Türk resim sanatında portre resmin gelişimi (1453-1839)
Development of portrait paint in Turkish drawing art (1453-1839)
- Tez No: 73989
- Danışmanlar: PROF. DR. GÖNÜL GÜLTEKİN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Güzel Sanatlar, Education and Training, Fine Arts
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1998
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Resim-İş Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 435
Özet
ÖZET Yapılan araştırmalardan Türk Resim sanatı içerisinde portre türü resmin tarihsel gelişimini İslâmlıktan önce ve İslâmlıktan sonra gelişen kültür bırakımlarının belirlemekte olduğu anlaşılmaktadır. Bugün arkeoloji İslâmiyetten önceki Orta Asya'da çok zengin bir resim sanatının varlığını ortaya çıkarmıştır. Türk Resim Sanatında Portre Resmin Gelişimi olarak sınırlanan bu çalışmada kaynaklardan elde edilen bilgiler ve örnekler; ilk dönem kayalara oyulan ve tabiat dışı özellikleri ile dikkati çeken rûh tasvirleri, mezarlardan çıkarılan ve ölü yıkanırken yüzünde pişen boyalı maskelerdeki oldukça detaya inilerek çizilen tasvirler ile Türk resmindeki portre anlayışına ışık tutmaktadır. İleri dönemlerde yapılan resimler üslup özellikleri; çizgisel nitelikler ve kullanılan renkler bakımından incelendiğinde ise, yapılan tasvirlerde ifade ve estetik etki çizgisinde değişme ve bir gelişme görülmektedir. Çehre özellikleri bu değişim içerisinde çeşitli görünümde olmaktadır. Daha ileri yüzyıllarda ortaya çıkan Hun Sanatında, Göktürk devri sanatında ve Uygur dönemi resim sanatı örneklerinde portre resmi belli bir gelişim ve bir ifade güçlülüğü göstermektedir. Büyük Selçuklu döneminde ise; figür bakımından hayli gelişmeler olmuştur. Özellikle perspektifin bilinmekte olduğu ve bazı resimlerde kullanılmakta olduğu örneklerden anlaşılmaktadır. Böyle olmasına rağmen İslâm dünyasında bağımsız resim sanatını temsil eden minyatür tarzı resim XIII. yüzyıldan itibaren yüzey sanatı olarak gelişmiştir. Anadolu Selçuklu dönemi, özellikle Konya dönemi Selçuklu çini ve seramiklerinde rastlanan portre özellikli resimler, bu dönemde de portre anlayışının sürmekte olduğunu göstermektedir. Selçuklu döneminin birbirinden ilginç, en güzel örneklerinin sultanları için yapılan saraylarda bulunduğu ve portre türü resim örneklerinin parça parça günümüze intikal ettiği yazılı kaynaklardan anlaşılmaktadır. İstanbul'un fethinden sonra bilim ve sanatta büyük katkıları olan Fatih Sultan Mehmet II. zamanında mimaride olduğu gibi resim sanatı ve portre türü resimde yeni hareketlerin başladığı ve yeni gelişmelerin örneklendiği bilinmektedir.Fatih Sultan Mehmed E Döneminde Osmanlılar ile Batılı devletler arasında siyasi ve ticari ilişkiler yanısıra kültürel ilişkiler de gelişmiştir. Bu dönemde pekçok nakkaş yetişmiş ve pekçok rninyatürlü eser hazırlanmıştır. El yazması pekçok eserde resimlenen minyatür portreler ve 1520 yıllarına doğru meydana çıkmaya başlayan Osmanlı resmi dönemin padişahı Kanuni Sultan Süleyman tarafından sanata verilen değer sonucunda saray nakkaşhanesine önem verilmiş güzel ve zarif bir üslup gelişmiştir. Bu tarzın Kanuni ve daha ileride m. Murad döneminde padişah portrelerinin albümler haline dönüşmesiyle yerleştiği bilinmektedir. XVI. yüzyılda Arifi, Nigâri, Matrakçı Nasuh ve Şah Kulu gibi sanatçıların elinde biçimlenen Osmanlı dönemi resim sanatı ve portre anlayışı Nakkaş Osman' ın genellikle padişah portreciliğini içeren ressamlığı, Lütfü Abdullah, Nakkaş Hasan ve Ahmed Nakşi gibi önemli sanatçılarla belli bir üslup çizgisini getirmektedir. Bu da XVII yüz yılda resim sanatının gelişimini gözler önüne sermektedir. XVH yüzyıl sonlarında İstanbul'da yaşayan musavvirlerce saray ileri gelenlerinin portrelerinin yapılmış olması portre geleneğinin Türk resminde her dönemde varlığını ispatlamaktadır. XVHI. yüz yılda Levni ve Buhari gibi sanatçılarla vücud bulan resim sanatı ve portrecilik, Batılaşma döneminde oryantalist sanatçıların da etkisi ile belli bir gelişimi göstermektedir. XVIII. yüz yılda Osmanlı minyatüründe ikinci ve son parlak dönem başlamıştır. XVII. yüz yılın sonlarına doğru başlayan batıya yöneliş bu yüzyılın ilk yansında daha hızlanmıştır. III.Ahmed döneminde kendini gösteren batı kültürünün benimsenmesi, III. Selim zamanında padişah portreciliğindeki gelişim ve batılı sanatçılara duyulan hayranlık resme perspektif görüntülerin girmesine neden olmuştur. Bu tür resmin 1793 te ders olarak mühendishaneye girmesi, II Mahmud döneminde belli bir portre geleneğinin varlığı ve mühendishaneyi geliştiren çalışmalar ile tuval üzerine yağlı boya portre çalışmaları yeni bir anlayışın anlatımcısı olarak kendini göstermiştir. Bu tür çalışmalar Türk resminde ve porte türü resim sanatında yeni bir anlayışın ve yeni bir üslubun doğmasına neden olmuştur.
Özet (Çeviri)
Ill ABSTRACT Based on research conducted on the subject of Turkish Drawing Art and with respect to historical development of portrait type drawings, it is understood that, the efforts aim at determining the cultural remnants that developed before the Islam and after the Islam. Today, archeology uncovered the fact that there was a rather rich drawing art in Central Asia before the Islam. In this research which is conducted within the framework of Portrait Art and Its Development in Turkish Painting, the information gathered from the sources, the samples, the ones engraved on rocks during the initial period, their characteristics outside the nature, as well as the spiritual descriptions created in rather detail on the cooked painted masks formed on the face of the person that passed away while being washed form the source of light that allows us to see the portrait conception in the Turkish Panting (Drawing). The drawings of advanced periods, defined the characteristics of style. When the drawing characteristics and the colors used are examined, a change in the statements made for description and the esthetic effect line are observed along with developments. The characteristics of face ein this change is seen in various appearances. In more advanced centuries, Hun Arts started to be seen, in the art of Göktürk age and Uygur period, the portrait drawing seen in samples of drawing art exhibited a defined development and dificulty of expression. During the Great Selçuk period, there were ample developments with respect to figures. Especially, perspective was understood and known and in some drawings it was, as observed from certain samples available, used. Despite this fact, in the Islamic World, the miniature style drawings, representing the independent drawing art developed, were a surface art which commenced from XIII. th century and continued onwards.IV The Anatolian Selçuk period, especially the Konya period, allows us to see that the portrait conception continued also during this period but by basing on the Selçuk china wares and ceramics which had drawings having characteristics of portrait as randomly met with. The rather interesting and best samples of Selçuk period are found in the court houses built for Sultans. It has been understood by basing on the written sources that the portrait type of drawing samples are transferred to current days piece by piece. Following conquest of Istanbul, Fatih Sultan Mehmet the II making great contributions to since and ar't, as done in architecture, also had the drawing art start with new movements in drawing art and portrait type drawing. It is known that these new developments have samples on hand.
Benzer Tezler
- Resim sanatında fotoğraf-portre resim ilişkisi
Photograph, portrait and painting relation in pictorial art
SİLVER GÖZÜTOK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Güzel SanatlarYeditepe ÜniversitesiPlastik Sanatlar Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYDIN AYAN
- 20. yüzyıl Türk resim sanatında karakteristik portre incelenmesi
Review of characteristic portraits in 20th century Turkish painting
FATMA AKÇA
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Güzel SanatlarTrabzon ÜniversitesiResim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YUSİF ALİZADE
- Çağdaş Türk resim sanatında portre-mekan ilişkisi
Portrait-place relationship in contemporary Turkish painting
ÖZLEM KÖTEZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Güzel SanatlarNecmettin Erbakan ÜniversitesiResim Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖMER TAYFUR ÖZTÜRK
- Cumhuriyet dönemi Türk resiminde portre sanatında üslupsal özellikler ve öznellik
Stylical features and subjectivity in portrait art in Republic period Turkish painting
BEDRİYE ÖZDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Sanat TarihiÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiResim Ana Sanat Dalı
PROF. DR. İHSAN DOĞRUSÖZ
- Türk resim sanatında otobiyografi
Autobiography in Turkish painting
OGÜN YÜCEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Güzel SanatlarÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiResim Ana Sanat Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ UMUT GERMEÇ