Tebriz'in tarihi çarşısının iklimsel sürdürebilirliğinin değerlendirilmesi
Evaluation of the climate sustainability of the historic bazaar in Tabriz
- Tez No: 717178
- Danışmanlar: PROF. DR. RUŞEN YAMAÇLI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Tarihi binalar, Sıfır enerji, Sürdürebilir enerji kaynaklar, Tebriz çarşısı, İklim, Sürdürebilir mimari tasarım, Historical buildings, Zero-energy, Sustainable energy sources, Tabriz Bazaar, Climate, Sustainable architectural design
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Anadolu Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 194
Özet
Her geçen gün yenilenemeyen enerjilerin tüketiminin çoğalması dikkat çekmektedir. Suların azalması, küresel ısınma, sel, fırtına, hava kirliliği, çaresiz hastalıklar ve birçok hayati tehlikeler, insanların doğal kaynaklardan yanlış bir şekilde faydalanmaları neticesinde ortaya çıkmaktadır. Ulusalrarası enerji tüketim ajansı (IEA) tarafından düzenlenen raporlara göre, 2019 yılında enerji kaynaklarının %71,5'i binalar yoluyla tükenmiş olup, tüketilen bu enerjilerin büyük kısmı iç mekân ısıtma ve soğutması için kullanılmıştır. Bu oran bina ve enerji tüketimi arasında önemli bir bağ olduğunu ispatlamaktadır. Bu bağlamda ise mimari mekân tasarımı, bina ve enerji tüketimi arasında önemli bir rol almaktadır. Çalışılan bu tezde, mekandaki ısıtma ve soğutma eylemi için yenilenemeyen fosil enerjilerin tüketimine ihtiyaç duymayan tarihi binaların mimari tasarım özellikleri araştırılmaktadır. Çalışma İran'ın karasal ikliminde bulunan Doğu Azerbaycan eyaletinin başkenti, Tebriz kenti üzerinde yapılmıştır. Tebriz, kent oluşumunun sürdürülebilir karakteri, tarihi binaların sürdürebilirliği bağlamında ele alınmıştır. Bu bağlamda Tebriz kent oluşumu içerisinde önemli bir değere sahip olan Tebriz çarşısı, örnek çalışması olarak seçilerek, ısıtma ve soğutma açısından sürdürebilir sıfır enerji tüketim özelliği, mimari tasarım açısından incelenmiştir. Tebriz çarşısı iklimsel sürdürebilirlik konusunda Tebriz şehrinde bulunan diğer tarihi binalar arasında örnek alınabilecek en iyi tarihi örneklerden biri olarak öne çıkmaktadır. Bu çarşı yaklaşık 300 senelik tarihi ile, İran Milli Eserler ve UNESCO listesinde yer almaktadır. Tebriz'in tarihi çarşısı metre kare açısından dünyanın en büyük kapalı çarşısı olarak, 300 seneden beri özgür bir şekilde ısıtma ve soğutma eylemi için yenilenebilir enerjilerden faydalanmaktadır. Bu özelliğe dayalı, çevresine hiçbir zarar vermeden yazın ve kışın ısıtma ve soğutma eylemi için herhangi bir fosil kaynak kullanılmadan mekân konforunu sağlamaktadır. Bu çarşı halen milyonlarca insanın ticaret merkezi olarak yaşamına devam etmektedir. Yapılan bu araştırmada iklimsel konforun beş kriterleri olan sıcaklık, nem, su buharı basıncı, hava akış hızı (rüzgâr) ve iç duvarlardan gelen radyasyon arasından, sıcaklık kriteri araştırmanın analiz kriteri olarak seçilmiştir. Analizler ise, 8 Şubat ve 8 Ağustos 2020'de, Tebriz'in tarihi çarşısı üzerinde yapılmıştır. Analiz sürecinde çarşının sıcaklık açısından iklimsel konfor oranı Multimetre yardımıyla ölçülerek, elde edilen veriler Climate Consultant ve Excel ortamında analiz edilmiştir. Ayrıca bu yöntemler birebir Tebriz kentinde bulunan modern Lale Park alışveriş merkezi üzerinde de uygulanarak iki modern ve tarihi ticari merkezin sıcaklık açısından ısı konforu birbiri ile karşılaştırılmıştır. Ardından çarşıda kullanılmış olan mimari tasarım teknikleri ile yapının ısıtma ve soğutma açısından sıfır enerji tüketimli olması arasındaki bağları ve etkiler incelenmiştir. Sonuçta çarşının iklimsel fonksiyon açısından olumlu ve olumsuz yönleri araştırılıp, araştırmanın sonucunda elde edilen bilgilere dayanarak karasal iklimlere uygun olabilecek birtakım iklimsel mimari tasarım ilkeleri ve öneri model sunulmuştur.
Özet (Çeviri)
It is noteworthy that the consumption of non-renewable energies is increasing day by day. Decrease in water, global warming, floods, storms, air pollution, incurable diseases, and many life-threatening dangers arise because of people's misuse of natural resources. According to the reports issued by the International Energy Consumption Agency (IEA), 71.5% of the energy resources were consumed through buildings in 2019, and the majority of these consumed energies were used for indoor heating and cooling. This ratio proves that there is an important link between building and energy consumption. In this context, architectural space design plays an important role between building and energy consumption. In this thesis, the architectural design features of historical buildings that do not need the consumption of non-renewable fossil energies for the heating and cooling action in the space are investigated. The study was carried out on the city of Tabriz, the capital of the East Azerbaijan province, located in the continental climate of Iran. Tabriz has been discussed in the context of the sustainable character of the city formation and the sustainability of historical buildings. In this context, Tabriz bazaar, which has an important value in the formation of the city of Tabriz, was chosen as a case study and its sustainable zero energy consumption feature in terms of heating and cooling was examined in terms of architectural design. Tabriz bazaar stands out as one of the best historical examples that can be taken as an example among other historical buildings in the city of Tabriz in terms of climatic sustainability. This bazaar is on the list of Iranian National Artifacts and UNESCO with its 300- year history. Tabriz's historical bazaar, as the world's largest covered bazaar in terms of square meters, has been using renewable energies for the free heating and cooling action for 300 years. Based on this feature, it provides space comfort without using any fossil resources for heating and cooling action in summer and winter without harming the environment. This bazaar continues to live as a trade center for millions of people. In this research, the temperature criterion was chosen as the analysis criterion of the research among the five criteria of climatic comfort, which are temperature, humidity, water vapor pressure, air flow rate (wind) and radiation from the inner walls. The analyzes were carried out on the historical bazaar of Tabriz on February 8 and August 8, 2020. During the analysis process, the climatic comfort ratio of the bazaar in terms of temperature was measured with the help of Multimeter, and the data obtained were analyzed in Climate Consultant and Excel. In addition, these methods were applied exactly on the modern Lale Park shopping center in the city of Tabriz, and the thermal comfort of the two modern and historical commercial centers was compared with each other in terms of temperature. Then, the connections and effects between the architectural design techniques used in the bazaar and the zero-energy consumption of the building in terms of heating and cooling were examined. As a result, the positive and negative aspects of the bazaar in terms of climatic function were investigated and based on the information obtained because of the research, some climatic architectural design principles and suggested models that could be suitable for terrestrial climates were presented.
Benzer Tezler
- Traditional urban pattern investigation and protection proposal in Tabriz, İran (case study: Tabriz grand bazaar complex)
İran-Tebriz'de geleneksel kent dokusunun incelenmesi ve korunması önerisi (araştırma alanı: Tebriz' in kapalıçarşı külliyesi)
VAHID EILAEI
Doktora
İngilizce
2023
Mimarlıkİstanbul Okan ÜniversitesiMimarlık, Planlama ve Tasarım Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BEHİYE IŞIK AKSULU
- Tebriz bahçelerinin İran bahçe sanatındaki yerinin araştırılması
An examination of Tabriz gardens in Iranian garden art
SİMA POUYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Peyzaj MimarlığıKaradeniz Teknik ÜniversitesiPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HOMA İRANİ BEHBEHANİ
PROF. DR. ÖNER DEMİREL
- Tebriz kentinde yol örgütlenmesindeki değişimin kentin yapısal biçimine etkisi
Influence of the organizational changes of the streets on the urban structural form in tabriz
SAYNA KARİMİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
MimarlıkGazi ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZEYNEP ULUDAĞ
DOÇ. DR. HAKAN SAĞLAM
- Mekan mimarisinin su tüketim miktarı üzerinde yarattığı etkilerin değerlendirilmesi; Tebriz'in tarihi hamam ve modern su yapılarından bir örnek
Evaluation of the effects of space architecture on water consumption; case study of historical hammam and modern water complexes of Tabriz
HOSSEIN ZOLFAGHARI
- Tarihi ve arkeolojik veriler ışığında Tebriz'in Eskiçağ tarihi (Başlangıçtan Demir Çağı sonuna kadar)
Ancient history of Tabriz in the light of historical and archaeological data (From the beginning to the end of the Iron Age)
LEYLA ÇIRALI