16. ve 17. yüzyıl Osmanlı tasavvuf edebiyatında simyâ/kîmyâ
Alchemy/chemistry in the 16. and 17. century Ottoman sufi literature
- Tez No: 724051
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ MUHAMMED BEDİRHAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Felsefe, Türk Dili ve Edebiyatı, Religion, Philosophy, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Alchemy/Chemistry, Sufism
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Üsküdar Üniversitesi
- Enstitü: Tasavvuf Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tasavvuf Kültürü ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 115
Özet
Eski Yunandaki simgeler anlamına gelen semeia kelimesinden türeyen sîmyâ ilminin temelini, madenlerdeki değişimler takip edilerek insanın cevherinin yapısı, başkalaşma kabiliyetinin anlaşılmaya çalışılması oluşturmaktadır. Buna karşılık yine Eski Yunanca'da“sıvı akıtmak, metal dökmek”anlamına gelen khymeia köküne dayanan kîmyâ ilmi ile eşyanın fiziksel ve temel yapısının öğrenilmesindeki amaç, maddesel bir sonuca ulaşmaktır. Bu açıdan sîmyâ ve kîmyâ, aynı laboratuvar yöntemlerini kullanmakla beraber, amaçları ve varmaya çalıştıkları sonuçlar bakımından tamamen farklı iki ilim dalına verilen isimdir. Zaman içinde ağırlık kazanan laboratuvar yöntemleri sebebiyle kîmyâ bir bilim dalı olarak ön plana çıkarken, mânevî boyutu ihmal edilen sîmyâ, kîmyânın ilkel formu ya da ön kîmyâ olarak kabul edilmeye başlanmıştır. Sîmyâcının doğayı gözlemleyerek onun dönüştürme gücünü taklit etmeye çalışmasındaki amaç, madenlerle beraber aynı zamanda kendi dönüşümünü de sağlamaktır. Tabiatın uzun zaman alan dönüştürme işini, sîmyâ işlemleriyle kısa sürede gerçekleştirmek mümkün olacaktır. Sîmyânın nihâî hedefi, bu dönüşümü sağlayacak olan iksiri yapabilmektir. Gerekli olan temel elementler ise cıva ve kükürttür. Bu kavramların, maddî yansımaları kîmyasâl işlemler olmakla beraber esas itibariyle her biri, sembolik birer nitelik taşımaktadır. Tasavvuf sembolizmi içinde ise sîmyâ, olgunlaşma ve kemâle erme yolundaki bir eğitim metodunu ve mürşidin gücünü ifade etmek üzere kullanılmıştır. Kişinin elde etmeyi umduğu şey, ebedî saâdet kîmyâsıdır. Ona bu yolda rehberlik edecek olan ise nâdir ve zor bulunan kişi olan Mürşid-i Kâmil'dir. Dönüştürme gücü ona aittir; bu nedenle Kibrît-i Ahmer'le sembolize edilmektedir. Edebî metinler içinde sîmyâ ve kîmyâ kelimeleri, çoğu kez birbirleri yerine ve farklı anlamlar yüklenerek kullanılmıştır. Bu çalışmada İslam kozmolojisinden hareketle, tasavvufî eğitim bağlamında sîmyâ, tasavvuf edebiyattan beyitler içindeki kullanımlarıyla örneklenerek incelenmeye çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
Simya (Alchemy) was derived from the word“semeia”(σημεῖα) from Ancient Greek which means signs/symbols. The effort to understand the human essence and its capability of change through following the changes in the metals constitutes the basis of the science of Alchemy. The word Chemistry finds its roots again in an Ancient Greek word, khymeia (χημία) which means pouring liquids or melted metals and the aim of the science of Chemistry, in contrary to Alchemistry, is to arrive purely to a material result through learning the physical and basic structure of the objects. From this point of view, Alchemistry and Chemistry, although utilising identical laboratory methods, are two separate scientific disciplines with different goals and results to be obtained. By time, Chemistry came forward as a true scientific discipline due to improved laboratory methodology and Alchemy, with its neglected spiritual aspect, started to be accepted as a primitive or preliminary form of Chemistry. The goal of the Alchemist is to establish the transformation of metals by observing and imitating the transforming power of the nature, and at the same time, his own transformation. It will be possible to shorten this long transforming process of the nature by the methods of the Alchemy. The final goal of Alchemy is to obtain the elixir which will provide this transformation and the basic elements needed are mercury and sulphur. Even if the material reflections of these concepts are chemical processes, each of them has its own symbolic meaning. Alchemy, in the symbolism of Sufism, was used to describe the method of education and the power of murshid on the way of maturation. One's hope to obtain is the eternal chemistry of happiness. His guide on this way is a“Murshid-i Kâmil”, a rare and hard to reach educator. The power of transformation belongs to him and therefore symbolised by the Red Sulphur (Kibrît-i Ahmer). In literary manuscripts the words of Chemistry and Alchemy were often used synonymously and with some different meanings. In this work, we aimed to study Alchemy, based to Islamic cosmology and in the context of Sufi education, by sampling and investigating its usage in the verses of Sufi literature.
Benzer Tezler
- Dîwana şêx Şemsedînê Exlatî metin û lêkolîn
Şeyh Şemsedin Ahlati'nin divanı metin ve araştırma
SERDAR YILMAZ
Yüksek Lisans
Kürtçe
2013
Doğu Dilleri ve EdebiyatıMardin Artuklu ÜniversitesiKürt Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ABDURRAHMAN ADAK
- Şâhî (Şehzâde Bâyezîd) Dîvânı tahlili
The analysis of Şâhî's (Sehzade Bâyezîd) Divan
ELİF TURHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıGiresun ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BEYHAN KESİK
- Osmanlı dönemi hadis şerhçiliği -16. yüzyıl-
Ottoman period hadith commenting -16. century-
GÜLSÜM KORKMAZER
- Musul ve Kerkük vakıfları H.922-1112 / M.1516-1700
Mosul and Kirkuk foundatinos (waqfs) 922-1112 A.h./ 1516-1700 A.d.
ISAM SALAHUDDIN ALI AL-BAYATY
- An intellectual biography of 'Abd al-Ḥakīm al-Siyālkūtī (D. 1657): His place in Hind intellectual history and influence upon Ottomans
'Abdülhakim Siyâlkûtî'nin (Ö. 1657) entelektüel biyografisi: Hint entelektüel tarihindeki yeri ve Osmanlılar üzerindeki etkisi
ABDULLAH AL MAMUN
Doktora
İngilizce
2023
Doğu Dilleri ve Edebiyatıİstanbul Medeniyet ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İBRAHİM HALİL ÜÇER