Çatma sorumluluklarının çok kriterli karar verme yaklaşımı kullanılarak analiz edilmesi
Analyzing collision responsibilities using a multi-criteria decision-making approach
- Tez No: 764471
- Danışmanlar: PROF. DR. SERDAR KUM
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Denizcilik, Trafik, Ulaşım, Marine, Traffic, Transportation
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Deniz Ulaştırma Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Deniz Ulaştırma Mühendisliği Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 143
Özet
Denizcilik sektöründe can ve mal kaybına veya büyük çevre kirliliklerine sebep olan deniz kazaları yaşanmaktadır. Bu kazalardan birisi olan çatışma kazaları, dünyadaki deniz ticaretin artmasıyla birlikte oluşan deniz trafik yoğunluğu nedeniyle yaşanmaya devam etmektedir. Gemi karşılaşmalarındaki çatışma risklerini kabul edilebilir risk seviyelerinin altına indirmek için kanunlar, kurallar ve düzenlemeler yapılmasına rağmen deniz kazalarının önemli bir oranını çatışma kazaları oluşturmaktadır. Gemilerde kullanılan yeni teknolojik sistemler ve seyir yardımcısı cihazlar sayesinde, gemi kaptanları ve zabitler çatışma riskini daha kolay tespit etmesinde rağmen, yetersiz kural bilgisi, yorgunluk, durumsal farkındalığın eksikliği, kötü gözcülük, kötü köprüüstü yönetimi, VHF (Very High Frequency) haberleşmelerinde yanlış anlaşılmalar gibi insan kaynaklı hatalar nedeniyle yaşanılan kazaları incelemek ve gereken tedbirleri almak önemli hale gelmiştir. Çatışma kazaları sonrası, çatışma yaşayan gemilerin kusur oranlarının belirlenmesi, mahkemeler tarafından görevlendirilen bilirkişiler aracılığıyla yapılmaktadır. Bilirkişiler çatışma sonrası, ECDIS (Electronic Chart Display and Information System), VDR (Voyage Data Recorder) gibi köprüüstü cihazları kayıtları ve diğer verilerin toplanmasından sonra, çatışma kazası ile ilgili değerlendirme yapmakta ve çatışmayı önleme kuralları ihlallerini tespit etmektedir. Yapılan hatalı hareketler ve kural ihlalleri doğrultusunda gemilerin yüzdesel olarak kusur oranları belirlenip, mahkemeye sunulmaktadır. Bu aşamada çatışmayı önleme kuralları ile ilgili değerlendirmelerin yapılması nedeniyle, tezde çatışmayı önleme kuralları ayrıntılı şekilde açıklanmıştır. Çatışmayı önleme kurallarında denizciler tarafından anlaşılamayan noktalar örnek kazalar üzerinde incelenmiş ve gereken önlemlerin alınması amacıyla açıklamalar yapılmıştır. Geleneksel kuralların yazılı hale getirilip, yıllar içinde birçok güncelleme alarak bugünkü halini alan DÇÖT (Denizde Çatışmayı Önleme Tüzüğü, International Regulations for Preventing Collisions at Sea-COLREGs) örf adet kurallarına dayanır. Bu nedenle bazı yazılı hale gelmemiş örf adet kuralları, iyi denizcilik kuralı olarak değerlendirilmekte ve denizciler bu kurallara uymakla yükümlüdür. Çalışmada iyi denizcilik uygulamaları üzerinde durulmuş ve ayrıntılı şekilde incelenmiştir. Çatışmayı önleme kurallarının genel mantığı değerlendirildiğinde, asıl amacın çatışmayı önlemek olduğu görülmektedir. Bazı koşullarda çatışmayı önleme kuralları, kurallardan ayrılmaya bile izin vermektedir. Kurallardan ayrılırken denizciler sağduyusu doğrultusunda bir hareket yapmalı ve duruma uygun bir çözüm üretmelidir. Bu çalışmada, denizcilerin kurallardan ayrılmakta haklı olduğu, ani tehlike ve özel şartların bulunduğu durumlar açıklanmış ve örneklerle desteklenmiştir. Oldukça karmaşık ve çok fazla değerlendirme kriterinin aynı anda göz önünde bulundurulması gereken, kusur oranlarının belirlenmesi probleminde, geleneksel yöntem ile objektif karar vermek oldukça zor olabilmektedir. Literatür araştırılmış, çatışma kazalarındaki bu karar verme problemini çözmekte kullanılabilecek yöntemler incelenmiştir. Detaylı literatür çalışması neticesinde, denizde çatışma sonrası kusur oranlarının belirlenmesi problemine yönelik kısıtlı sayıda çalışma olduğu ve söz konusu problemin çözümüne yönelik sistematik ve akademik açıdan güçlü bir yöntem ya da model önerilmediği görülmektedir. Çatışma yaşayan gemilerin kusur oranlarının belirlenmesinde çatışmaya özel uygulamada olan kuralların ortaya konduğu, mahkemelerin kusur oranlarına karar verirken karar verme eğilimleri ve alışkanlıklarının tespit edildiği, bilirkişi grubu ve hakimlerin çatışmadaki kusur oranlarının belirlenmesinde bilgili ve tecrübeli olması gerekliliğinin vurgulandığı çalışmalar bulunmaktadır. Elde edilen sonuçlar çatışmada kusur oranlarının tespit edilmesi sürecinin hakimlerin bilgi, tecrübe ve olayı ele alış şekillerine bağlı olarak öznel yargılardan etkilenebilmesi nedeniyle söz konusu problemin çözümünde objektif, sistematik ve akademik yaklaşımlarla daha hassas karar süreci yürütülmesi ihtiyacı vurgulanmıştır. Fakat söz konusu problemin çözümüne yönelik etkin bilimsel bir çalışma tespit edilememiştir. Bu çalışmada önerilen AHP-TOPSIS (Analytic Hierarchy Process- Technique for Order of Preference by Similarity to Ideal Solution) hibrit yaklaşımı ve sunulan modelin tüm çatışmalara uygulanabilir olması sayesinde literatürdeki diğer çalışmalardan, akademik yaklaşımı ve tüm kaza analizlerine genel çözüm sunması özellikleri ile ayrışmaktadır. Ayrıca, emsal dava sonuçları ile kıyaslanarak sonuçlarının doğrulanmış olması objektif ve rasyonel çözüm anlamında avantajı hale gelmesini sağlamaktadır. Bu çalışmada bilirkişilere bu noktada karar desteği sağlayabilmek amacıyla çok kriterli karar verme yöntemleri kullanılarak model algoritması oluşturulmuştur. Bilirkişilerin ECDIS, VDR kayıtları gibi veri kaynaklarının yanında çatışma kazasını yaşayan kaptan ve zabitlerin ifadelerini standart hale getirmek amacıyla beyan formu oluşturulmuştur. Ardından bilirkişilerin yaşanan çatışma kazasında değerlendirme yapacağı çatışmayı önleme kuralların, hangilerinin o kaza için uygulamada olması gerektiği konusunda bilgi verilmiştir. Çatışmadaki kusur oranının belirlenmesindeki kural kriterleri belirlenmiş ve model algoritmasında yapılandırılmıştır. Model algoritmasında bilirkişinin çatışma kazası ile ilgili çatışma kazası analizinde çatışma için uygulamada olan kural kriterlerinin ağırlıklandırılması AHP yöntemi ile yapılandırılmış, aynı kriterler üzerinden gemilerin kusurlarının tespiti için TOPSIS yöntemi kullanılmıştır. AHP, karar vermeye etki eden çok fazla faktörün söz konusu olduğu kompleks sistemlerde, alan uzmanlarının görüşlerinden faydalanarak sübjektif etkinin en aza indirildiği Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) metotları arasında sıklıkla tercih edilen yöntemlerdendir. Alan uzmanlarının bilgi, tecrübe, düşünce ve ön sezilerinin mantıksal bir çerçevede karar verme sürecine aktarılabilmesini sağlayan bu yöntem günümüzde mühendislik, tıp, üretim, işletme yönetimi, ekonomi ve psikoloji gibi pek çok alanda karar verme amacıyla kullanılmaktadır. Yöntem karara etki eden faktörlerin ikili kıyaslamaları ile oluşturulan matrislerden oluşmaktadır ve bu matrislerin tutarlılıklarının analiz edilebilmesine imkan sağlaması sayesinde şeffaf ve nesnel bir çözüm sunabilmektedir. Karmaşık karar verme süreçlerinde ana karar (çatışmadaki kusur), karara etki eden kriter (DÇÖT kuralları) ile karar alternatifleri (çatışan gemiler) arasındaki ilişkiyi ve hiyerarşik etkilemişimi dikkate alarak model oluşturma imkanı sağlamaktadır. Tez kapsamında oluşturulan modelde karara etki eden kriterlerin sıralaması için AHP yöntemi, ağırlıkları belirlenen kriterlerin alternatifler üzerindeki ağırlıklarının hesaplanması için ise TOPSIS yöntemi kullanılarak hibrit karar verme metodolojinden faydalanılmıştır. Bilirkişilerin çok kriterli karar verme yöntemini kullanacağı Excel tabanlı arayüz oluşturulmuş ve emsal karar verilen mahkeme kararları üzerinden model uygulamalarına geçilmiştir. Mahkemelerin verdiği emsal kararlar, çatışmayı önleme kurallarının gelişiminde çok önemli bir rol oynamaktadır. Bu emsal kararlar sonrasında yaşanan kazalarda bu karara uygun mahkeme kararları verilmektedir. Yıllar içinde bu kararlar kuralların güncellenmesi ile kurallara dahil edilmekte ve gerekli değişiklikler yapılabilmektedir. Bu nedenle özellikle emsal mahkeme kararları, verilen çatışma kazaları ile model uygulamaları yapılmıştır. Bu uygulamalar sonucunda emsal karar verilen mahkeme kararları ile model çıktıları benzer sonuçlar vermiştir. Geliştirilen model ile birlikte çatışma kazası için değerlendirme kriteri olan bütün çatışmayı önleme kuralları değerlendirilmiş olmakta ve daha bilimsel bir yaklaşım ortaya konmaktadır. Bilirkişilerin çatışma kazasındaki kusur oranlarını belirlemesinde, çok fazla kriter değerlendirme gereğinin getirdiği zorluklar aşılmakta ve daha objektif karar verilmesi sağlanmaktadır. Tez kapsamında geliştirilen model ve benzer gelecek çalışmalar sayesinde, hakimlerin karar vermekte zorlandıkları ve farklı bilirkişi gruplarının birbiri ile çelişkili karar verebildiği çatışma kazalarının kusur oranlarının belirlenmesi problemine etkin bir çözüm sunulmuş olacaktır.
Özet (Çeviri)
Accidents that may cause loss of life and property or major environmental pollution have been experienced in the maritime sector. The collision, which is one of these accidents, continues to be experienced due to the marine traffic density as a result of the increase in maritime trade in the world. Although laws, rules and regulations have been developed to reduce risk of collision under the acceptable risk levels, collision accidents constitute a significant proportion of the accidents. New technological systems and navigational aids used onboard ships allow the navigators to more easily identify the risk of collision. However, collision accidents can still be experienced due to human-caused errors such as insufficient rule knowledge, fatigue, lack of situational awareness, poor visibility, poor bridge team management, and misunderstandings in Very High Frequency (VHF) radio communications. Therefore, it is industry-specific need to investigate the accidents and take the necessary measures. After the collision accidents, determining the proportion of faults of the ships in the collision is conducted by the experts appointed by the courts. Records of navigational devices such as Electronic Chart Display and Information System (ECDIS), Voyage Data Recorder (VDR) and other data are collected by the experts to evaluate the collision accident and detect the violations of the collision prevention rules. By considering the wrong actions and rule violations, the proportion of faults of the ships are determined and presented to the court. Since the evaluations are made in the lights of collision prevention rules, collision prevention rules are explained in detail within this thesis. Key points that cannot be understood by the navigators in collision prevention rules have been investigated over case accidents and explanations have been made in order to take the necessary precautions. International Regulations for Preventing Collisions at Sea (COLREGs), which is based on traditional unwritten laws, has received many updates over the years. By putting the traditional unwritten rules in writing, it has finally regained its current form. In this thesis, it has also been examined in detail with an emphasis on good seamanship practices. It is obvious that the general logic of COLREGs and its main purpose is to prevent collision accidents. In fact, for some circumstances, it allows to even depart from the rules for collision prevention purpose. When the navigators need to depart from the rules, they are to act in accordance with common sense and provide appropriate solutions to the situation. Sample cases, where there is immediate danger and special circumstances, and the navigators are justified to depart from the rules are included in the thesis. Due to the complexity of the problem, it can be quite difficult to make an objective decision using the traditional evaluation method, which is quite complex and requires a lot of evaluation criteria to be considered at the same time. The literature has been reviewed and the methods that could be employed to solve this decision-making problem in collision accidents have been examined. As a result of the detailed literature review, it can be seen that there are a limited number of studies on the problem of determining the proportion of fault for collision at sea, and no systematic, academically strong method or model has been proposed for solving related problem. There exist some significant studies in the literature that focus on identifying the applied rules on collision for determining the ships' proportion of faults, investigating the tendencies and habits of the courts on their decision, and emphasizing the needs of knowledge and experience by expert groups and judges. The results emphasized the need to conduct a more sensitive decision process with objective, systematic and academic approaches in the solution of the problem, since the process of determining the proportion of faults in collision can be affected by subjective judgments depending on the knowledge, experience and way of handling the event. However, no effective scientific study has been found to solve this problem. This thesis is differed from other studies that Analytic Hierarchy Process – Technique for Order of Preference by Similarity to Ideal Solution (AHP-TOPSIS) hybrid approach was proposed to all collisions. In addition, due to the results are verified by comparing them with the results of the precedent court decisions, the proposed model provides an advantageous approach in terms of objective and rational solution. In this study, a model algorithm is proposed by using multi-criteria decision-making methods in order to provide decision support to the experts. In addition to provide the data to the experts such as ECDIS and VDR records, a declaration form is created in order to standardize the statements of the ship masters and officers who experienced the collision accident. Then, knowledge is given about the collision prevention rules that the experts will evaluate the collision accident over them and which rules are to be applied for related accident. The rule criteria for determining the proportion rate in collision are determined and structured in the model. In the model algorithm, the weighting of the rule criteria applied for the collision was structured with the AHP method in the expert's collision accident analysis, and the TOPSIS method was used to detect the blames of the ships over the same criteria. AHP is one of the most preferred methods among Multi-Criteria Decision Making (MCDM) methods, in which the subjective effect is minimized by benefiting from the opinions of field experts in complex systems where there are many factors affecting decision making process. This method, which enables the knowledge, experience, thoughts and foreknowledge of field experts to be transferred to the decision-making process in a logical framework, is used for decision-making in many fields such as engineering, medicine, production, business management, economy and psychology. The method consists of matrices formed by pairwise comparisons of the factors affecting the decision, and it provides a transparent and objective solution as it allows the consistency of these matrices to be analyzed. In complex decision-making processes, it provides the opportunity to create a model by taking into account the hierarchical influence and the relationship between the main decision (faults in collision), the criterion affecting the decision (COLREGs) and the decision alternatives (collided ships). In the created model within the scope of this thesis, the hybrid decision making methodology is used by using AHP method for ranking each criterion affecting the decision, and the TOPSIS method for calculating the weights of each criterion over the alternatives. An Excel-based interface is modelled where the experts will use the multi-criteria decision-making method, and the model application is employed in the lights of the precedent court decisions. Precedent decisions have serious role in the development of collision prevention rules. Precedent decisions are expected to influence the decisions of latter collision accidents. Over the years, precedent decisions are included in the collision prevention rules by updating them and thus the final form of the regulations are structured. For this reason, application of developed model is especially focused on the collision accidents which are subjected to precedent court decisions. As a result of these applications, it is observed that the court decisions and the model outputs are similar. With the developed model, all the collision prevention rules that are the evaluation criteria for the collision accident, are taken into account and thus an academically strong approach is proposed. The model enables to overcome the difficulties caused by the need to evaluate too many criteria and it allows the experts to determine the proportion of faults in the collision accident with more objective manner than the traditional way. Developed model and similar future academic studies are capable of presenting an effective solution to the problem of determining the proportion of faults for collision accidents where different expert groups may have conflict, and judges may have difficulties in making decisions.
Benzer Tezler
- Taşıyanın gemiyi denize, yola ve yüke elverişli halde bulundurma borcu
Carrier's duty to provide a seaworthy, voyageworthy and cargoworthy vessel
GÜLTEN VENÜS CÖMERT
- Kamu harcamalarının etkinliği açısından kamu hesap düzeninin (hukuki yapısının) incelenmesi
Başlık çevirisi yok
YÜKSEL YILMAZ
- Çatmalarda kusur oranlarının belirlenmesi, ulusal ve uluslararası düzeyde incelenerek bir model önerilmesi
Determining the fault ratio in maritime collisions at national and international level : A model proposal
TAMER YALÇIN
Doktora
Türkçe
2014
Denizcilikİstanbul Teknik ÜniversitesiDeniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEZER ILGIN