L'ethique phénoménologique: Une etude comparée, Husserl et Aristote
Fenomenolojik etik: Karşılaştımalı bir çalışma, Husserl ve Aristoteles
- Tez No: 741135
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ UMUT ÖKSÜZAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Felsefe, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: Edmund Husserl, Aristoteles, Fenomenoloji, Etik, Ahlak Felsefesi, Aksiyoloji, Eylem, Prensip, Mutluluk, Mutlak İyi, Edmund Husserl, Aristotle, Phenomenology, Ethics, Moral Philosophy, Axiology, Essence, Action, Happiness, le fondateur de la phénoménologie
- Yıl: 2022
- Dil: Fransızca
- Üniversite: Galatasaray Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 93
Özet
Fenomenolojinin kurucusu olan Edmund Husserl, bütün bilimlerin temeli olacak bir temel bilim kurma amacındaydı. Bu amaçla, dönemin popüler bilimi, ve bazıları için de temel bilimi olduğu iddia edilen psikolojiye karşı çıkarak yeni bir bilimin temellerini ortaya attı. Husserl'in ilk çalışmalarından itibaren psikolojinin temel bilim olmadığını savunduğunu görürüz. Hatta bu yüzden, mantık gibi başka bilimlerin temelinin de psikolojiden hareketle kurulmasına şiddetle karşı çıkar. Husserl'e göre, psikoloji özle ilgilenmediği için temel bilim olamaz. Alman felsefecinin kurduğu yeni bilim paranteze alma yaptıktan sonra betimleme yoluyla şeylerin özüne ulaşmayı amaçlıyor. Husserl'in nispeten daha az mesai harcadığı alanlardan bir tanesi ahlak felsefesi. İlk bakışta kendine metot olarak betimlemeyi seçen bir bilimle normlar üzerine araştırma yapan bir bilim olan etiğin bağdaşması zor, hatta imkânsız olarak gözüküyor. Biz de çalışmamızın hareket noktası olarak burayı seçtik. Eğer fenomenoloji hem ilk felsefe hem de temel bilim olacaksa, felsefenin en önemli alanlarından biri olan etiğin de temeli olmak zorunda. Bu noktada karşımıza şöyle bir sorun çıkıyor, betimleme yapan bir bilimle, eylemleri kurallar ya da normlar yoluyla sınırlandırmaya ve değerlendirmeye çalışan bir bilim nasıl bağdaşabilir. Bu hususta, yapılması gereken en doğru şey cevabı Husserl'in etik hakkındaki ders ve yazılarını incelemek oluyor. Biz de bu sebeple çalışmamızın ilk bölümünü, Husserl'in ilgili metinlerini araştırmaya ayırdık. İkinci bölümdeyse Husserl'in ahlak felsefisinin kapsamını ve kendine özgülüğünü daha iyi anlamak için, ahlak felsefisini kurucularından sayılabilecek Aristoteles'in metinlerini incelemeye ayırdık. Bu sayede, Husserl'in ahlak felsefesi tarihi açısında yerini daha iyi görmeye çalıştık. Tezimizin son bölümü olan üçüncü bölümdeyse, iki filozofu birlikte okuyarak farklarını ve ortak noktalarını anlamaya çalıştık. Çalışmanın Edmund Husserl'in etik üzerine verdiği derslere ve bu konu hakkında yazdığı yazılara ayırdığımız ilk bölümünde, onun ahlak felsefesini ana hatlarıyla kavramaya çalıştık. Husserl için hiçbir zaman felsefi projesinin merkezinde olmadı. Buna rağmen bu konu hakkındaki yazılarının çok zengin olduğu belirtmek gerekiyor. Husserl'in ahlak felsefesi hakkındaki düşüncelerini incelediğimizde, onun arada yıllar olan farklı periyotlarda çalışmalar ortaya koyduğunu görüyoruz. Bu sebeple Husserl'in ahlak felsefesi düz bir çizgi izleyerek ilerlemek yerine kopuşlarla ve düşüncesindeki değişimlerle ilerliyor. Etik düşüncesinin ilk döneminde aksiyolojinin çok daha önemli olduğunu ve etik düşüncesinin bireysel boyutta kaldığını görüyoruz. Savaş öncesine denk gelen bu dönemde etik ve mantık arasındaki paralellikten harekete çıkarak, bilimsel ve kesin bir etiğin temellerini atmaya çalışıyor. Savaş sonrasına denk gelen dönemdeyse, etik düşüncesinde önemli değişikler meydana geliyor ve birey için de yaşadığı toplumun bir parçası olarak önem kazanıyor. Bahsedilen bu dönemde, Husserl bireysel boyutta gerçekleştirilecek yenilenmenin, kolektif bir boyut kazanarak içinde yaşadığımız toplumun hatta bütün insanlığın yenilenmesine gidecek yolun taşlarını döşeyeceğini düşünüyor. Bu açıdan, savaş sonrası etiğinin toplumsal bir boyuta sahip olduğu söylenebilir. Husserl'in savaş öncesi etiğini oluşturan temel metinler, 1908 yılında verdiği ve sonra tekrardan 1914 yılında daha genişletilmiş bir şekilde ele aldığı aksiyoloji üstüne dersler. Bu metinlerde, Husserl'in etik ve mantık arasındaki paralellikten hareket ederek saf mantıktaki yapıların bir benzerini etik alanında aradığını görüyoruz. Bunu yaparken amacı bilimsel bir etik düşüncesinin temellerini atabilmek. Bu açıdan, her ne kadar Ideen çalışmasını yayınlamış ve fenomenoloji düşüncesinin ikinci dönemine geçmiş olsa da etik düşüncesinde, halen Mantıksal Araştırmalar döneminde kaldığını görüyoruz. Bu açıdan, Husserl bu derslerinin incelenmesi düşüncesinin geçirdiği dönüşümü anlamak için de önemli olabilir. Husserl 1914 dersinin en başında hedef olarak şüphecileri seçiyor ve o dönemde yükselen psikolojizmi de şüpheciliğin yeni bir türü olarak görüyor. Husserl'e göre felsefe tarihi boyunca şüphecilerin temel argümanları her zaman çelişkili oldu. Şüphecilerin temel argümanı genel olarak kendi pozisyonu dışındaki bütün pozisyonları reddetmek oluyor. Şüpheci bir argüman olarak şu örnek verilebilir;“her şeyden şüphe et.”Yakında incelediğimizde bu argümanın kendisiyle çeliştiğini görüyoruz. Eğer her şeyden şüphe etmeliysek bu argümandan şüphe etmeliyiz. Ama genel olarak bütün şüpheci argümanlar kendilerini hakikat alıp kendi dışında kalan her şeyi reddediyor. Fenomenolojinin kurucusu bu şüpheciliğin bir benzerinin etik alanında da olduğunu belirtiyor. Hiçbir etik kural yoktur demek, bu ifadeyi bir kural yapmak oluyor. Husserl buradan hareket ederek etik alanında mantık alanındaki yapıların bir benzerini bulmaya çalışıyor. Bunu yapmak için, dersin başında aksiyolojiden yardım alıp değerler arasındaki hiyerarşiyi gösteriyor. İrade [volonté]'deki yapıları çözmek içinse fenomenolojinin yardımına başvuruyor. 1914 dersinin ilk bölümlerinde Edmund Husserl, aksiyoloji yardımıyla değerler arasında bir hiyerarşi olduğunu fark ediyor. Buradan hareketle de değerlerin kendi aralarındaki ilişkiyi keşfetmek ve eylemleri değerlerle olan ilişkileri bağlamında değerlendirmek mümkün oluyor. Bu değerlendirmelerin sonucunda, hocası Brentano'nun kategorik buyruğu [impératif catégorique]“mümkün olanın en iyisini yap”ı kategorik buyruk olarak kabul ediyor. Husserl'in savaş sonrasında denk gelen etik çalışmalarının temelini Japon felsefe dergisi Kaizo için yazdığı yazılar oluşturuyor. Bu makalelerde Husserl'in etiğin başka bir alanına daha çok eğildiğini ve etiğin toplumsal boyutuyla ilgilendiğini görüyoruz. Bunu sebebi, Birinci Dünya Savaşı'nın yarattığı kişisel ve toplumsal travmalar. Edmund Husserl, Kaizo için yazdığı yazılarda savaş sonrasında insanlığın yenilenmeye ihtiyaç duyduğunu belirtiyor. Ona göre, bireysel boyutta başlayacak bir değişim, büyüyerek toplumsal bir boyuta erişebilir ve sonunda bütün insanlığın yenilenmesini sağlayabilir. Edmund Husserl'in burada ortaya koyduğu etik, bazı yönleriyle 1914 dersinin bir devamı niteliğinde. Tıpkı 1914 dersindeki, gibi bu yazılarda da tamamen formel yasalara dayanan bir etik olduğunu görüyoruz. Kaizo makalelerindeki en büyük değişiklik Husserl'in, etiğin sosyal bağlamını da felsefesine katması. Bireysel boyuttaki yenilenmeden başlayıp toplumsal ve oradan da evrensel bir boyuta ulaşacak bir yenilenme için gerekli olan Husserl'e özleri inceleyen bir bilim yani fenomenoloji. Ancak bu bilim sayesinde özleri inceleyebilir ve etikle ilgili evrensel yasalara ulaşabiliriz. Bu açıdan Husserl'in etik düşüncesinin de Kesin Bilim Olarak Felsefe kitabında ortaya koyduğu ve fenomenoloji alanında yaptığı araştırmalarla gerçekleştirmeye çalıştığı felsefi projenin bir parçası olarak görülmesi gerektiğini gösteriyor. Bu açıdan bakarsak, Husserl'in etik çalışmalarının fenomenolojik bir etiğin mümkün hatta, daha da önemlisi elzem olduğunu gösterdiğini söyleyebiliriz. Husserl'in etik çalışmalarının önemini daha iyi kavramak için, çalışmamızın ikinci bölümünde ahlak felsefesine önemli katkılarda bulunmuş ve bu alandaki ilk sistematik çalışmayı yapmış olan Aristoteles'i inceledik. Aristoteles'ten bize kalan iki etik kitabı var, Nikomakhos'a Etik ve Eudemian'a Etik. İki eserin üç bölümü ortak, çalışmamızda iki eseri birlikte inceleyerek Aristoteles'in ahlak felsefesinin temel özelliklerini anlamaya çalıştık. Aristotelesçi etik için en önemli kavramların başında erdem geliyor. Aristotelese'e göre insanın temel arayışı mutluluğa (eudemonia) ulaşmak. Bu yüzden mutluluk, mutlak iyilik. Mutlak iyiliğe ulaşmaksa sadece erdemli olmakla mümkün. Aristoteles bize, etik konusunda önemli olanın erdemin ne olduğunu araştırmak değil, nasıl erdemli olabileceğimizi araştırmak olduğunu söylüyor. Bu düşüncenin arkasında yatan temel faktör Aristoteles'in bilimler ayrımı, bu ayrıma göre, teorik, pratik ve poetik olmak üzere üç bilim bulunuyor. Etik pratik bilimler arasında yer alıyor. Bu sebeple etik bir araştırma, erdemin ne olduğu sorusuna cevap vermek zorunda değil. Aristoteles için iki tip erdem var, akli ve ahlaki erdemler. Akli erdemler hiyerarşik olarak ahlaki erdemlerin üstünde yer alıyor ve onları kontrol ediyor. Aristoteles için erdem alışkanlıkla kazanılan bir özellik. Erdemin temel kuralı olarak, ortayı tutturmaktan bahsediyor. Erdemli olmak ne az ne fazla ama tam kararında hareket etmek, eylemde bulunmak demek. Bu yüzden Aristoteles etiğinde herhangi bir sabit kural bulunmuyor, çünkü her eylem için farklı şekillerde davranmak gerekiyor. Çalışmamızın üçüncü bölümündeyse iki filozofun düşüncelerini beraber okumaya çalıştık. Aristoteles etiği, Husserl etiğinin zıttı bir yerde konumlanıyor. Aristoteles etik kurallar belirlemekten kaçınırken, Edmund Husserl evrensel etik kuralları bulmanın yollarını araştırıyor. Bunu yaparken, betimlemeyi kendine yöntem olarak seçen fenomenolojinin yol gösterici bir bilim olabileceğini kanıtlıyor. Bu açıdan Husserl fenomenolojik bir etiğin mümkün hatta gerekli olduğunu gösteriyor.
Özet (Çeviri)
Edmund Husserl, the founder of phenomenology, aimed to establish a foundational science that would be the basis of all sciences. To this end, he laid the foundations for a new science, opposing psychology, which was claimed to be the popular science of the time, and for some, its fundamental science. We see that Husserl has argued from his early studies that psychology is not a foundational science. For this reason, he strongly opposes the foundation of other sciences, such as logic, from psychology. According to Husserl, psychology cannot be a basic science because it is not concerned with the essence. The new science founded by the German philosopher aims to reach the essence of things through description after bracketing. One of the areas where Husserl spends relatively less time is moral philosophy. At first glance, it seems difficult, even impossible, to reconcile a science that chooses to describe itself as a method and ethics, a science that studies norms. We chose this place as the starting point of our study. If phenomenology is to be both the first philosophy and basic science, it must also be the basis of ethics, one of the most important fields of philosophy. At this point, we come across a problem, how can a science that does descriptions be compatible with a science that tries to limit and evaluate actions through rules or norms. In this regard, the right thing to do is to examine Husserl's lectures and writings on ethics. For this reason, we devoted the first part of our study to researching Husserl's related texts. In the second part, to better understand the scope and uniqueness of Husserl's moral philosophy, we have divided the texts of Aristotle, who can be considered as one of the founders of moral philosophy. In this way, we tried to see Husserl's place in the history of moral philosophy better. In the third chapter, which is the last chapter of our thesis, we tried to understand the differences and common points of the two philosophers by reading them together. In the first part of the study, which we devoted to Edmund Husserl's lectures on ethics and his writings on this subject, we tried to grasp his moral philosophy in general terms. For Husserl it was never at the center of his philosophical project. Despite this, it should be noted that his writings on this subject are very rich. When we examine Husserl's thoughts on moral philosophy, we see that he produced works in different periods with years in between. For this reason, Husserl's moral philosophy proceeds with breaks and changes in his thinking instead of following a straight line. In the first period of ethical thought, we see that axiology is much more important and ethical thought remains at the individual level. In this pre-war period, he tries to lay the foundations of a scientific and precise ethics, starting from the parallelism between ethics and logic. In the period after the war, important changes occur in ethical thinking and it gains importance for the individual as a part of the society he lives in. In this period mentioned, Husserl thinks that the renewal to be realized at the individual level will gain a collective dimension and pave the way for the renewal of the society we live in, and even of the whole humanity. In this respect, it can be said that post-war ethics has a social dimension. The main texts that formed Husserl's pre-war ethics are his lectures on axiology, which he gave in 1908 and then again in 1914, in a more expanded form. In these texts, we see that Husserl looks for a similar structure in pure logic in the field of ethics, starting from the parallelism between ethics and logic. While doing this, his aim is to lay the foundations of a scientific ethical thought. In this respect, although Ideen published his work and moved into the second phase of phenomenological thought, we see that he remains in the Logical Studies period in his ethical thinking. In this respect, examining these lessons of Husserl may also be important for understanding the transformation of thought. Husserl selects skeptics at the very beginning of his 1914 lecture, and he sees the emerging psychologism at that time as a new type of skepticism. According to Husserl, the main arguments of skeptics throughout the history of philosophy have always been contradictory. The main argument of the skeptics is generally to reject all positions except his own. The following example can be given as a skeptical argument;“Doubt everything.”Upon closer inspection, we see that this argument contradicts itself. If we are to doubt everything, we must doubt this argument. But in general, all skeptical arguments take themselves as truth and reject everything outside of themselves. The founder of phenomenology states that a similar skepticism exists in the field of ethics. To say that there are no ethical rules is to make this statement a rule. Starting from this, Husserl tries to find a similar structure in the field of ethics in the field of logic. To do this, he uses axiology at the beginning of the lesson to show the hierarchy between values. He enlists the help of phenomenology to unravel the structures in will. In the early parts of the 1914 lecture, Edmund Husserl realizes with the help of axiology that there is a hierarchy of values. From this point of view, it is possible to explore the relationship between values and to evaluate actions in the context of their relations with values. As a result of these considerations, his teacher Brentano's categorical imperative accepts“do the best you can”as the categorical imperative. The basis of Husserl's post-war ethical studies is his articles for the Japanese philosophy journal Kaizo. In these articles, we see that Husserl focuses more on another area of ethics and deals with the social dimension of ethics. The reason for this is the personal and social traumas caused by the First World War. Edmund Husserl, in his articles for Kaizo, states that humanity needs renewal after the war. According to him, a change that will start at the individual level can grow to a social dimension and eventually lead to the renewal of all humanity. The ethics presented here by Edmund Husserl is in some ways a continuation of the 1914 lesson. Just like in the 1914 lecture, we see in these writings that there is an ethics that is completely based on formal laws. The biggest change in Kaizo articles is Husserl's incorporation of the social context of ethics into his philosophy. It is a science that examines the essences of Husserl, which is necessary for a renewal that will start from the renewal at the individual level and reach a social and then a universal dimension, namely phenomenology. Only through this science can we study essences and arrive at universal laws of ethics. In this respect, it shows that Husserl's ethical thought should be seen as a part of the philosophical project that he put forward in his book Philosophy as Rigourous Science and that he tried to realize with his research in the field of phenomenology. From this perspective, we can say that Husserl's ethical studies show that a phenomenological ethics is possible, and more importantly, essential. In order to better understand the importance of Husserl's ethical studies, in the second part of our study, we examined Aristotle, who made important contributions to moral philosophy and made the first systematic study in this field. There are two ethics books left to us from Aristotle, the Nicomachean Ethics and the Eudemian Ethics. The three parts of the two works are common, and we tried to understand the basic features of Aristotle's moral philosophy by examining the two works together. Virtue is one of the most important concepts for Aristotelian ethics. According to Aristotle, the basic pursuit of man is to reach happiness (eudemonia). So happiness is absolute goodness. Achieving absolute goodness is possible only by being virtuous. Aristotle tells us that the important thing in ethics is not to investigate what virtue is, but to explore how we can be virtuous. The main factor behind this thought is Aristotle's distinction of sciences, according to this distinction, there are three sciences: theoretical, practical and poetic. Ethics is one of the practical sciences. Therefore, ethical research need not answer the question of what virtue is. For Aristotle, there are two types of virtues, mental and moral virtues. Intellectual virtues are hierarchically above and control moral virtues. For Aristotle, virtue is a habit acquired through habit. He talks about keeping the middle ground as the basic rule of virtue. Being virtuous means neither less nor more, but to act with the right decision. That's why there is no fixed rule in Aristotle's ethics, because for each action, it is necessary to behave in different ways. In the third part of our study, we tried to read the thoughts of the two philosophers together. Aristotle's ethics are the opposite of Husserl's ethics. While Aristotle avoids setting ethical rules, Edmund Husserl explores ways to find universal ethical rules. In this respect, Husserl shows that a phenomenological ethics is possible, even necessary.
Benzer Tezler
- L'articulation de l'éthique et de la politique chez Spinoza et Sartre
Spinoza ve Sartre'da etik ve politika eklemlenmesi
ZÜBEYDE GAYE ÇANKAYA EKSEN
- La problématique de l'engagement et de l'éthique dans l'œuvre Les Conquérants de Malraux
Malraux'nun 'Les Conquérants' adlı eserinde angajman ve etik sorunsalı
GÜLEY SINACI
Yüksek Lisans
Fransızca
2019
Fransız Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiFransız Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NİZAMETTİN KASAP
- Basın meslek ahlakı ve özdenetimin günümüzdeki uygulamaları
Professionelle ethique et otocontrole
TEMEL BİŞGİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
GazetecilikMarmara ÜniversitesiGazetecilik Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MAHMUT İHSAN ÖZGEN
- Le bonheur le travail et les choix dans l'ethique
Etikte mutluluk iş ve seçimler
YILDIZ GÜL HACIEVLİYAGİL CÜCELOĞLU