Beyond digitalisation: Designing a roadmap for Block-chain embedded performance management systems
Dijitalleşmenin ötesinde: Block-chain gömülü performans yönetim sistemleri için yol haritası tasarımı
- Tez No: 711994
- Danışmanlar: PROF. DR. HÜR BERSAM BOLAT
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: İşletme, Business Administration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: İngilizce
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İşletme (İngilizce) Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İşletme Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 131
Özet
İnternet, kendi ününü yıllar öncesinden inşa etmeye başladı. Özellikle senkronize protokoller aracılığıyla, bilgisayarların birbirleri arasında iletişim kurmasını sağlayan yapılara dönüşmesini sağlayarak bu ününü sağlamlaştırdı. Aynı dönemdeki evrimsel süreçler, medeniyetlerin bu yapıların arasındaki etkileşimlerin güvenliğini daha ön planda tutmalarına sebep olmuştur. Başka yapılar tarafından tespit edilememesi için şifreleme ve şifre çözme mekanizmalarının güçlendirilmesini sağlamak amacıyla teknoloji bilimine veya araçlarına ihtiyaç duyuluyordu. Kriptografi, üçüncü taraf kurumlar tarafından işlemleri daha net ve daha güvenli hale getirmek için kullanılmıştır. Bu kusurlu sistem kaçınılmaz olarak manipülasyon teknikleriyle suistimal edilmeye gayet açıktır. Bu iki ihtiyacı gidermek için ilk harekete geçen kişi olarak bilinen Satoshi Nakamoto aynı zamanda para, bilgi ve veri gibi değerli varlıkları değiş tokuş ederken kriptografik yol haritasına dayalı zaman damgasını tanıtan ilk kişi olmuştur (Nakamoto, 2008). Aynı dönemlerde insanoğlu, Kenya'da kurulan ve insanlara, birbirleri arasında mobil dakikalarını değiş-tokuş imkanı sağlayan M-Pesa girişimi gibi, kendilerini merkeziyetçi aracılar olmaksızın etkileşimde bulunabilecekleri alternatif bir yol arayışına yönlendiren güçlü bir içgüdüye sahiptiler. M-Pesa'yı kullanan insanların banka hesapları bulunmuyordu ancak cep telefonlarına sahiptiler. Girişim sayesinde birbirleriyle para biriminin bir versiyonu olarak mobil dakika ticareti yaptılar. Bu düşünce şekli, Blokzinciri Teknolojisinin (BT) de temelini oluşturmaktadır. Zaman damgalı ve birbirine eklenmiş veri blokları düşüncesinin kökleri 90'lı yılların ortasına kadar uzanıyordu. Kriptografi ile korunmuş ve denetlenebilir bir veritabanı, kurcalamaya karşı korunaklı ve bütünsellik içeren bir yapı oluşturmak için içeriğinde özet fonksiyonları barındırmalıdır. Bu süreçlerde açık ve kişisel anahtar uyumuna sahip dijital imzalar onaylama aracı görevini üstlenmektedir. Mutabakat Protokolü adında diğer bir buluş ise güven maliyetine başvurarak zincire hangi verinin eklenip eklenemeyeceğini belirleyerek sürecin istikralı olması için önemli rol oynar. Nakamoto, yanıltıcı bilgileri engellemek adına sunmuş olduğu çözüm yolu ile aynı zamanda Bizans Generalleri Probleminin, iyi bilinen çelişkili bilgi örneğine de çözüm yolu sunmuştur (Lamport et al., 1982). Blokzinciri Teknolojisi hem doğrulama ekonomisini hem de ağ oluşturma ekonomisini birleştirirken, geleneksel arabulucuların aksine belirli maliyetler ekledikten sonra, çatışma çözüm süreci gibi diğer maliyetleri de düşürmektedir. Verisetleri ise resmi olarak bilgisayar kodlarını ve algoritmaları temsil eden akıllı sözleşmeler aracılığıyla kayıt altına alınmaktadır. Bütün bu özellikler sistemin biricik olma özelliğini garanti altına alırken değer algısını da etkilemektedir. Mübadelesi mümkün olmayan değer kavramı (NFT) da Bitcoin ve Ethereum gibi sanal paraların geliştirilmesi ile ortaya çıktı. Finansal operasyonlarının yanısıra Blokzinciri ayrıca, hesap verebilirlik mekanizmasını güçlendirmek, yönetim metodolojilerinde adaleti sağlamak, işgücü performansı değerlendirme kriterlerini iyileştirmek vb. gibi avantajlı özelliklere de sahiptir. Bu çalışmada, BT gömülü performans yönetim sistemlerinin uygulanmasında alternatif bir yol haritası ve akıllı sözleşme protokolleri ile güçlendirilmiş potansiyel katma değer faktörleri, BT avantajları kapsamında tartışılmaktadır. Paranın toplum içerisindeki rolü temelde değiş-tokuş aracı, değer saklama aracı ve bu değerlerin finansın toplum içerisindeki rolünü üstlenmesidir. Ölçü birimi olmasının yanısıra bu değer hareketinin fiyatlamasının ve ayıklanmasının sağlanması ve riskin transfer edilmesi sürecinden de sorumludur. Tekrar eden finansal krizler ve kusurlu politikalar sonucunda oluşan düzensiz döviz emirleri, merkeziyetçi aracıların risklere ve ekonomik çıkarlara konsantre olması, Blokzincir Teknolojisinin ortaya çıkması için elverişli bir ortam oluşturmuştur. Dünyadaki yetişkinlerin %31'ini oluşturan yaklaşık 1.7 milyar insanın banka hesabına sahip olmadığını düşündüğümüzde, finansal katılımın bütün insanlar için eşit imkanlarla sağlanabilmesi için alternatif bir kaynak görevi üstlenen bu teknoloji, aynı zamanda cinsiyet ayrımcılığının tetiklendiği başka bir kaynağın iyileştirilmesi anlamına geldiği yadsınamaz bir gerçektir (Demirguc-Kunt et al., 2013). Banka hesabı olmayan toplam insan sayısının %56'sını oluşturan yaklaşık 980 milyonu kadınlardan oluşmaktadır. Aynı zamanda gelişmişlik seviyelerine baktığımızda banka hesabına sahip olamayan insanların aynı zamanda düşük gelir seviyesine ait sınıflandırmaya sahip olduğu görülmektedir. İşçi sınıfının yoğunluklu olduğu bu insan topluluğunun %47'si ise iş gücünden yoksun insanlardan oluşmaktadır (World Bank, 2017). Bu durum kendilerinin toplum içerisinde temsil edilebilirliğini ve dolayısıyla kendilerine özgü temel performans göstergelerinden yoksun kalmalarına sebep olmaktadır. Dünya Bankası Küresel Findeks Raporu'na katılım sağlayan yetişkinlerin üçte ikisi bir banka hesabına sahip olabilecek yeterli maddi kaynağının olmadığını belirtirken anketi yanıtlayanların %26'sı kart ve işlem masrafların standartlarının çok üzerinde olduğunu belirtmiştir. Katılan yetişkinlerin %22'si ise finansal kurumların mesafe olarak uzaklığından dolayı erişim sağlayamadığını belirtmesi ve bu görüşün bazı coğrafi bölgelerde daha da yüksek oranda seyretmesi, örneğin Brezilya, Endonezya ve Kenya'da %33, Filipinlerde %41 oranında, Blokzincir Teknolojisinin merkeziyetsiz ve düşük seviyedeki sabit maliyet protokolünün doğası gereği alternatif bir çözüm kaynağı özelliği taşımaktadır (Demirguc-Kunt et al., 2013). Çin'de kurulan AliPay veya Kenya'da kurulan M-Pesa gibi girişimlerin burada belirtilen topluluğu hedef alması büyümelerindeki temel faktörlerden birisi olmuştur. Geleneksel finans sektörleri, Blokzincir Teknolojisinin etkililik, performans ve ölçeklenebilirlikten yoksun olduğunu belirtmektedirler. Günümüzdeki kompleks sayılabilecek Visa gibi ödeme sistemleri saniyede yaklaşık 1.736 işlem hacmine sahipken Bitcoin saniyede 4.6 işlem hacmini garantilemektedir. Kompleks özet fonksiyonlarını sadeleştirmek bu noktada yeterli olmamaktadır. Blokzincirinde yer alan her bir blok büyüklüğü 1 MB ve ortalama bir işlem hacminin büyüklüğü ise 380,04 bayttır. Bir işlem hacmi olarak adlandırılan süreç, bir kişinin sanal cüzdanındaki varlığın başka bir kişinin sanal cüzdanına geçişini tamamlamasıdır. Günümüzde salt anlamda bir bloğun oluşma süresi 10 dakikadır ve blok başına düşen işlem hacmi ise aşağıdaki şekilde hesaplanmaktadır; (L, 2019). Blok Başına İşlem Hacmi = (Blok Büyüklüğü / Ortalama Bir İşlem Hacminin Büyüklüğü) ve Blok Başına İşlem Hacmi = (1.048.576 / 380.04) = 2.759,12 olacaktır. Gizlilik ve güvenlik diğer bir tartışma konusunu oluşturmaktadır. Blokzincir Teknolojisi doğası gereği halka açık bir yapıdır ancak kriptografik defter tabanlı yapısından dolayı kaydedilen veriler kendi özet fonksiyonlarını oluşturduğundan bir sonraki verinin bloğa eklenebilmesi için doğru sıralamada ve izin verilen fonksiyonda üretilmiş olması gerekmektedir. Bütün işlemlerin belirli bir sırada kaydedilmesiyle ortaya çıkan zincir yaklaşımı ise merkezi yapıya ulaşmadan merkezi yapı benzeri bloklarda kaydedilmesi anlamına gelmektedir. Bu yaklaşım beraberinde güvenli kimlik doğrulamasını da getirmektedir (Kumar & Mallick, 2018). BT'nin diğer yerleşik yazılımlarla beraber bütünleşik çalışıp çalışamayacağı sorunsalı ise uygulama alanlarının artışıyla beraber çözüme kavuşmaya başlamıştır. BT'ne dayanan mübadelesi mümkün olmayan değer (NFT) kavramının günümüzde sanal varlıkların değerlenmesinde aktif olarak kullanılıyor olması bunun açık bir örneğidir. İlgili kavramın İş Performansının Ölçümlenmesi ve bireylerin temel performans ölçütlerinin biricik hale getirilmesi sürecine dair bilimsel görüşlere de çalışmada yer verilmektedir. Mevcut kanunların son gelişmelerle uyumlaştırılması noktasında yerel hükümetlerin olumlu adım atmakta çekindikleri gerçeğinden hareketle, BT kamu düzeninin merkeziyetsiz ve optimum şeffaflıkta yeniden kurgulanmasını gerektirecektir. Vergiler, performans primleri ve ihaleler gibi bireyin içinde bulunduğu sisteme sağlamış olduğu katma değerin realize edilmiş çıktılarına dair işlemlerin gözlemlenebildiği ve akış diyagramında her işlemin ait olduğu bloğun temel performans göstergelerinin de erişime açık olduğu yeni bir dönüşümün kıyısındayız. Bu dönüşüm aynı zamanda bireyin kendi kabiliyet ve yetkinliklerini dışarıdan bir etki olmaksızın öz değerlendirmeye tabi tutabileceği ve gerçekten ait olmak istediği skalayı seçebileceği anlamına gelmektedir. Bu işleyiş, bireye başka bir otoriteye bağlı kalmaksızın ölçeklendirmesinin değişiminde fırsat eşitliğinin sağlandığı bir ortamı oluşturacaktır. Kamu politikalarının, yasadışı faktörlerin önüne geçilebilmesi için kontrolün merkezi bir üst akılda bulunması savı günümüzde geçerliyken, BT'nin ve dijital para birimlerinin varlığının bu noktada özgürlükçü bir hareket olarak algılanması doğaldır. Bu yeni teknolojik oluşumlar yasadışı eylemlerde araç olarak kullanılmaya uygun yapılar olsalar da suç kavramı hayatımıza yeni girmiş bir kavram değildir. Mekanizmaların daha iyiye yönelik geliştirilmesi, sistemin bilgi ve beceri eksikliğine sahip olma olasılığı yüksek ve/veya etkilenmeye açık sınırlı sayıdaki katılımcı tarafından kontrol altında tutulmaya çalışılmasındansa bütün paydaşların aktif olarak gözlem yapabildiği ve olağanüstü durumları şeffaf bir şekilde raporlayabildiği hesap verilebilir bir sisteme dönüşmesini hedeflemektedir. Uluslararası düzenlemelerin dışında sınırları aşan ödeme sistemleri, bankalar arası sabit ve düşük maliyetli transfer imkanı, Enflasyonla direkt ilişkili süreçlerin ve geleneksel kağıt ve madeni para basım maliyetlerinin ortadan kalkabileceği alternatif yaklaşımlar, ilk dijital para arzı (ICO) ile kitlesel fonlamanın sağlanması, kağıt odaklı süreçlerin dijitalleştirilmesi, tedarik zinciri gibi alanlarda sanal takip sistemlerinin kurulabilmesi, bireylerin kendilerine özgü dijital kimliklerinin oluşturularak tamamen kendilerine ait sanal eserleri oluşturabilme kabiliyeti ve daha fazlasını mümkün kılabilecek devinimsel bir süreç söz konusudur. Sonuç olarak BT, uçtan uca (P2P) işlem süreçlerini güven ikilemine çözüm bularak temin ederken geleneksel sistemlere elastikiyet kazandırmaktadır. Özellikle finansal süreçlerin demokratikleşmesi ve bireysel finansal sağlayıcıların, klasik iş yaşantımızın büyük bir kısmını etkileyen performans değerlendirmelerinin ve iş tanımlarının geliştirilmesinde katalizör görevi görecektir. Bu çalışmada eleştirel bir bakış açısıyla geleneksel tanımlamaların günümüz teknolojik gelişmeler ışığında gelebileceği noktaya dair çıkarımlar üzerine düşünülecektir.
Özet (Çeviri)
We would be sure of that Internet started building its own reputation many years ago, especially enabling of computers for talking to each other via synchronized protocols. In the meantime, civilizations regarded the security of interactions within the structure. The science or tool of technology was needed in fortification by providing encryption and decryption mechanism so it's not detectable by others. Cryptography was used to make transactions clear and safer by third party institutions. This defective system is wide open to abuse by means of unavoidable frauds. Satoshi Nakamoto who was known as the first-person introducing timestamping based on cryptographic roadmap for two intended aspects while exchanging stuff such as money, information and data (Nakamoto, 2008). In essence, humankind had a very critical impulse which led them invent an alternative way for interaction without centralized intermediaries such as M-Pesa initiative that found in Kenya enabling people trade mobile minutes between each other. They were unbanked, but they had cellular phones. They traded their minutes as a form of currency. This thought comprises the core of Blockchain Technology (BT). Time-stamped and appended data blocks, roots of this opinion have been running since the mid '90s. An auditable database, secured by cryptography, must in hold hash functions for tamper resistance and integrity. Digital signatures which have the public-key to private-key accord, are applied for consent. Another contrivance plays a crucial role called consensus protocol for selecting which data can be admitted to chain by addressing cost of trust. Well-known conflicting information sample of Byzantine Generals Problem, Nakamoto solved in order to prevent misleading information (Lamport et al., 1982). Blockchain Technology compounds both economics of verification and the economics of networking while adding certain costs on the contrary of conventional mediators then it lowers some other costs such as conflict resolution process. Data is registered officially via smart contracts which represents computer codes and algorithms. All of these properties ensure the system have uniqueness and it affects the perception of worthiness. Non-fungible Token (NFT) term was created with the indorsement of virtual money such as Bitcoin and Ethereum. Apart from financial operations, Blockchain has also opportunities to come under performance management world to do some things better in a way of strengthening accountability mechanism, constituting fairness in management methodologies, ameliorating labor performance evaluation criteria etc. In this study, an alternative guideline of BT embedded performance management systems implementation and potential added-value factors that are strengthened by smart contract protocols are debated throughout BT advantages.
Benzer Tezler
- A real-time optical character recognition system
Gerçek zamanlı bir optik karakter tanıma sistemi
TOLGA OVATMAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2005
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrolİstanbul Teknik ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. OSMAN KAAN EROL
- Kullanıcının alışveriş deneyimini iyileştirmek için sanal bir mekân önerisi
A virtual space proposal to improve the user's shopping experience
NİLSU SÜTCÜ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
İç Mimari ve Dekorasyonİstanbul Teknik Üniversitesiİç Mimari Tasarım Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖZGE CORDAN
- Post-flânerie: Altering rhythm, visual attention, and experience during walking in hybrid public space
Post-flanörlük: Hibrit kamusal mekânda yürürken değişen ritim, görsel dikkat ve deneyim
GÖRSEV ARGIN UZ
Doktora
İngilizce
2023
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HANDAN TÜRKOĞLU
PROF. DR. BURAK PAK
- Mimari çizimin görünmeyen içeriği ve eylemselliği
The hidden and actional context of architecturaldrawing
ÇAĞIN TANRIVERDİ ÇETİN
Doktora
Türkçe
2020
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FAZİLET YURDANUR DÜLGEROĞLU
- Mimarlıkta programın çözünmesi: Ara mekanlar
Dissolution of the architectural program: Interspatiality
VEFİK YİĞİT YALGIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE ŞENTÜRER