Korunan alanlarda sürdürülebilir ekoturizm yönetimi ölçüt ve göstergelerinin belirlenmesi (Camili Biyosfer rezervi örneği)
Determination of criteria and indicators for sustainable ecotourism management in protected areas (Camili Biosphere reserve)
- Tez No: 721056
- Danışmanlar: PROF. DR. ATAKAN ÖZTÜRK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ormancılık ve Orman Mühendisliği, Turizm, Forestry and Forest Engineering, Tourism
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Artvin Çoruh Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Orman Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Orman Ekonomisi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 447
Özet
Son yıllarda hızlı sanayileşme ile birlikte doğal ve kültürel kaynaklarda da meydana gelen tahribatlar karşısında pek çok ülke sürdürülebilir kalkınma anlayışını benimsemiş ve bu anlayışı farklı sektörlere uyarlama arayışına girmiştir. Bu süreçte özellikle turizm sektöründe; ekoturizm gibi sürdürülebilir turizm çeşitleri önem kazanmaya başlayarak ekoturizm amaçlı kullanımda birincil alanlar olarak görülen korunan alanlarda ekoturizm faaliyetlerinin uygulanabilirliği ve sürdürülebilirliği daha fazla ön plana çıkmış ve sürdürülebilir ekoturizm kavramı da gündemde daha fazla yer almaya başlamıştır. Korunan alanlardaki sürdürülebilir ekoturizm faaliyetlerinin akılcı bir biçimde yürütülebilmesini sağlamak amacıyla, bu faaliyetlerin sürdürülebilirliğinin betimlenmesi, ölçülmesi, izlenmesi ve değerlendirilmesi gerekmekte ve bunun için de ölçüt ve göstergelerden istifade edilmektedir. Dünya genelinde pek çok ülkede sürdürülebilir ekoturizm yönetimi amacına hizmet edecek çok sayıda ölçüt ve gösterge seti geliştirilmiş olsa da ülkemizde hâlihazırda bu amaca hizmet edecek bir ölçüt ve gösterge seti geliştirilmemiştir. Bu çalışmanın amacı, ülkemize özgü ve ülkemizin kendine has sosyal, ekonomik ve ekolojik farklılıkları gözönüne alınarak ulusal düzeyde sürdürülebilir ekoturizm yönetimi ölçüt ve gösterge setinin geliştirilmesi ve geliştirilen bu setin bir korunan alanın (Camili Biyosfer Rezervi) sürdürülebilir yönetiminde kullanım imkânlarının araştırılmasıdır. Çalışmanın ulusal düzeyinin başlangıç noktası olarak, WTO ve UNWTO ölçüt ve gösterge setleri temel alınarak hazırlanmış olan 12 ölçüt ve 68 göstergeden oluşan setten istifade edilmiştir. Üç aşamalı Delphi yöntemi kapsamında uygulanan tekrarlı anketler ile ormancılık teşkilatı, akademisyenler, turizm sektörü sivil toplum kuruluşları ve ilgili bakanlıklar (Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı) olmak üzere 4 öbekte toplanan uzmanların önerilerine dayalı ve uzlaşmayla sonuçlanan bir ölçüt ve gösterge setine ulaşılmıştır. Delphi yönteminin ilk aşamasında, uzmanlar mevcut başlangıç setine ilâveten yeni ölçüt ve göstergeler de tanımlamıştır. İkinci aşamada, birinci aşama sonucunda benimsenen ölçütlere ilişkin göstergeler çözümlenerek, ilgili ölçüt ve göstergeler önem düzeyi ve ölçülebilirlik açısından değerlendirilmiştir. Delphi yönteminin ilk aşamasında belirlenen ölçüt ve gösterge setinde ekoturizm faaliyetlerinde en fazla önem verilen ve benimsenen doğal kaynaklar ve biyolojik çeşitliliğin korunması ölçütünün Delphi yönteminin ikinci aşamasında da en fazla önem verilen ve benimsenen ölçüt olduğu tespit edilmiştir. Üçüncü ve son aşamada Delphi yöntemi sonlandırılarak, uzmanlara geri besleme yapılmıştır. Delphi yönteminde uzlaşma ölçütleri olarak; katılma yüzdesi, ortanca, çeyrekler arası genişlik, artimetik ortalama, standart sapma ve faktör çözümlemei yöntemlerinden birlikte yararlanılmıştır. Neticede, Türkiye'de korunan alanlarda sürdürülebilir ekoturizm yönetimi için 11 ölçüt ve 101 göstergeden oluşan ulusal ölçüt ve gösterge seti elde edilmiştir. Araştırmanın ulusal düzeyde belirlenen ölçüt ve gösterge setinin Camili Biyosfer Rezervi'ne uyarlanması amaçlanan ikinci bölümünde, AHS yönteminden istifade edilerek yerel yöneticiler ve GEF projesi çalışanları, STK ve tur operatörleri, doğrudan gelir elde eden Camili halkı ve akademisyenler olmak üzere, 4 öbekte toplanan yerel uzmanların görüşleri yardımıyla ilgili ölçüt ve gösterge setinin alan için önceliklendirilmesi yapılmıştır. Camili Biyosfer Rezervi'ndeki ekoturizm etkinliklerinin sürdürülebilir bir nitelikte gerçekleşip gerçekleşmediğini belirlemeyi amaçlayan son bölümünde ise; yerel yöneticiler, GEF projesi çalışanı, pansiyon sahibi, STK temsilcisi ve DOKA uzmanı olmak üzere 5 öbekte değerlendirmeyi yapacak ilgi öbeği temsilcilerinin görüşlerine göre alanın sürdürülebilirlik değerlendirilmesi yapılmıştır. Camili Biyosfer Rezervi'nde değerlendirmeye konu edilecek en önemli göstergelerin seçiminde, ortak sıralamada elde edilen normalleştirilmiş gösterge değerlerinin ortalaması alınarak, bu ortalama değere eşit ya da bu değerden yüksek normalleştirilmiş gösterge değerlerine sahip 46 gösterge belirlenmiştir. Camili Biyosfer Rezervi'nde gerçekleştirilen ekoturizm etkinlikleri dikkate alınan göstergeler bağlamında toplamda 95.4 puan alarak %69.1'lik ortalama ile alandaki ekoturizm etkinliklerinin olumlu sürdürülebilir nitelikte olduğu sonucuna varılmıştır. Camili Biyosfer Rezervi'ndeki ekoturizm etkinliklerinde mevcut 11 ölçütten; başta“alana yönelik bilinç ve algı düzeyi”olmak üzere“yerel halka sağlanan sosyo-ekonomik faydalar”,“yerel katılım”,“finansal yapı”,“çevresel eğitim ve uygulamaları”ile“ziyaretçi memnuniyeti”ölçütlerinde olumlu sürdürülebilir değişimler meydana gelmiştir. Ancak, Camili Biyosfer Rezervi'ndeki olumlu değişimlerin devamlılığı ve sürekliliği için alanda katılımcı bir yaklaşımla özellikle yerel halkla olan iletişimler ve eğitimler arttırılmalı, yerel halkın beklentileri ile ekoturizmden elde edilen gelir ve memnuniyet düzeyleri arasında bir denge kurulmalı ve Camili Biyosfer Rezervi'ndeki ekoturizm faaliyetlerinin sürdürülebilir yönetiminde görevli personellerin, merkezi otoritenin, ziyaretçi merkezinin ve finansman yapısının oluşturulması gerekmektedir.
Özet (Çeviri)
In recent years, many countries have adopted the concept of sustainable development in the face of the destruction of natural and cultural resources along with rapid industrialization and have sought to adapt this understanding to different sectors. In this process, especially in the tourism sector, sustainable tourism types such as ecotourism have started to become important. Ecotourism is a type of tourism that protects wildlife and vegetation, supports providing employment and income generation of local people with the income obtained, and causes the least negative effect on the environment and local people. Furthermore, the applicability and sustainability of ecotourism activities in protected areas that are considered the primary areas to be used for ecotourism purposes have also started to become more prominent, and the concept of sustainable ecotourism has also started to be on the agenda more frequently. To ensure that sustainable ecotourism activities in protected areas can be carried out rationally, the sustainability of these activities needs to be described, measured, monitored and evaluated, and the criteria and indicators are used to this end. Although many sets of criteria and indicators that will serve the purpose of sustainable ecotourism management have been developed worldwide, a set of criteria and indicators that will serve this purpose has not been developed yet in Turkey. This study aimed to develop a set of criteria and indicators for sustainable ecotourism management at the national level by considering Turkey's unique and specific social, economic, and ecological differences and to investigate the opportunities to use this developed set in the sustainable management of a protected area (Camili Biosphere Reserve). As the starting point of the national level of the study, a set of 12 criteria and 68 indicators prepared based on the sets of criteria and indicators of the WTO and UNWTO was used. With the repeated questionnaires applied within the scope of the three-stage Delphi method, a set of criteria and indicators, which was based on the recommendations of experts gathered in 4 groups, including forestry organization, academicians, tourism sector non-governmental organizations (NGOs) and the relevant ministries (Ministry of Culture and Tourism, and Ministry of Environment and Urbanization), and resulted in consensus, was achieved. At the first stage of the Delphi method, the experts defined new criteria and indicators in addition to the existing starting set. At the second stage, the indicators related to the criteria adopted as a result of the first stage were analyzed, and the relevant criteria and indicators were evaluated in terms of significance level and measurability. It was determined that the criterion of the protection of natural resources and biological diversity, which was mostly emphasized and adopted in ecotourism activities, in the set of criteria and indicators determined at the first stage of the Delphi method was also the criterion which was mostly emphasized and adopted at the second stage of the Delphi method. At the third and final stage, the Delphi method was terminated, and feedback was provided to the experts. The percentage of participation, median, interquartile range, arithmetic mean, standard deviation, and factor analysis methods were used as the consensus criteria in the Delphi method. Eventually, a set of national criteria and indicators consisting of 11 criteria and 101 indicators was defined for sustainable ecotourism management in protected areas in Turkey. In the second part of the study in which it was aimed to adapt the set of criteria and indicators determined at the national level to the Camili Biosphere Reserve, the relevant set of criteria and indicators was prioritized for the area through the opinions of local experts gathered in 4 groups, including local administrators and GEF project workers, NGOs and tour operators, the people of Camili who earn direct income, and academicians by using the AHP method. In the last part aimed at determining whether the ecotourism activities in the Camili Biosphere Reserve were carried out sustainably, the sustainability assessment of the area was performed based on the opinions of the relevant group of representatives who would perform the assessment in 5 groups, including local administrators, GEF project workers, hostel owners, NGO representatives, and DOKA experts. In the selection of the most important indicators in the Camili Biosphere Reserve, the indicators that would represent the area were determined by averaging the normalized indicator values obtained in the common ranking and by deciding on the selection of indicators with normalized indicator values equal to or higher than this average value. Within the context of the indicators considering the ecotourism activities carried out in the Camili Biosphere Reserve, it was concluded that the ecotourism activities in the area were positively sustainable with a total score of 95.64 and with an average of 69.1% and that the sustainable management of the area was successful. It was observed that positive sustainable changes occurred in the criteria of socio-economic benefits provided to local people, local participation, financial structure, environmental education and practices and visitor satisfaction, especially the level of awareness and perception of the area among 11 criteria in the ecotourism activities in the Camili Biosphere Reserve. However, local people with the public, communications must be made, a balance must be struck between the locally preferred and the income and selection from ecotourism and should be geared towards institutional and financial education.in the Camili Biosphere Reserve.
Benzer Tezler
- Artvin ilinin ekoturizm potansiyeli ve sürdürülebilir yönetimi
Ecotourism potential of Artvin province and its sustainable management
ÇAĞLAR KIVANÇ KAYMAZ
- Turizmin çevresel etkileri ve bir çözüm olarak ekoturizm
Environmental impacts of tourism and ecotourism as a solution recommendation
SAADET DİNÇER ŞEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Kamu YönetimiMersin ÜniversitesiKamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. KAMİL UNUR
- Saklıkent milli parkı kanyon içi rekreasyonel taşıma kapasitesinin belirlenmesi üzerine bir araştırma
A research on determination of Saklikent national park recreational carriying capacitiy inside of canyon
HİLAL GÜNAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Ormancılık ve Orman MühendisliğiMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiÇevre Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İSMAİL ÇİNAR
- Ekoturizmin sosyo kültürel, ekonomil, yönetsel ve çevresel etkiler bakımından irdelenmesi: Antalya Köprülü Kanyon Milli Parkı örneği
An analysis of ecotourism with respect to environmental, socia-cultural, economic and administrative dimensions: Example of Antalya Köprülü Kanyon National Park
HÜSNİYE AKILLI
- Türkiye'de ekoturizmin sürdürülebilir gelişimi: Kaçkar dağları milli parkı örneği
Sustainable development of ecotourism in Turkey; The case of Kaçkar mountains national park
HALİL MURAT AKIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
TurizmMustafa Kemal ÜniversitesiTurizm ve Otelcilik İşletmeciliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. NURİYE GÜREŞ