Anadolu Türk camilerinde mimari öğe olarak su kullanımı (11-15. yüzyıl)
The use of water as an architectural element in Anatolian Turkish mosques (11-15th centuries)
- Tez No: 739785
- Danışmanlar: PROF. DR. CEMİLE NAKIŞ KARAMAĞARALI
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 182
Özet
Su, dünya üzerindeki yaşamın başlangıcından günümüze kadar, canlılığın devamlılığı için en temel unsurlardan biri olmuştur. İnsanoğlu yaşamın kaynağı olan suyu dünyanın varoluş bileşenleri arasında konumlandırmış ve suya gereken önemi vermiştir. Yerleşik hayata geçilmesi ve tarım yapılmaya başlanmasıyla su yaşanılacak yeri belirleyecek düzeyde insanoğlunun hayatında kendine yer bulmuştur. Bütün toplumlar suyu gündelik ihtiyaçlar için kullanmanın ötesinde dinselleştirerek, kutsallaştırarak ona anlamlar yüklemiştir. Tüm bunların yanında su öğesi tarihsel süreç içerisinde mimaride önemli bir tasarım öğesi olarak da karşımıza çıkmaktadır. Türk mimarisinde su elemanı hem İslâm öncesi hem İslâm sonrası dönemlerde önemli yere sahiptir, sıklıkla kubbe ve dört yönü vurgulayan eyvanla birlikte kullanılmıştır. Şamanizm, Tengrizm, Maniheizm, Budizm ve İslamiyet'e inanan Türkler için bu kullanım mikrokozmos felsefesini içeren bir mimari anlayış ortaya çıkarmıştır. Türklerde merkezi mekân kompozisyonuyla birlikte su elemanının kullanımı hem işlevsel hem de simgesel bir kültür öğesi olarak süreklilik göstermiştir. Bu çalışmada öncelikle İslamiyet öncesinde su öğesinin Türkler açısından önemi incelenmiş, mekâna etkileri sorgulanmıştır. Daha sonra ise ilk Türk camileri ile Büyük Selçuklu camilerinde havuz-şadırvan kullanımı incelenmiştir. Son olarak Anadolu Türk cami mimarisinde harimde bulunan havuzun; kökeni, anlamı, mekânın geneline ve merkez vurgusuna etkisi, simgesel değeri, Türk cami mimarisinin gelişimi içerisindeki yeri kapsamlı bir şekilde incelenmiş, plan şemaları üzerinden tartışılmıştır.
Özet (Çeviri)
Throughout the history of life on Earth, water has been one of the most crucial elements. As the source of life, water has been placed among the world's components and given the appropriate importance by humankind. Water has found a position in human existence at a level that will determine the place to dwell with the transition to settled life and the development of agriculture. All civilizations have assigned significance to water by sanctifying it beyond its utilitarian value. Besides, the water element occurs as an important design element in architecture during the historical process. In both pre-Islamic and post-Islamic Turkish architecture, the water element plays an essential role; it is frequently combined with the dome and the iwan to emphasize the four cardinal directions. For Turks who believe in Shamanism, Tengrism, Manichaeism, Buddhism and Islam, this usage has revealed an architectural understanding that includes the philosophy of microcosm. As both a practical and symbolic cultural feature, the Turks' use of water in conjunction with the central space composition has shown continuity. In this research, first of all, the significance of water to the Turks before to the advent of Islam was analyzed, and its impacts on space were questioned. Then, the usage of pools and shadirvans in the earliest Turkish and Great Seljuk mosques was examined. Lastly, the pool in the harim in Anatolian Turkish mosque architecture; its origin, meaning, effect on the general and central emphasis of the place, its symbolic value, and its place in the development of Turkish mosque architecture have been comprehensively examined and discussed through the use of plan schemes.
Benzer Tezler
- İstanbul ve Edirne'deki merkezi Kubbeli Mimar Sinan Camilerinin mekân-ışık analizi
The analysis of space and light of central Domed Mimar Sinan Mosques in İstanbul and Edirne
SADAKAT SAFİYYE MUMCUOĞLU TÜRKER
Doktora
Türkçe
2024
MimarlıkGazi ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CEMİLE NAKIŞ KARAMAĞARALI
- XVIII. yüzyıl İstanbul yapılarında taçkapılar
The portals in the eighteenth century İstanbul structures
MUSTAFA EKMEKCİ
- Anadolu Türk Mimarisi'nde cami ve mescitlerde pencere açıklıklarının gelişimi (İç Anadolu Bölgesi ölçeğinde 12-20. yy.)
In scale of inner Anatolian region between 12-20 th centuries
ASLI SAĞIROĞLU ARSLAN
Doktora
Türkçe
2011
Sanat TarihiErciyes Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA DENKTAŞ
- Kubad Abad Sarayı çinilerindeki hayvan betimlemelerinin seramik yüzeylerde yorumlamaları
The interpretations of the animal figurations on ceramic surfaces belonging to the encaustic tiles of Kubad Abad Palace
YAVUZ DENİZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
El Sanatlarıİnönü ÜniversitesiSeramik Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL GÖĞEBAKAN
- 12. yüzyıl Anadolu Türk camileri
12th century Anatolian Turkish Mosques
MUSTAFA GÜLER
Doktora
Türkçe
2005
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İLKNUR AKTUĞ KOLAY