Osmanlı dönemi İstanbul sebil ve çeşme kitabelerinin biçim ve içerik açısından değerlendirilmesi
The evaluation of the Ottoman period inscriptions of İstanbul sebil and fountain in terms of form and content
- Tez No: 746907
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET BAHA TANMAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Sanat Tarihi, Architecture, Art History
- Anahtar Kelimeler: Osmanlı dönemi, İstanbul, Çeşme, Sebil, Kitabe, Süsleme, Ottoman period, İstanbul, Fountain, Sebil, Inscription, Ornament
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 798
Özet
On beşinci yüzyılda İstanbul'un fethiyle birlikte uzun yıllar boyunca Osmanlı İmparatorluğu'na başkentlik yapmış olan kadim şehir İstanbul'da XVIII. yüzyıl sonuna kadar inşa edilmiş çeşme ve sebillerin kitabelerini biçim ve içerik açısından ele aldığımız bu doktora tezi çalışması için yapılan araştırmada günümüze ulaşmış çok sayıda eser olduğu tespit edilmiştir. Mevcut eserler arasından selektif bir katalog oluşturmak adına kitabeleri bezemeleriyle birlikte çoğu zaman teolojik ve edebî bir bakış açısıyla değerlendirerek farklılıklarını ortaya koymaya çalıştığımız örnekleri ele aldık. Toplam 143 adet çeşme ve sebilden oluşan kataloğumuzda kitabelerinin süsleme özellikleriyle ayrıntılı bir şekilde anlatıldığı eserlerin mimarisi ve bezemeleri hakkında da ayrıntılı şekilde bilgi verilmiştir. XVIII. yüzyılda, yaklaşık on iki yıllık kısa bir dönemi kapsayan Lale Devri ile birlikte sayıca artan bu yapıların mimari, süsleme ve üslup özelliklerinde görülen değişim kadar kitabelerinde biçim ve içerik açısından gözlenen farklılıklar ve benzerlikler ile özdeşliklerin yansımaları transkribe edilen manzumelerin değerlendirme bölümünde ayrıca ele alınmıştır. İstanbul'un hemen hemen bütün semtlerinde hiçbir sınırlandırma olmaksızın yapılan bu çalışmada çoğunluğu hayrat amacıyla ve zaruri ihtiyaçtan inşa edilmiş olan bu eserlerin aynı zamanda Osmanlı kültür ve sanatının estetik anlayışını yansıttığı, zengin içerikli kitabeleriyle toplumun maneviyatına hitap eden değerler taşıdığı, yüzyıllar içinde gelişen birçoğu devrin ileri gelen şairlerine yazdırılmış olan manzumelerde hangi temaların işlendiği ortaya konmaya çalışılmıştır. Böylelikle bugüne kadar konuyla ilişkili yapılan araştırmalardan çok daha uzun dönemleri kapsayan eserler incelenerek bu eserlerin kimliği niteliğindeki kitabeler gerek süsleme gerek içerik bakımından hiç olmadığı kadar ayrıntılı şekilde çalışılmış, yapılarla alakalı ulaşılabilen eski ve güncel fotoğraflarla desteklenen çalışmamızın bilim dünyasına kazandırılması amaçlanmıştır. Böylece İstanbul'daki bu küçük ölçekli yapıları ve kitabelerini kayıt altına alarak kültürel, sanatsal ve manevi değerininin fark edilmesini ve anlaşılmasını sağlamış olacağız.
Özet (Çeviri)
By the conquest of the ancient city İstanbul in the fifteenth century which became the capital of the Ottoman Empire for many years we determined and discussed in the research carried out for this doctoral thesis the inscriptions of fountains and sebils in terms of form and content that was built until the end of the XVIII. century and reached to the present. In order to create a selective catalog among the existing works, we discussed the examples in which we tried to reveal the differences by evaluating the inscriptions with their ornaments, by theological and literary perspective. In our catalog, which consists of 143 fountains and sebils, detailed information is given about the architecture and decoration of the works, in which the inscriptions are explained in detail with their ornamental features. In addition to the changes in the architectural, ornamental and stylistic features of these buildings, which increased in number with the Tulip Period, which covered a short period of about twelve years in the XVIII. century, the differences and similarities observed in their inscriptions in terms of form and content, as well as the reflections of identities, were also discussed in the evaluation section of the transcribed poems. In this study, which was carried out in almost all districts of Istanbul without any restrictions, these structures, most of which were built for charity and necessity, also reflect the aesthetic understanding of Ottoman culture and art, carry values that appeal to the spirituality of the society with their contentful inscriptions, many of which developed over the centuries has been tried to reveal which themes were handled in the poems that were written by the notable poets of its period. Thus, by examining the works covering much longer periods than the researches made on the subject so far, the inscriptions that can be qualified as the identity of these works have been studied in more detail than ever in terms of ornament and content, and it is aimed to bring our study, which is supported by the old and current photographs that can be accessed, to the scientific world. Thus, by recording these small-scale structures and their inscriptions in Istanbul, we will ensure that their cultural, artistic and spiritual value is noticed and understood.
Benzer Tezler
- Osmanlı Dönemi İstanbul camilerinde şadırvanlar
Sadirvan fountains in Istanbul mosques Ottoman Period
ŞERİFE TALİ
Doktora
Türkçe
2009
Sanat TarihiAtatürk ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAMZA GÜNDOĞDU
- Eminönü Yeni Caminin restorasyon sürecinde yapının özgün malzeme tespiti ve yeni malzeme kullanım önerileri
The determination of the original material in the restoration process of Eminonu Yeni Cami (New mosque) and suggestion of using the new materials
ZELİHA BÜŞRA ERYİĞİT
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Mimarlıkİstanbul Sabahattin Zaim ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EROL GÜRDAL
- Bir geçiş dönemi olarak İstanbul'da 3. Ahmet Devri mimarisi
Ottoman architecture in İstanbul during the period of Ahmet 3. (1703-1730)
GÜLÇİN CANCA
Doktora
Türkçe
1999
Sanat TarihiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZEKİ SÖNMEZ
- İstanbul / Beşiktaş ilçesindeki Osmanlı dönemi çeşmeleri
Fountains of the Ottoman period in Istanbul / Besiktas district
NUR YAĞMUR BÜBER
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Sanat TarihiAtatürk ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ZERRİN KÖŞKLÜ
- İstanbul Çinili Cami çinileri
Tiled Mosque tiles Istanbul
NEVİN BEGEÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
El SanatlarıSakarya ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. DR. A. MEHMET AVUNDUK