Turgut Cansever'de zaman ve mekân: Tekno–Muhafazakâr mimarlığın eleştirisi
Time and space from the perspective of Turgut Cansever: A critique of techno-conservative architecture
- Tez No: 751658
- Danışmanlar: PROF. DR. NEŞE GURALLAR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mimarlık Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 263
Özet
Turgut Cansever (1921-2009), Türkiye'de mimarlık ve şehircilik disiplinleri içerisinde sıra dışı bir konuma sahiptir. Radikal tarzla savunduğu iddialarına nitelikli inşai faaliyetleri, kentsel sorunların çözümünü hedefleyen büyük ölçekli proje girişimleri ve aktivizmi tutarlılıkla eşlik eder. Bu nedenle bütünsel yaklaşımlarla ve eleştirel perspektiflerle değerlendirilmeyi hak eden Cansever'in bu tezde alternatif mimarlık ve şehircilik anlayışı etrafında geliştirdiği düşüncelerine farklı bağlamlar arasında çapraz okumalarla ışık tutulmaya çalışılmıştır. Tezde bu çerçevede öncelikle Cansever'in İslamcı ve muhafazakâr düşünce geleneği içerisindeki konumu tespit ediliyor. Yahya Kemal ve Ahmet Hamdi Tanpınar'ın tetiklediği klasik muhafazakârlık eğilimini sürdürdüğü ortaya seriliyor. Zaman ve mekân mefhumlarına ilişkin olarak Alfred North Whitehead'den ilhamla bir tasarım önerisine dönüştürdüğü süreç felsefesinin muhafazakârlığın imtidad kavrayışıyla olan iz düşümüne dikkat çekiliyor. Buradan hareketle bu tez, uzamzamansal ütopyacılık perspektifiyle Whitehead'in ontolojisinin başka takipçisi olan David Harvey ile mekânsal biçimleri toplumsal süreçlerle birlikte değerlendirmeleri ekseninde Cansever'in anlayışını birlikte okumayı öneriyor. Öte yandan Cansever'in düşüncelerini 1960'lardan itibaren Türkiye'nin mekânsal ihtiyaçları ve entelektüel tartışma hatları etrafında biçimlendirdiğine önem atfediliyor. Bu izlenceler düşünsel uzanımlarını belirginleştirip onu geniş çerçevede anlamak içindi. Saptamalarımız onu kentsel politikalarına hegemonik pratiklerle yön veren hâkim tekno–muhafazakârlığın karşısına yerleştirdi. Söz gelimi İslamcılığı mimarlığında metaforlarla temsil eden aktörlerin aksine, bu tarihsicilik tarzından farklı olarak beşerî pratiklerde İslami olanı yeryüzünün tevhidi düzenlenişinde bulduğu öne çıkarıldı. Bu merkeziyetsiz temsil stratejisi bir mimarlık kuramı olmasının yanında siyasal ve toplumsal yönlere de sahiptir. Kentsel sorunların çözümünde yerlerin özerkliklerini önemseyerek ve sivil örgütlenmelere katılımcılık vurgusunu katarak önerdiği ufkî kat mülkiyeti düzeninin bunun delili olduğu gösterildi. Burada Cansever, tasarım kuramını Le Corbusier gibi mekanizmacı ancak Léon Krier gibi gelenekselci bir yöntemle geliştirmekteydi. Kuramında hem geleneksel örüntüyü ve deneyimi hem de çağdaş olanın belirli standartlarla üretimini gündeme taşıdı. Dolayısıyla estetik ilkeler tarafından denetlenecek ilişkisel mekânları savunuyordu. Bu yöntemi onu modernizme alternatif yaratabilen önemli bir estetik kuramcısı hâline getirdi. Ancak dayanışmacı dünya görüşünün ülkedeki sınırlarını aşamadı. Kentsel yoğunluğu Durkheimcı anlamda anominin baş sorumlusu olarak gördü. İdeal mimari tasarımlarıysa ancak seçkinlerin kullanımıyla sınırlı kaldı.
Özet (Çeviri)
Turgut Cansever (1921-2009) has a peculiar place both in architecture and city planning disciplines. Cansever was a person who adopted systematic ideology and practice because his consistent claims were companied by his qualified construction activities, large-scale project initiatives targeting the solution of urban issues and consistent activism. Therefore, Cansever is believed to deserve an assessment through holistic approaches and a critical perspective. In the study, his ideology was reviewed with the cross-reading activity performed between different disciplines and scopes, and efforts were made to shed light on his thoughts with which he built alternative architecture and city planning concepts. Cansever's position in the Islamist and conservative tradition was revealed first. The fact that he maintained the classical conservatism approach triggered by Yahya Kemal and Ahmet Hamdi Tanpınar was also reflected in this study, noting the parallelism between the process philosophy, which was transformed into the design model based on the concepts of time and space with reference to Alfred North Whitehead, and the concept of imtidad from the ideology of conservatism. Utilizing the tempero-spatial perspective, this study suggested assessing the approaches of David Harvey, another follower of Whitehead's ontology, and Cansever's ideology along with their assessments of spatial forms through social processes. The present study also attributed a particular importance to the fact that Cansever shaped his thoughts with the spatial needs of Turkey and intellectual discussion lines after 1960s. The aim of the study was to specify Cansever's ideological traits and understand him from a broader perspective. The results indicated that he displayed an anti techno-conservatist approach shaping his urban policies with hegemonic practices. Contrary to those who represented Islamism with metaphors in their architectural efforts, it was emphasized that he interpreted the Islamic presence considering the organization of the universe through the belief of one divine authority, which was different from the historicist approach. This decentralized representation strategy has political and social aspects in addition to being an architectural theory. The horizontal flat ownership model, which he proposed by putting a premium on the importance of spatial autonomy in the solution of urban problems and mentioning the emphasis on participating in non-governmental organizations, was noted as an evidence to the aforenoted point. Cansever developed his theory of designing through a method that was associated with mechanisms like the one shown by Le Corbusier but also traditionalist like the one displayed by Léon Krier. He reflected the traditional patterns and experiences as well as the generation of contemporary concepts and objects using certain standards. Moreover, he supported the relational spaces that would be inspected through the aesthetic principles, which paved the way for him to become a significant aesthetic theoretician who could generate alternatives to modernism. However, he could not reach beyond the domestic borders of solidarist perspective. He considered urban density as the concept mainly responsible for the anomie theory of Durkheim. His ideal architectural designs were limited with the usage by elites.
Benzer Tezler
- Geçmişten geleceğe değişkenleriyle mimari tasarım sınırları Aksaray kent merkezi örneği
Architectural design boundaries with variables from past to future, instance of Aksaray city center
KEMAL FURKAN ULUSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
MimarlıkKonya Teknik ÜniversitesiBina Bilgisi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MURAT ORAL
- Mesken tutma kavramının İstanbul'da modernleşme sürecindeki değişimine A.H. Tanpınar'ın ve S.H. Eldem'in düşünce dünyasının izlerinden bakmak
Examining the change in the concept of dwelling in Istanbul during the process of modernization through the traces of A.H. Tanpınar' and S.H. Eldem's thought worlds
BEYZA NUR BATI
Doktora
Türkçe
2024
MimarlıkMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE DERİN ÖNCEL
- İkinci yeni şiirinde kadın
Women in the ikinci yeni poetry
DİDEM DELİKLİTAŞ
Doktora
Türkçe
2013
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUHAMMED FATİH ANDI
- Çankırı ili Ilgaz ilçesi Kese köyü evleri analizi
Analysis of Kese village houses in Ilgaz district of Cankırı
TÜRKAN HARMANBAŞI
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
MimarlıkYıldız Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ZAFER SAĞDIÇ