Osmanlı dönemi hadis şerhçiliği -16. yüzyıl-
Ottoman period hadith commenting -16. century-
- Tez No: 856086
- Danışmanlar: PROF. DR. ERDİNÇ AHATLI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Tarih, Religion, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Sakarya Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Hadis Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 272
Özet
Bu çalışmada; hadis tarihinde hakkında pek bilgi olmayan bir dönem olan Osmanlı Dönemi'nde hadis ilmiyle alakalı neler yapıldığı, hadis şerhleri özelinde ve 16. yüzyıl çerçevesinde ele alınmıştır. Öncelikle hadis şerhinin bir ilim olarak ilimler tasnifine dair eserlerde nasıl ele alındığına bakılmıştır. Bu amaçla sadece 16. yüzyıl değil kuruluşundan yıkılışına kadar Osmanlı'da yazılmış tüm ilimler tasnifine dair eserler incelenmiştir. Yapılan araştırmalar neticesinde 17. yüzyıla kadar hadis şerhlerinin ve dolayısıyla hadisin metninin hadis ilimlerinde merkezi bir rolde olduğu ancak 17. yüzyıl ve sonrasında ilginin metinden isnada kaydığı görülmüştür. Bu durumda bizim ele aldığımız 16. yüzyıl, hadis ilimleri arasında metni anlama faaliyetlerinin daha revaçta olduğu bir döneme denk gelmektedir. Buna uygun olarak da bu asırda 15 müellife ait irili ufaklı 35 eser tespit edilmiştir. Bu eserlerin çoğu yazma halinde bulunduğundan ve kataloglardaki kayıtlarda pek çok sıkıntı bulunduğundan bu sayı kesin sayı olmayıp yapılacak çalışmalarla daha da artacaktır. Ancak bu sayı, dönem için genel bir profil çizmeye yardımcı olacak kadar çeşitlilik ve veriyi haizdir. 15 müellifin çoğu müderrislik yapmış, bir kısmı bürokratik görevlerde bulunmuş, bir kısmı ise şeyhlik yapmıştır. Tek hadis, kırk hadis, kitap şerhi gibi farklı türlerde yazılan eserlerde çoğu zaman isnad bulunmayıp hadis eserlerinin yanında fıkıh ve tefsir kitaplarındaki rivayetler de kullanılmıştır. Çoğu zaman hadis metinlerindeki tüm kelimeler açıklanıp daha sonra konuyla ilgili detaylar verilirken bazılarında kelime açıklamalarına girilmeden sadece belli bir konu hakkında açıklamalar yapılmaktadır. Şerhlerde dil ile ilgili açıklamalar yoğunlukla bulunmakta olup ikinci sırada fıkıh ile ilgili açıklamalar gelir. Eserlerde dört mezhebin görüşleri bulunmakla birlikte Hanefî mezhebine vurgu daha fazladır. Sebebü vürûd, ihtilâfu'l-hadis ve rivayet farklılıkları en sık temas edilen hadis ilimleridir. Şerhlerde tasavvufî hadis şerhlerinin sayısı az olmakla birlikte eserlerde tasavvuf ile ilgili bilgilere sıkça rastlanılır. İbnü'l-Arabî ve Konevî'ye yapılan atıflar da bulunmasına rağmen felsefî-tasavvufî yorum az bulunup medrese eğitimine uygun şekilde dil, fıkıh ve kelam merkezli yorumlar yoğunluktadır.
Özet (Çeviri)
In this study, what was done about the science of hadith in the Ottoman period, which is a period about which there is not much information in the history of hadith, is discussed in the context of the hadith commentaries and in the framework of the 16th century. First of all, it has been examined how the hadith commentary as a science is handled in the works on the classification of sciences. For this purpose, not only the 16th century, but all the works on the classification of sciences written in the Ottoman Empire from its foundation to its collapse were examined. As a result of the researches, it has been seen that the hadith commentaries and thus the text of the hadith had a central role in hadith sciences until the 17th century, but it shifted from the text to the isnad in the 17th century and later. In this case, the 16th century, which we are considering, coincides with a period when text comprehension activities were more popular among hadith sciences. Accordingly, in this century, 35 works of various sizes belonging to 15 authors have been identified. Since most of these works are in manuscript form and there are many problems in the records in the catalogues, this number is not an exact number and will increase with further studies. However, it has enough variety and data to help draw a general profile for this period. Most of the 15 authors worked as professors, some of them held bureaucratic duties, and some of them were sheikhs. In the works written in different genres such as one hadith, forty hadith, and book commentary, there is often no isnad, and the narrations in the fiqh and tafsir books are used besides the hadith works. Most of the time, all the words in the hadith texts are explained and then the details about the subject are given, while some explanations are made only about a certain subject without entering the word explanations. In the commentaries, there are mostly explanations about the language, followed by the explanations about fiqh. Although there are views of four sects in the works, the Hanafi sect is more dominant. Asbāb al-wurūd, ikhtilaf al-hadith and hadith differences are the most frequently discussed hadith sciences. Although the number of Sufi hadith commentaries in the commentaries is low, information about Sufism is frequently encountered in the works. Although there are references to Ibn al-Arabi and Konevi, philosophical-mystical interpretations is rare and language, fiqh and theology-centered interpretations in accordance with madrasah education are in abundance.
Benzer Tezler
- Osmanlı'da tek hadis şerhçiliği: Kâfiyecî 879/1474 örneği
Single hadith commentaries in the ottoman empire the Kâfiyecî example
TAHA RIDVAN AKAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Dinİstanbul ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SEYİT ALİ GÜŞEN
- Osmanlı Döneminde hadis ilmi
The hadith science in the Ottoman Period
MUSTAFA CELİL ALTUNTAŞ
Doktora
Türkçe
2018
Dinİstanbul ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜSEYİN HANSU
- Ahmed el-Menînî'nin (1089-1172 h-1678-1759 M.) hayatı, eserleri ve hadis ilmindeki yeri
The life and works of Ahmad al-Manînî and his position on the science of hadith,
MEDET COŞKUN
Doktora
Türkçe
2018
DinAnkara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSMAİL HAKKI ÜNAL
- الأربعونات الحديثية في الذكر والدعاء في العهد العثماني:تحفة النبي لإبراهيم فطري أفندي والذكر الجميل لمصطفى داية زادة أنموذجاً (دراسة وتحقيق)
Osmanlı döneminde zikir ve duayla ilgili kırk hadisler: İbrahim Fıtri Efendi'nin Tuhfetü'n-Nebî ve Mustafa Dâyezâde'nin ez-Zikru'l-cemîl'inin tahkik ve tahlili
THAİR ALATALLA
Yüksek Lisans
Arapça
2022
Dinİstanbul Sabahattin Zaim ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FAHREDDİN YILDIZ
- Hacı Ahmed b. Seyyid el-Bigavî ve Terceme-i Avârifu'l-maârif'i (22-43. bablar)
Haci Ahmed b. Seyyid al-Bigavî and Tarjama al-Awārif al-maārif (sections of 22-43)
NEBİYE BUDAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinSakarya ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYŞEGÜL METE
- Cumhuriyet dönemi hadis çalışmaları (Ali Osman Koçkuzu örneği)
Republican period hadith studies: Prof. Dr. Ali Osman Koçkozu example
TUĞBA YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinUşak ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYŞE GÜLTEKİN