Salgın ile mücadelede ülkelerin etkinliklerinin değerlendirilmesi için çok boyutlu bütünleşik etkinlik analiz modeli önerisi: COVID-19 uygulaması
Multidimensional integrated efficiency analysis model proposal for assessing the efficiency of countries in combating the pandemic: COVID-19 application
- Tez No: 738919
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ELİF KILIÇ DELİCE
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Endüstri ve Endüstri Mühendisliği, Industrial and Industrial Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Atatürk Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Endüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 102
Özet
Bu çalışmada salgın ile mücadelede ülkelerin etkinliklerinin belirlenmesi, diğer ülkelerle sağlık göstergeleri açısından karşılaştırılması, ülkelerin izlemiş oldukları sağlık politikalarında değişikliğe gereksinim olup olmadığının belirlenmesi, salgın ile mücadelede hangi girdi ve çıktı değişkenlerinin daha önemli bir yere sahip olduğunun belirlenmesi için çok boyutlu bütünleşik etkinlik analiz (ÇBBEA) modeli geliştirilmiştir. Geliştirilen model ile OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development) ülkelerinin COVID-19 salgını ile mücadelede performansları incelenmiştir. Önerilen ÇBBEA modelinin ilk aşamasında salgın ile mücadelede etkili olabilecek girdi ve çıktı kriterleri belirlenmiş ve literatürden farklı olarak; kırsal nüfus oranı, şeker hastalığı yaygınlık oranı, 65 yaş üstü nüfus, yoğun bakım yatak sayısı ve aşı sayısı kriterleri de dikkate alınmıştır. İkinci aşamada girdi ve çıktı kriteri, nesnel verilere dayanan CRITIC (Criteria Importance Through Intercriteria Correlation) yöntemi ve öznel sonuçlar ortaya koyan Bulanık SWARA (Step Wise Weight Assessment Ratio Analysis) yöntemi ile ağırlıklandırılmıştır. Daha sonra elde edilen nesnel ve öznel kriter ağırlıkları SOWIA (Subjective and Objective Weight Integrated Approach) yöntemi ile birleştirilerek bütünleşik kriter ağırlıkları elde edilmiştir. Üçüncü aşamada belirlenen kriter ağırlıkları da göz önünde bulundurularak EATWOS (Efficiency Analysis Tech¬nique With Output Satisficing), OCRA (Operational Competitiveness Rating) ve BVZA (Fuzzy Data Envelopment Analysis) yöntemleri ile üç ayrı etkinlik analizi yapılmış ve üç ayrı sıralama elde edilmiştir. Son aşamada ise üç yöntemden elde edilen etkinlik analizi sıralama sonuçları TPOP (Technique of Precise Order Preference) metodu ile birleştirilerek tek ve kesin bir sıralama ortaya çıkarılmıştır. ÇBBEA modelinin uygulanması sonucunda Yeni Zelanda etkinlik sıralamasında ilk sırada yer alan ülke olmuştur. Yeni Zelanda'yı Çekya, Slovenya ve Estonya takip etmektedir. Şili ve Finlandiya ise etkinlik sıralamasında son sıralarda yer almıştır. Ülkelerin etkinlik skor ortalamaları %52,7 iken sağlık harcamaları bakımından ilk sıralarda yer alan ABD, Almanya, Birleşik Krallık gibi ülkeler etkinliği yakalayamamıştır. Bununla birlikte ülkeler virüsün yayılma hızını kontrol altında tutmak adına mevcut politikalarını değiştirebilir ve sıkılaştırabilirler. Geliştirilen ÇBBEA modeli herhangi bir salgın hastalık olduğunda ülkelerin etkinliklerini ölçmek için kullanılabilecek özelliktedir. Salgın hastalıklarda ülkelerin performanslarını değerlendirmeye yönelik bir model önerisi yapan ilk çalışma olması nedeniyle bu çalışmanın literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Özet (Çeviri)
In this study, to determine the effectiveness of the countries in the fight against the epidemic, to compare them with other countries in terms of health indicators, to determine whether there is a need for changes in the health policies followed by the countries to determine,which input and output variables have a more important place in the fght against the epidemic to determine and to contribute to the literature For , a multidimensional integrated efficiency analysis (MDIEA) model was developed. With the developed model,the performance of OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development) countries in the fight against the COVID-19 epidemic was examined. In the first stage of the proposed MDIEA model, input and output criteria that can be effective in combating the epidemic were determined. A broad criterion Unlike the literature; The criteria of rural population rate, diabetes prevalence rate, population over 65 years of age, number of intensive care beds and number of vaccinations were taken into account. In the second stage, input and output criteria were weighted with the CRITIC (Criteria Importance Through Intercriteria Correlation) method, which is based on objective data, and the Fuzzy SWARA (Step Wise Weight Assessment Ratio Analysis) method, which reveals subjective results. Then, the objective and subjective criterion weights obtained were combined with the SOWIA (Subjective and Objective Weight Integrated Approach) method and integrated criterion weights were obtained. Considering the criteria weights determined in the third stage, three different efficiency analyzes were performed with EATWOS (Efficiency Analysis Tech¬nique With Output Satisficing), OCRA (Operational Competitiveness Rating) and FDEA (Fuzzy Data Envelopment Analysis) methods and three separate rankings were obtained. At the last stage, the efficiency analysis ranking results obtained from the three methods were combined with the TPOP (Technique of Precise Order Preference) method to reveal a single and precise ranking. As a result of the implementation of the MDIEA model, New Zealand was the country in the first place in the event ranking. New Zealand is followed by Czechia, Slovenia and Estonia. Chile and Finland, on the other hand, took the last place in the event ranking. While the average efficiency score of the countries is 52.7%, countries such as the USA, Germany and the United Kingdom, which are in the first place in terms of health expenditures, could not catch up with the efficiency. The developed MDIEA model can be used to measure the effectiveness of countries when there is an epidemic. It is thought that this study will contribute to the literature, as it is the first study to propose a model for evaluating the performance of countries in epidemics.
Benzer Tezler
- COVID-19'a karşı ülkelerin aldığı önlemler ve etkinliklerinin karşılaştırılması
Comparison of measures and success taken by countries against COVID-19
MERT VURAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Sağlık Kurumları Yönetimiİstanbul Okan ÜniversitesiSağlık Yönetimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ UĞUR TARIK ÖZKUT
- Suriye iç savaşında ABD-PYD ilişkilerine uluslararası basının bakışı: BBC örneği
International press' perspective on the US-PYD relations in the Syrian civil war: The case of the BBC
ERDOĞAN KOÇ
Doktora
Türkçe
2023
SosyolojiAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSA ÖZTÜRK
- COVİD-19 pandemi sürecinde din ve toplum
Religion society in the COVID-19 pandemic process
PINAR KAYA ÇİÇEK
- Investigation of managed aquifer recharge site suitability through multi-tiered decision making approach
Yönetilen akıfer besleme sahası uygunluğunun çok kriterli karar verme yaklaşımı ile incelenmesi
RACHID MOHAMED MOUHOUMED
Doktora
İngilizce
2023
İnşaat Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ÖZGER
- Covıd-19 pandemi sürecinde Türkiye'nin sağlık sistemi ve sağlık harcamalarının seçili ülkeler ile karşılaştırılması
Comparison of Turkey's health system and health expenditures with selected countries during the Covid -19 pandemic process
BURÇİN BUKET PALANCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
EkonomiGümüşhane Üniversitesiİktisat Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HİKMET GÜLÇİN BEKEN