Eski Uygur Türkçesinde nezaket ifadeleri
Politeness expressions in Old Turkic
- Tez No: 765917
- Danışmanlar: PROF. DR. FERRUH AĞCA
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Eski Uygur Türkçesi, Nezaket Teorisi, Toplum Dil Bilimi, Pragmatik Nezaket İfadeleri, Old Uyghur Turkic, Politeness Theory, Sociolinguistics, Pragmatics
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 328
Özet
Nezaket teorisi üzerine yapılan çalışmalar özellikle 20. yüzyılın sonlarında yoğunlaşmış ve nezaket 21. yüzyılda daha çok pragmatik yöntemlerle derinlemesine ele alınmaya başlanmıştır. Buna göre nezaket algısı klasik yapısalcı çerçevenin dışında kişinin iç yaşantısıyla, onun beklentileri ve değer yargılarıyla değerlendirilmeli ve kişiye özgü kriterlerle yorumlanmalıdır. Bu yeni kişiselleştirilmiş nezaket yaklaşımının sonsuz olasılığı doğurmuş olması nezaket hakkında yorum yapmayı zorlaştırmaktadır. Bu sayısız algı olasılığı içerisinde, yine de, tüm insanlığın ortak düşünme yapısına uygun ve herkes için birçok olasılığa uyarlanabilecek bazı formüller ve kurallar bulunmalıdır. Bu tezin teori kısmında, nezaket algısını tüm insanlar için etkileyen faktörler göz önünde bulundurularak, pragmatik bakış açısıyla evrensel bazı algı kurallarına ulaşılmaya çalışılmıştır. Ayrıca dilbilimsel nezaket teorisinin, Eski Uygur Türkçesi metinlerine uygulanması amaçlanmaktadır. Bu tezde, Eski Uygur Türkçesi metinlerindeki nezaket kavramı, yapısal ve pragmatik bakış açısıyla ele alınmıştır. Yapısal nezaket ifadeleri morfolojik, leksik ve sentaktik olarak sınıflandırılmıştır. Sözcük hâlindeki nezaket ifadeleri konuşurların bulunduğu konuma göre farklı başlıklar altında ele alınmış böylece toplum dil bilimsel bazı yargılara ulaşılmıştır. Eski Uygur Türkçesi metinlerinde geçen pragmatik nezaket ifadeleri ise muhatabın içinde bulunduğu ruhsal ve bağlamsal duruma göre ayrıca ele alınmış, teori kısmında ortaya atılan imaj yoğunluğu ve imaj açlığı gibi kriterlerin nezaket algısına etkisi Eski Uygur Türkçesi metin örnekleri üzerinde görülmüştür. Ayrıca korpusta yer alan tahkiyeli metinlerde anlatıcının nezaket algısı, kahramanların iç yaşantısının nezaket algısına etkileri, nezaketin ortaya çıkmasındaki etkenlerden biri olan fayda sağlayıcı tutum için önerilen imaj yatırımı kavramının metinlerdeki kahramanlar tarafından ne şekilde kullanıldığı algıyı etkileyen ölçütlerle birlikte ayrıntılı şekilde açıklanmaya çalışılmıştır. Teori kısmında ortaya atılan fikirler, Eski Uygur Türkçesi metinlerine uygulanmış böylece hem yapısal hem de pragmatik nezaket ifadelerinin Eski Uygur Türkçesindeki karşılıkları ele alınmıştır.
Özet (Çeviri)
Studies on politeness theory increased in the 20. century particularly. Politeness was started to discuss with pragmatical methods and examine deeply in this century. According to this, polite perception should be understood in view of the fact that inner world, expectations, value judgements of people and be interpreted in regard to individual criterias in contradistinction to classical structuralist approach. This new personalized politeness approach caused countless possibilities about polite perception. It made politeness difficult to comment in universally valid way. However, among numerous possibilities, there should be some rules and formulas that are proper to thinking way of humankind and adaptable to many possibilities for everyone. In first chapter of the thesis, it is tried to reach some universal perception rules in view of factors affect polite perception for all human beings. In next chapters, it is aimed to apply politeness theory on Old Uyghur texts. In this thesis, politeness in Old Uyghur texts is discussed with both structualist and pragmatic methods. Structural expressions are classified morphologically, lexically and syntactically. Lexical polite expressions are classified in view of social standings of speaker and hearer and thus some sociolinguistic judgements are made. Pragmatic polite examples in Old Uyghur texts are analyzed in a particular chapter according to context and state of mind of hearer. It is witnessed that face intensity and face dearth which is mentioned in first chapter affect polite perception in Old Uyghur Turkic texts. Furthermore, polite perception of narrator, effect of inner world of a character to polite perception, using way of face investment -which is mentioned in first chapter and means beneficiary attitude to gain face feed- are analysed in detailed. Thoughts suggested in theory chapter are applied Old Uyghur Turkic texts, thus examples of structural and pragmatic polite expressions in Old Uyghur Turkic are analyzed.
Benzer Tezler
- Eski Uygur Türkçesinde tasarlama kiplerinin yapı ve işlev bakımından incelenmesi
Başlık çevirisi yok
NURDAN BENLİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Türk Dili ve EdebiyatıYıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
PROF. DR. FUNDA TOPRAK
- Eski Uygur Türkçesinde tıp terimleri
Medical Terms in old Uighur Turkic
MACİDEGÜL BATMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
DilbilimHacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. FATMA BİNNUR ERDAĞI DOĞUER
- Eski Uygur Türkçesinde dua / alkış (Anlambilimsel bir inceleme)
Prayer / blessing in the Old Uighur Turkish (A semantic study)
MUSTAFA AĞCA
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
DilbilimHacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BÜLENT GÜL
- Eski Uygur Türkçesinde ağızlar
Dialects in Old Uighur
HAYRİYE GÜL
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
DilbilimGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET BİCAN ERCİLASUN
- Eski Uygur Türkçesinde öz (core) - dış (peripheral) katmanlı birleşik yapılarda zamansallık
Temporal clauses in core and peripheral junctures in old Uighur Turkish
GÜLSER ERSOY
Doktora
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FERRUH AĞCA