İbn Sina'da nedensellik ve insan hürriyeti ilişkisi
Relationship between causality and human freedom in avicenna
- Tez No: 728688
- Danışmanlar: PROF. DR. HÜSEYİN KARAMAN, PROF. DR. GÜRBÜZ DENİZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Felsefe, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 147
Özet
Bu çalışma her nedenin nedenlisini zorunlu kıldığı nedensellik sisteminde insanın hür seçimlerde bulunabilme imkânını İbn Sīnā özelinde araştırmayı hedefler. İbn Sīnā'ya göre her nesne; maddî, sûrî, fâil ve gâye olmak üzere dört nedenden meydana gelir. Bu nedenlerden maddî ve sûrî neden nesnenin mâhiyetini, fâil ve gâye neden ise nesnenin varlığını oluşturur. İnsanın sûrî nedeni ve eylemlerinin hakîkî fâili olan nefs, meydana getirdiği tüm etki ve edilgileri, insanın maddî nedeni olan beden aracılığıyla gerçekleştirir. Dolayısıyla eylem sürecinin incelenmesi, insan mahiyetinin merkeze alındığı bir çalışma yöntemini gerekli kılar. Tüm eylemler nefsin kuvveleri tarafından gerçekleştirilen idrak, iştiyâk, kesin irade ve organların hareketi aşamalarıyla meydana gelir. İdrak ve iştiyâk süreçleri, kesin irade ile nedensel sürece geçiş esnasında eylemin nedenlerinin hazırlandığı aşamalardır. Bu aşamalarda herhangi bir eyleme yönelik idrakin ve isteğin düzeyi ise nefse ferdiyet kazandıran beden ve mizaç tarafından belirlenir. İnsan, mizacında meydana getirdiği değişiklerle karakterini ve eylemlerinin yönünü tayin edebilir. Bu da insanın, kendi mahiyetine yönelik bir öz-farkındalıkla hür seçimlerde bulunabileceği anlamına gelir. Sonuç olarak bu çalışmada nedensel düzende insanın, kendi eylemlerinin nedenleri üzerindeki bu belirleyici rolünün, hem eylemleri nedensiz durumlar olmaktan çıkardığı hem de insan hürriyetini nedensellik sistemi içerisinde mümkün kıldığı iddia edilir.
Özet (Çeviri)
This study aims to investigate the possibility of human being to make free choices in the causality system, in which every cause necessitates its cause, in the context of Ibn Sīnā's approach. According to Ibn Sīnā, every object consists of four causes which are; material, formal, efficient, and final. From these 'causes', the material and formal ones constitute the essence of the object, and the efficient and the final cause constitute the existence of the object. The soul, which is the formal cause of man and the real agent of his actions, realizes all the effects and passions it creates through the human body, which is the material cause of man. Therefore, examining the action process necessitates a working method in which human essence is centered. All actions occur through the stages; apperception, ishtiyāq, icmā' and the movement of organs which are performed by the forces of the soul. The processes of apperception and ishtiyāq are the stages in which the causes of action are prepared during the transition to the causal process with an icmā'. At these stages, the level of comprehension and desire for any action is determined by the body and temperament, which gives individuality to the soul. Man can determine his character and the direction of his actions by the changes he brings about in his temperament. This means that man can make free choices with a self-awareness of his own essence. As a result, in this study, it is claimed that this decisive role of man on the causes of his actions in the causal order both removes the actions from being causeless situations and makes human freedom possible within the causality system.
Benzer Tezler
- İbn Rüşt'de Tanrı-alem ilişkisi
Ibn Rushd on god-universe relation
EYÜP AKŞİT
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
DinDokuz Eylül ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. OSMAN BİLEN
- İbn Rüşt'de Tanrı-Âlem ilişkisi
Ibn Rushd on God- Universe relation
EYUP AKŞİT
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
FelsefeDokuz Eylül ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMAN BİLEN
- Révélation et loi chez maïmonide et spinoza
Maimonides ve spinoza'da vahiy ve yasa
ALBER EROL NAHUM
Doktora
Fransızca
2018
FelsefeGalatasaray ÜniversitesiFelsefe Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KENAN GÜRSOY
PROF. DR. CATHERINE CHALIER
- İbn Sînâ'da isbât-ı vâcîb yöntemi
The method of proving the existence of God in İbn Sînâ
EBRAR TENŞİ ABANOZ
- İbn Sînâ'da tümeller ve Gazzâlî'nin eleştirileri
Universals in Avicenna (Ibn Sînâ) and Ghazâlî's criticism
MUSTAFA SELMAN TOSUN
Doktora
Türkçe
2022
DinAnkara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜRBÜZ DENİZ