Hazâ Kitâb Leylâ ile Mecnûn'un Kıssası ve Hikâyesi sözlüğü (Bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük)
Dictionary of Hazâ Kitâb Leyla and Mecnun's Story (Contextual index and functional dictionary)
- Tez No: 744447
- Danışmanlar: PROF. DR. BEYHAN KESİK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Giresun Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 1690
Özet
Dil, bir milletin kimlik kodudur. Klasik Türk edebiyatı altı asırı aşkın hüküm sürmüş bir medeniyetin ürünüdür. Türk, Arap ve Fars edebiyatı birbiriyle etkileşim kurarak bulundukları coğrafyalarda ve farklı çağlarda oluşturulmuş olan klasik Türk edebiyatının estetiğini meydana getirmiştir. Bu estetiğin anlam dünyasını yorumlamak klasik Türk edebiyatı çalışmalarına kuşkusuz katkı sağlamaktadır. Günümüz okuru bu köklü edebiyatın anlaşılırlığı konusunda pek çok farklı nedenlerden dolayı sorun yaşamaktadır. Dilinin farklı oluşunun yanı sıra edebiyatın arka planında yer alan kültür izlerinin bilinmiyor olması bu sebeplerden biridir. Bu bağlamda Türk dil ve kültürünün anlaşılmasına katkı sağlamak amacıyla TEBDİZ (Tarih ve Edebiyat Metinleri Bağlamlı Dizini ve İşlevsel Sözlüğü) klasik Türk edebiyatının anlam dünyasını ortak bir havuzda toplayan elektronik sistemdir. Sisteme transkriptli metin olarak yüklenen, Hazâ Kitâb Leylâ ile Mecnûn'un Kıssası ve Hikâyesi'nde bulunan kelimeler tek tek incelenmiş olup bu çalışma ile eserdeki atasözleri, deyimler, dua sözleri, kültür dili ortaya çıkarılmış her birinin anlamı, metin içerisinde kazandığı manayla birlikte verilmiştir. Arapça ve Farsça terkipler, yardımcı fiillerle kurulmuş kelime grupları bütün olarak incelenmiş olup bu yöntemle metinde işaret edilen anlamlar daha somut, anlaşılır şekilde verilmeye çalışılmıştır. Bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük, edebî metinlerde geçen dil unsurlarını bağlam ekseninde incelenmesi esasına dayanmaktadır. Bu çalışma, Hazâ Kitâb Leylâ ile Mecnûn' un Kıssası ve Hikâyesi'nin 15428 tanıklık söz varlığının sözlük biçiminde sunumudur. Söz konusu bu sözlük, Hazâ Kitâb Leylâ ile Mecnûn'un Kıssası ve Hikâyesi'nin hem bağlamlı dizinini hem de işlevsel hâle getirilmiş sözlüğünün yanı sıra devrinin geleneğini, sanat ve toplum anlayışını içermektedir. Çalışmanın temelinde anlamlandırma olmakla birlikte eser üzerinde musannifin adının yazmamış olması bizi üslup emarelerini takip ederek musannifin sanatsal tabiatından hareketle devrin toplumsal telakkilerine özenle erişmemize fırsat vermiştir. Bu yönüyle de çalışmada saptanan toplumsal gelenekler ve mazmunlar vs. unsurlara tanıklarıyla yer verilmiştir. Eserde sözcüklerin sözlük anlamının, öncesi ve sonrasıyla bağlantılı şekilde metin içerisinde kazandığı anlamların mecaz sözlüğü bağlamında verilmesine özen gösterilmiştir. Eserde, musannifin geleneği dayanak noktası bilerek özgün bir üslup yarattığı söylenebilir. Bu çalışma ile Leylâ ile Mecnûn hikâyesinin edebiyat tarihinden bugüne ehemmiyetini göstermesi bakımından sanatsal ve tarihsel seyri hangi kültür coğrafyalarında hangi şairlerin imbiğinden geçtiği tarihsel bir panoramada verilmeye gayret edilmiştir. Çalışmamız, Hikâye'nin ve musannifin sanatı ve geleneğin kültürel iz düşümleri ekseninde -Türkçenin tarihsel sözlüğüne- bağlamlı dizin, işlevsel sözlük ve üslup çalışmalarına yararlı olacağı düşünülmektedir. Milli dil ve kültürümüzün var olan zengin söz varlığının gün yüzüne çıkartılması, belirlenmesi ve yansıtılması bakımından hayli önemli ve de anlamlı olacaktır.
Özet (Çeviri)
Language is the identity code of a nation. Classical Turkish Literature is the product of a civilisation has ruled more than six centuries. Turkish, Arabic and Persian Literature have created the aesthetics of Classical Turkish Literature that has been consisted in the geographies and different ages by interacting each other. Interpreting the world of meaning of the aesthetics, absolutely contributes the studies of Classical Turkish Literature. Today's readers have problems with the intelligibility of this deep-rooted literature for many different reasons. One of the reasons is the fact that the cultural traces in the background of the literature are unknown, as well as the different language. In this context, TEBDIZ (Historical and Literary Texts Contextual Index and Functional Dictionary) is an electronic system that collects the semantic world of Classical Turkish literature in a common pool in order to contribute to the understanding of Turkish language and culture. The words in Hazâ Kitâb Leylâ and Mecnun's Story, which were uploaded to the system as a transcript, were examined one by one, and the proverbs, idioms, prayer words and cultural language in the work were revealed, and the meaning of each of them was given together with the meaning it gained in the text. Arabic and Persian compositions and word groups formed with auxiliary verbs were examined as a whole, and the meanings indicated in the text were tried to be given in a more concrete and understandable way with this method. Contextual index and functional dictionary are based on examining the language elements in literary texts in context. This study is a dictionary presentation of 15428 testimonies of Hazâ Kitâb Leyla and Mecnun's Story. This dictionary in question includes both the contextual index and the functional dictionary of Hazâ Kitâb Leylâ and Mecnun's Story, as well as the tradition of its era, its understanding of art and society. Although interpretation is the basis of the study, the fact that the name of the poet/author was not written on the work has given us the opportunity to carefully access the social concepts of the period by following the stylistic signs of the author, based on his artistic nature. In this respect, social traditions and mazmuns etc., that have been determined in the study, were included with their witnesses. In the work, it is elaborated to give the dictionary meaning of the words in the context of the metaphoric dictionary, in connection with the meanings gained in the text in connection with the before and after. In the work, it can be said that the author created an original style by knowing the tradition as the mainstay. In this study, in terms of showing the importance of the story of Leylâ and Mecnûn from the history of literature to the present, its artistic and historical course has been tried to be given in a historical panorama in which cultural geographies and which poets have passed through. It is thought that our study will be useful for the contextual index, functional dictionary and stylistic studies -to the historical dictionary of Turkish- in the axis of the art of the story and its author and the cultural projections of the tradition. It will be very important and meaningful in terms of revealing, determining and reflecting the rich vocabulary of our national language and culture.
Benzer Tezler
- Haza Kitab u Hükema-yı Tertib-i Mu'alece adlı eser üzerine bir dil incelemesi (inceleme-metin-dizin-terimler sözlüğü)
A language analysis on Haza Kitab u Hukema-yi Tertib-i Mu'alece (analysis-text-index-terms dictionary)
GÜRKAN GÜMÜŞATAM
- Hazâ Kitâb-ı Kavsnâme: İnceleme-metin-dizin
Hazâ Kitâb-i Kavsnâme: Analysis-text-indeks
ENES AZBAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA LEVENT YENER
- Hâzâ Kitâb-ı Tâʿbirnâme-i İbn-i Sîrîn Allahu Aʿlem (inceleme-metin-sözlük-tıpkıbasım)
Hâzâ Kitâb-ı Tâʿbirnâme-i Ibn-i Sîrîn Allahu Aʿlem (review-text-dictionary-typescript)
TUBA ÖZFİDAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıBatman ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET EMİN TUĞLUK
- Haźā Kitāb-ı 'Aķāid-i İslām (İnceleme-metin-dizin)
Haźā Kitāb-i 'Aķāid-i İslām (Review-text-index)
SEVDA YILDIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimKütahya Dumlupınar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYŞE NUR SIR DÜNDAR
- Hazâ Kitâb-ı Baytârnâme (Giriş-İnceleme-Metin-Dizin)
Hazâ Kitâb-ı Baytârnâme (Introduction-Research-Text-Index)
SAMET BEŞENK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DilbilimSakarya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. PAKİ KÜÇÜKER