No: 709361
- Danışmanlar: PROF. DR. AHMET CAHİD HAKSEVER
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Ekonomi, Religion, Economics
- Anahtar Kelimeler: Din, Zihniyet, Tasavvuf, Kapitalizm, Religion, Mentality, Sufism, Capitalism
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Tasavvuf Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 136
Özet
Geri kalmışlık başka bir ifadesiyle ekonomik olarak ileri gidememe olgususu yalnızca maddi unsurlara bağlı kalarak açıklanamayacak derin öğeler içermektedir. Bu öğelederden en kıymetli ve gün yüzüne çıkarılmaya değer olanı zihniyet ve din gibi manevi unsurlar olmuştur. Manevi unsurların toplumları sürükleyici devasa bir güce sahip olduğu Alman bir iktisatçı, siyasetçi ve sosyolog olan Max Weber tarafından öne sürülmekle birlikte bu görüşün ülkemizdeki temsilcisi, manevi unsurları hayatında içselleştirmiş olan bir ailede dünyaya gelme fırsatını elde etmiş Sabri Fehmi Ülgener olmuştur. Ülgener yalnızca İslâm dinini yaşamakla kalmayıp bu yaşayışı tasavvufla taçlandıran baba tarafından bir dedenin torunuydu. Öte yandan onun anne tarafından akrabaları askeri aristokrasinin üyeleri olarak nitelendirilebilecek bir konuma sahiptiler. Ülgener'in hayatında bu şekilde zıt tonların yansıması onun düşünce iklimini daha da derinleştirmiş ve aydınlatmıştır. Böyle bir yaşantı ortamının içinden yeşeren Ülgener akademik hayatında Alman mülteci hocalardan etkilenerek zihniyet araştırmalarına yelken açmış ve kendisine Weber'in“Protestan Ahlâkı ve Kapitalizmin Doğuşu”tezini metod bağlamında rehber edinmiştir. Burada kapitalizmin Batı toplumlarında doğuşunu dine daha özelinde Kalvinizm'in iş ve yaşam ahlâkına bağlayan Weber'in aksine Ülgener'de Osmanlı toplumunun gelişmemesinin nedenini dinden ziyade İslâm'ın ilk ve öz halinden uzaklaşan batınî tasavvuf anlayışına bağlamaktadır. Ülgener'in tezinde dikkate değer nokta onun tasavvuf yaklaşımıdır. Ona göre tasavvuf iki ana akım halinde ilerlemektedir. Bunlardan birincisisi Melâmîlik iken diğeri ise Batınîlik'tir. İlk anlayışta gösterişten uzak, halk içinde Hakk'a bağlı bir anlayış tercih edilmekte, çalışmak ve kimseye muhtaç olmamak yüceltilmekte iken; ikinci anlayışta ise tüketim ve gösterişe dayalı, gayesiz, telaşsız bir hayat tasviri yapılmaktadır. Ülgener bu ikinci tasviri ortaçağlaşmış bir toplum özelliği olarak nitelendirmektedir. Nihayetinde geri kalmışlık olgusuna büyük ölçüde yön veren sermaye gibi maddi unsurların yanısıra din ve zihniyet gibi manevi unsurlardır. Ülgener'e göre bu yük ilk ve öz İslâm'da değil onu Batınî tasavvuf ile yanlış anlamlandıran insan ve toplumlardadır.
Özet (Çeviri)
The phenomenon of underdevelopment, in other words, inability to progress economically, contains deep elements that cannot be explained solely on the basis of material factors. The most valuable and worth revealing of these elements have been spiritual elements such as mentality and religion. Although it was put forward by Max Weber, a German economist, politician and sociologist, that spiritual elements have a huge power to drag the societies, the representative of this view in our country has been Sabri Fehmi Ulgener who had the opportunity to be born in a family that internalized spirituality in their life. Ulgener was the grandson of a paternal grandfather who not only lived the religion of Islam, but also crowded his life with Sufism. On the other hand, his maternal relatives held a position that could be characterized as members of the military aristocracy. The reflection of these contrasting tones in Ülgener's life further deepened and illuminated his climate of thought. Ülgener, who grew out of such a living environment, was influenced by German refugee professors in his academic life, and set sail for mentality studies and adopted Weber's thesis“The Protestant Ethic and the Birth of Capitalism”as his guide in the context of method. Contrary to Weber who attributed the birth of capitalism in Western societies to religion, and more specifically to the work and life ethics of Calvinism, Ülgener attributes the backwardness of Ottoman society to the understanding of esoteric Sufism (Batinism) which shifted from the original and essential Islam, rather than religion. The remarkable point in Ülgener's thesis is his approach to Sufism. According to him, Sufism progresses in two main streams; the first one is Melamism (Malamatiyya) and the other is Batinism (Batiniyya). In the first understanding, working and not being dependent on anyone is glorified and an understanding that is far from showing off, and being loyal to God is preferred. In the second understanding, a purposeless, unhurried life is depicted based on consumption and showing off. Ulgener describes this second depiction as a feature of a medievalized society. Ultimately, it is the spiritual elements such as religion and mentality that shape the phenomenon of underdevelopment to a large extent as well as material elements such as capital. However, according to Ülgener, this burden is not on the first and original Islam, but on the people and societies that misunderstand it with esoteric mysticism.
Benzer Tezler
- Sabri Ülgener bağlamında Türkiye'de zihniyet dönüşümü ve iktisadi zihniyet
In the Sabri Ülgener context of mentality in Turkey and economic transformation of mentality
AHMET AKSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
SosyolojiPamukkale ÜniversitesiGenel Sosyoloji ve Metodoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GÜL AKTAŞ
- Din sosyolojisi açısından Sabri Fehmi Ülgener
Sabri Fehmi Ulgener from the perpective of sociology of religion
MEHMET FURKAN İNAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Dinİstanbul ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA TEKİN
- Max Weber ve Sabri Fehmi Ülgener'de iktisadi zihniyet analizi
Analysis of economic mentality of Max Weber and Sabri Fehmi Ülgener
HARUN İLHAN
- Osmanlı Devleti'nin sosyo-ekonomik sistemi üzerine tartışmalar: Sabri Ülgener ve Niyazi Berkes özelinde mukayeseli bir analiz
Discussions on the sosyo-economic system of the Ottoman State: A comparative analysis special of Sabri Ülgener and Niyazi Berkes
FATİH ERMİŞ
- Türk sosyologlarının tasavvuf çalışmalarında problematik alanlar Ziya Gökalp, Erol Güngör, Fehmi Sabri Ülgener ve Amiran Kurtkan Bilgiseven örnekleminde
Problematic areas in the study of Turkish sociologists on sufi Ziya Gökalp, Erol Güngör, Fehmi Sabri Ülgener and Amiran Kurtkan Bilgiseven sample
MAHMUT ERDİL