Osmanlılar Dönemi'nde Vehhâbîliğe yazılan reddiyeler ve analizi (1732-1818)
The refutations of Wahhābīsm in the Ottoman period and their analysis (1732-1818)
- Tez No: 723633
- Danışmanlar: PROF. DR. SÖNMEZ KUTLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Tarih, Religion, History
- Anahtar Kelimeler: Osmanlı, Vehhâbîlik, İbn Abdülvehhâb, Reddiye, Necd, Ottomans, Wahhābīsm, Ibn Abd al-Wahhāb, Refutation, Najd
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Mezhepleri Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 643
Özet
Din-mezhep-kültür ilişkisi bağlamının en özgün örneklerden biri olan Vehhâbîlik, tarihî, coğrafî, dinî, bireysel, toplumsal ve zihinsel-psikolojik kökleri/boyutları ile bir bütündür. Vehhâbîlik, İbn Abdülvehhâb hayatta iken siyasî bir boyut kazanmış ve kurumsallaşarak mezhebe dönüşmüştür. İlk kez bir mezhebin tenkidine yönelik edebiyatın tasnifi ve derinlemesine analizine odaklanılan bu çalışma ile Vehhâbî olgunun hangi tarihsel, toplumsal, zihinsel hatta antropolojik etkilerle şekillendiği ve İslâm dünyasındaki yankıları fotoğraflanmak istenmiştir. Bu sayede Vehhâbîliğin fikrî arka planına dair boşluklar doldurularak, olgunun ne olduğundan öte neden ve nasıl teşekkül ettiği sorularının cevabı aranmıştır. İbn Abdülvehhâb ve muarızları arasındaki diyalektik ilişki, Vehhâbîliğin fikrî çerçevesi ile sosyal ve siyasal boyutuna ışık tutan metinler vücuda getirmiştir. İtikadî, fıkhî, tasavvufî ve siyasî-içtimâî konuların tartışıldığı reddiyelerde, iman-küfür, tevhid-şirk, tevessül-şefaat, kabir ziyaretleri, içtihad ve taklid konuları öne çıkmıştır. İbn Abdülvehhâb'ın tevessül ve velâyet/evliya kültü üzerine geliştirdiği tekfir nazariyesi ile bu noktadaki görüşlerini savunurken tercih ettiği yöntem ciddi eleştiriler almış; İbn Abdülvehhâb'ın tekfir söyleminin gerekçeleri, teolojik açıdan yeterli ve savunulabilir bulunmamıştır. Vehhâbî hareketin yalnızca kendi kaynakları üzerinden okunması ve söz konusu kaynakların Vehhâbî hareketin askerî yönüne ağırlık vermeleri pek çok açmaz oluşmaktadır. İbn Abdülvehhâb'ın fikrî yönü ve telifatının ortaya çıkış sürecinde belirsizlikler bunların başında gelmektedir. Bilhassa onun, yazılarını nerede ve hangi zaman diliminde kaleme aldığı tam olarak bilinmemektedir. Ne var ki; İbn Abdülvehhâb'a karşı yazılan reddiyelerin bütünlük içerisinde incelenmesi ile bu noktadaki belirsizliklerin önemli bir kısmı ortadan kalkmıştır.
Özet (Çeviri)
Wahhabism, which is one of the most original examples of the context of religion-sect-culture relationship, is a whole with its historical, geographical, religious, individual, social and mental-psychological roots/dimensions. Wahhabism gained a political dimension while Ibn Abd al-Wahhab was alive and became institutionalized and turned into a sect. This study, which focuses on the classification and in-depth analysis of literature for the criticism of a sect for the first time, aims to photograph the historical, social, mental and even anthropological effects of the Wahhabi phenomenon and its echoes in the Islamic world. In this way, the gaps regarding the intellectual background of Wahhabism were filled and answers to the questions of why and how the phenomenon occurred rather than what it is were sought. The dialectical relationship between Ibn Abd al-Wahhab and his opponents has created texts that shed light on the intellectual framework with social and political dimensions of Wahhabism. In the refutations in which belief, jurisprudence, sufism and political-social issues were discussed, subjects such as faith-infidelity, tawhid-shirk, tawassul-intercession, visits to the graves, ijtihad and taqlid came to the fore. The theory of takfir developed by Ibn Abd al-Wahhab on tawassul and the cult of velayet/awliya and the method he preferred while defending his views on this point received serious criticism; Ibn 'Abd al-Wahhab's discourse of takfir and its justifications were not found theologically sufficient and defensible. Reading the Wahhabi movement only through its own sources and the fact that these sources focus on the military aspect of the Wahhabi movement creates many dilemmas. Uncertainties in the intellectual aspect of Ibn Abd al-Wahhab and the emergence of his writings are the leading ones. Despite this; by examining the refutations against Ibn Abd al-Wahhab in their entirety, a significant part of the ambiguities at these points have been removed.
Benzer Tezler
- Osmanlı dönemi Vehhâbîlik reddiyeleri; Trabzonî Mehmed Efendi'nin es-Sârimü'l-Vâridât isimli risalesi örneği: Neşir, tercüme ve tahlil
Mehmed Efendi of Trabzon's rejection to Wahhabism his work named es-Sârimü'l-Vâridât (Text, translation and review)
MUSTAFA İDRİS KIRMACI
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinYalova ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HASAN GÜMÜŞOĞLU
- Osmanlılar Dönemi'nde Mısır'da Arap edebiyatı (1517-1798)
The Arabic literature in Egypt during the Ottoman period (1517-1798)
NURETTİN CEVİZ
Doktora
Türkçe
2002
Doğu Dilleri ve EdebiyatıAtatürk ÜniversitesiDoğu Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF.DR. NEVZAT HAFIZ YANIK
- Süleymaniye Kütüphanesi Uşşâkî Tekkesi Koleksiyonu'ndaki 335 numaralı şiir mecmuası ve MESTAP'a göre tasnifi
Süleymaniye Manuscripts Library Uşşâkî Dervish Lodge Collection Poetry No. 335 Poetry Magazine and its classification according to MESTAP
EDA YILDIZ KART
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıSelçuk ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AHMET KAVAKLIYAZI
- Elbistan şehir coğrafyası
Urban geography of Elbistan
DERVİŞ KANAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
CoğrafyaKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiCoğrafya Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. EMİN TOROĞLU
- Ondokuzuncu yüzyıl Kastamonu konutları değişim süreci
Transformation process in the nineteenth century residences of Kastamonu
FATMA FEYZAL AVCI