Nehcü'l-Ferâdîs'in Harezm Türkçesi ve eski Anadolu Türkçesi dönemlerine ait nüshalarında birleşik fiiller üzerine karşılaştırmalı bir inceleme
A comparative examination on compound verbs in Nehcu'l-Ferâdîs' copies of the Harezm Turkish and old Anatolian Turkish periods
- Tez No: 735590
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ EROL KUYMA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hitit Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 376
Özet
Söz diziminin bir parçası olan ve ayrıca sözlüksel düzeyde de incelenmesi gereken birleşik fiiller; yapı, işleyiş ve anlamsal yönleriyle dilin önemli unsularından biridir. Bu yapılar, bir eylemi karşılamak amacıyla birden fazla biçim bilgisi unsurunun bir araya getirildiği dil unsurlarıdır. Bu yönüyle dilin ifade gücüne ve kavram karşılama süreçlerine katkı sağlayan öbekleşmelerin başında gelmektedirler. Birleşik fiiller oluşum şekillerine göre genel olarak ana yardımcı fiillerle kurulan birleşik fiiller, deyimleşmiş/kalıplaşmış birleşik fiiller, tasvir fiilleri ve karmaşık fiiller gibi başlıklarda sınıflandırılmaktadır. Birleşik fiillerin, Türk dilinin tarihsel gelişimi içerisinde metinlerde kullanım sıklığı açısından diğer kelime gruplarına nazaran daha önde yer aldığı bilinmektedir. Bu nedenle birleşik fiilller üzerine yapılacak incelemeler hem söz varlığı özelliklerinin hem de söz dizimsel özelliklerin tespiti açısından önem taşımaktadır. Birleşik fiillerin tespiti kadar önemli olan diğer bir önemli konu da bu yapıların tarihsel süreçte kuruluş ve işlev açısından nasıl hareket ettikleridir. Bu konuda Türkçenin tarihi dönemlerinde verilen eserlere dayalı yapılacak karşılaştırmalı çalışmalar birleşik fiil öbekleşmelerinin yapı ve kuruluş açısından seyrinin görülebilmesini sağlayacak somut veriler sunacaktır. Bu çalışmada, Nehcü'l-Ferâdis'in Harezm Türkçesi ile Eski Anadolu Türkçesi nüshalarında yer alan birleşik fillerle ilgili karşılaştırmalı bir inceleme yapılmıştır. Yapılan karşılaştırmada birleşik fiiller kuruluş ve yapılarında yer alan unsurlar açısından incelenmiştir. Tespiti yapılan birleşik filler ana yardımcı fiillerle kurulanlar, deyimleşmiş/kalıplaşmış birleşik fiiller, tasvir fiilleri ve karmaşık fiiller başlıkları altında sınıflandırılıp değerlendirilmişlerdir. Ayrıca tamlayıcılarla genişletilmiş birleşik fiil yapıları da ele alınarak iki dönem arasında benzerlik ve farklılıklar ortaya konmaya çalışılmıştır. Değerlendirme ve tespitler, tablo ve grafiklerle desteklenerek mukayese edilmiştir. Elde edilen veriler, birleşik fiillerin yapısal niteliklerini ortaya koyduğu kadar Türkçenin kaybolmaya yüz tutmuş söz varlığının da gün yüzüne çıkarılmasına olanak sağlamaktadır.
Özet (Çeviri)
Compound verbs that are a part of syntax and also need to be examined at the lexical level; It is one of the important elements of language with its structure, functioning and semantic aspects. These structures are language elements in which more than one morphological element is brought together to meet an action. In this respect, they are at the forefront of clustering that contributes to the expressive power of the language and the concept acceptance processes. Compound verbs are generally classified under titles such as those formed with main auxiliary verbs, idiomatic / stereotyped compound verbs, descriptive verbs and complex verbs according to their formation forms. Compound verbs are known to be ahead of other word groups in terms of frequency of use in texts in the historical development of the Turkish language. For this reason, studies on compound verbs are important in terms of determining both vocabulary and syntactic features. Another issue as important as the determination of compound verbs is how these structures act in terms of establishment and function in the historical process. Comparative studies on this subject, based on the works given in the historical periods of Turkish, will provide concrete data that will enable the course of compound verb phrases to be seen in terms of structure and organization. In this study, a comparative study was made about the compound verbs in the Khwarezm Turkish and Old Anatolian Turkish copies of Nehcü'l-Ferâdis. Compound verbs were examined in terms of their establishment and elements in their structures in the comparison. Compound verbs that were determined were classified and evaluated under the titles of main auxiliary verbs, idiomatic / stereotyped compound verbs, descriptive verbs and complex verbs. In addition, it has been tried to reveal the similarities and differences between the two terms by considering the compound verb structures expanded with the complements. Evaluation and determinations were compared by supporting with tables and graphics. The data obtained, as well as revealing the structural characteristics of the compound verbs, also enable the disappearance of Turkish vocabulary to be brought to light.
Benzer Tezler
- Harezm ve eski Anadolu Türkçesine ait iki Nehcü'l-ferâdîs nüshasının ses ve şekil bilgisi bakımından karşılaştırılması
A comparison of two Nehcu'l-feradis copies in Khwarezm and old Anatolian Turkish in terms of phonetic and morphology
FATMA EVLEKSİZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıOsmaniye Korkut Ata ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ABDULLAH DEMİRAL
- Harezm Türkçesi ve Eski Anadolu Türkçesine ait iki Nehcü'l-Ferâdîs'teki kelime türlerinin karşılaştırılması
Comparison of part of speeches in two Nehcü'l-Ferâdîs of Khwarezm Turkish and Old Anatolian Turkish
MANOLYA AŞKIDİL SÖZMEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıOsmaniye Korkut Ata ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ABDULLAH DEMİRAL
- Nehcü'l-Feradis'te birleşik eylemler
Compound verbs in Nehcu'l-Feradis
BÜLENT SAKÇA
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Türk Dili ve EdebiyatıMersin ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HÜRRİYET GÖKDAYI
- Harezm Türkçesi ile yazılmış Nehcü'l-Ferâdis, Kısasü'l-Enbiyâ ve Mukaddimetü'l Edep'te fiil yapımı
Verb making in Nehcü'l-Ferâdis, Kisasü'l-Enbiya and Mukaddimetü'l edep written in Harezm Turkish
ZEYNEP YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Morfolojiİstanbul Medeniyet ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HAKAN AYDEMİR