Türkiye'deki çalgı adları üzerine adbilimsel bir inceleme
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 766179
- Danışmanlar: DOÇ. DR. İBRAHİM ŞAHİN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Çalgılar, köken bilgisi, sınıflandırma, adbilim, organoloji, Instruments, origins, classification, onomastics, organology
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dünyası Araştırmaları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Lehçeleri Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 101
Özet
Türkiye'deki Çalgı Adları Üzerine Adbilimsel Bir İnceleme başlıklı tezimizin konusunu, günümüz Türkiye'sinde kullanılan yetmiş dokuz çalgı aletinin köken bilgilerinin tespiti, bunların leksik-semantik açıdan sınıflandırılması ile seslik ve şekil incelemelerinin yapılması oluşturur. Çalgı adlarını adbilimsel açıdan daha önce ele alıp sınıflamaya tâbi tutan başka bir çalışmanın tespit edilememiş olması tezin konusunu belirlememizde etkili olmuştur. Bu tezin hazırlanmasındaki amaç, çalgı adlarının köken bilgilerini tespit ederek bu adları meydana getiren geleneğin ne olduğunu ortaya çıkarmaktır. Tezin malzemesi olan bu çalgıların neler olduğunu tespit etmede başta Mahmut Ragıp Gazimihal'in Türk Ötkü Çalgıları, Türk Depki Çalgıları, Ülkelerde Kopuz ve Tezeneli Sazlarımız isimli kitapları başta olmak üzere, Cafer Açın'ın Enstrüman Bilimi, F. Yeşim Altınay'ın Türk Müziği Çalgıları, Emirhan Kartal'ın Türk Müziği Enstrümanlarının Frekans Aralıkları isimli eserleri referans olmuştur. Çalışmamız dört bölümden meydana gelmektedir. Birinci bölümde Türkiye'de kullanılan çalgı aletlerinden bahsedilmiş, bunların sayıları verilmiş ve bu çalgıların hangi aileye ait oldukları ifade edilmiştir. Çalışmamızda ele alınan toplam yetmiş dokuz çalgı aleti bulunmaktadır. Daha önce çalgı aletlerinin türlerine göre sınıflandırılmasıyla ilgili çalışmalar taranarak bir sınıflama modeli belirlenmiş ve bu çalgılar bu modele göre tasnif edilmiştir. İkinci bölümde, çalgı adlarının köken bilgisine dair açıklamalar yer almaktadır. Bu bölümde çoğunlukla çalgı bilimi (organoloji) alanında yapılmış olan leksikografik çalışmalardan yararlanılmıştır. Her bir çalgı adı, bir madde olarak ele alınmış, öncelikle çalgının fotoğrafına yer verişmiş, sonrasında ilgili köken bilgilerinden bahsedilmiştir. Üçüncü bölüm, çalgı adlarının köken bilgilerinden yola çıkılarak yapılan leksik-semantik sınıflamadan oluşmaktadır. Bu bölümde her bir çalgı adı, köken bilgileri ışığında, çalgı aleti olmadan önceki anlamına [etimon/kökenanlam] ve kullanımına bakılarak bir sınıflamaya dahil edilmiştir. Dördüncü bölümde ise çalgı adlarının (orgonimlerin) ses ve yapısal incelemelerine yer verilmiştir. Burada çalgı adları; Basit Yapıdaki Orgonimler, Türemiş Yapıdaki Orgonimler ve Birleşik Yapıdaki Orgonimler şeklinde üç başlıkta toplanmıştır. Basit Yapıdaki Orgonimler başlığında, leksik birim olarak yer alan çalgılara yer verilmiştir. Türemiş Yapıdaki Orgonimler başlığında, leksik birim ve ek şeklinde olan çalgı adlarından bahsedilmiştir. Birleşik Yapıdaki Orgonimler başlığında ise sözcüğün hangi ilgiyle oluştuğuna değinilecek, ait olduğu sözcük grubu veya tamlama grubu ifade edilmiştir. Sonuç bölümünde de her bölümün genel değerlendirmesi yapılmış, çalışmanın malzemesi olan çalgı aletlerine ad verilmesinde bir geleneğin var olup olmadığı veya bu geleneğin ne olduğu yönünde tespitlere yer verilmiştir. Söz konusu tezde yapılan leksik-semantik sınıflamada çoğunlukla çalgının görünüşünün temel alındığı bir isimlendirme geleneğinin var olduğu görülmüştür. Bununla birlikte; isimlendirmede kişi adları, çalgının çalma şekli, yapıldığı malzeme, başka bir çalgının adı, çalgının çıkardığı ses, çalgının yapımında kullanılan bir parça, mitoloji, ortaya çıktığı şehrin adı, metafor, bir eşya adı, icrasının zorluğu gibi farklı etmenler de bulunmaktadır. Çalgı adlarının % 3.75'i kişi adlarına, % 17.5'i çalma şekline, % 36.25'i görünüşüne, % 2.5'i yapıldığı malzemeye, %16.25'i çıkardığı sese göre, % 6.25'i başka bir çalgı adına, çalma şekline göre, % 2.5'i kullanıldığı ritüel ilgisine, % 7.5'i yapımında kullanılan bir parçaya, %2.5'i mitolojiye, %1.25'i ise ortaya çıktığı şehrin adına; metafor ilgisine; eşya adına ve icrasının zorluğuna göre adlandırılmıştır.
Özet (Çeviri)
The subject of our thesis titled An Onomastic Study on Instrument Names in Turkey is to determine the origin information of seventy-nine instruments used in today's Turkey, to classify them in terms of lexical-semantic, and to examine the phonetic and shape. The fact that no other study could be identified that had previously handled and classified instrument names in terms of onomastics has been effective in determining the subject of the thesis. The purpose of the preparation of this thesis is to determine the origin information of the names of the instruments and to reveal what the tradition is that creates these names. In determining the names of these instruments, which are the materials of the thesis, especially Mahmut Ragıp Gazimihal's Turkish Voice Instruments, Turkish Depki Instruments, Ülkelerin Kopuz and Our Tumble Instruments, Cafer Açın's Instrument Science, F. Yeşim Altınay's Turkish Music Instruments, Emirhan Kartal's Works named Frequency Ranges of Turkish Musical Instruments have been a reference. Our work consists of four parts. In the first chapter, the instruments used in Turkey are mentioned, their numbers are given and it is stated to which family these instruments belong. There are a total of seventy-nine instruments discussed in our study. A classification model was determined by scanning previous studies on the classification of musical instruments according to their types, and these instruments were classified according to this model. In the second part, there are explanations about the origin of the instrument names. In this section, mostly lexicographic studies in the field of instrumental science (organology) were used. The name of each instrument was considered as an item, firstly the photograph of the instrument was included, and then the related origin information was mentioned. The third part consist of the lexical-semantic classification based on the origin information of the instrument names. In this section, each name of an instrument has been included in a classification in the light of its origins, its meaning before it became an instrument, and its usage. In the fourth chapter, sound and structural analyzes of instrument names (orgonyms) are given. Here are the instrument names; They are grouped under three headings as Simple Structured Orgonyms; Derived Structure Orgonyms and Compound Structured Orgonyms. In the tittle of Orgonyms in Simple Structure, instruments that are included as lexical units are included. In the title of Orgonyms in Derived Structure, the names of instruments in the form of lexical units and suffixes are mentioned. In the title of Orgonyms in Compound Structure, it will be mentioned with what interest the word is formed, and the word group or phrase group it belongs to is expressed. In the conclusion part, a general evaluation of each section has been made, and it has been determined whether there is a tradition in naming the musical instruments, which is the material of the study, or what this tradition is. It has been determined that there is a tradition in the lexical-semantic classification made in the thesis. 3.75% of the names of the instruments are personal names, 17.5% according to the way they play, 36.25 % according to their appearance, 2.5% according to the material they are made from, 16.25% according to the sound they make, 6.25% according to the name of another instrument, 2.5% fort he ritual interest, 7.5% for a piece used in its construction, 2.5% for mythology, 1.25% for the name of the city where it originated; metaphor interest; It is named according to the name of the item and the difficulty of its execution.
Benzer Tezler
- Moğolistan'ın Bayan-Ülgiy eyaletindeki yer adları üzerine incelemeler
Research of the place names in Bayan-Ulgii, Mongolia
ALMA ZULTAİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ERHAN AYDIN
- Cultural memory, identity and music: Armenians of Turkey
Kültürel bellek, kimlik ve müzik: Türkiye Ermenileri
BURCU YILDIZ
Doktora
İngilizce
2012
Halk Bilimi (Folklor)İstanbul Teknik ÜniversitesiMüzik Ana Bilim Dalı
PROF. Ş. ŞEHVAR BEŞİROĞLU
DOÇ. DR. ROBERT REIGLE
- Evreni Kalbinde Bulan Adam: Burhan Toprak ve sanatının Türk edebiyatındaki yeri
Tthe man who found the universe in his heart: Burhan Toprak and the place of his artistry in Turkish literature
FUNDAGÜL APAK
Doktora
Türkçe
2009
Türk Dili ve EdebiyatıTrakya ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
PROF. DR. RECEP DUYMAZ
- An investigation of social networks' usages & purposes: A closed society near the border
Sosyal ağların kullanım ve amaçlarının araştırılması: Sınırda kapalı bir toplum örneği
SİNEM ÖZKÜÇÜK
Yüksek Lisans
İngilizce
2021
Bilim ve Teknolojiİstanbul Teknik ÜniversitesiBilim, Teknoloji ve Toplum Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TUNCAY ZORLU
- Organik tuzların doğal bir ürünle suda çözünürleştirilmesi
Solving the organic salts in water with a natural product
EVRİM KILIÇGEDİK