Rayonizm sanat hareketinin bilimsel ve felsefi kaynakları üzerine bir inceleme
A review on the philosophy and scientific resources of rayonism art movement
- Tez No: 769977
- Danışmanlar: DOÇ. DR. OĞUZ HAŞLAKOĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sanat Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 141
Özet
On dokuzuncu yüzyılın sonu, yirminci yüzyılın başı ortaya çıkan teknolojik gelişmelerin yanı sıra meydana gelen toplumsal ve kültürel olaylarla da sıkça anılan bir dönemdir. İnsan hayatında yaşanan bu değişimler dönemin sanatçıları ve sanat çevrelerini de etkilemiş, farklı sanat akımlarının ortaya çıkmasına sebep olmuş ve bu akımların birbirleriyle etkileşim içinde eski sanat görüşlerine karşı, yeni sanat fikirlerini ve uygulamalarını oluşturmasına zemin hazırlamıştır. Rayonizm sanat hareketinin ortaya çıktığı Rusya'da, XX. yüzyılın başında, devrim öncesi sosyopolitik ortamın sanat çevreleri üzerinde de doğrudan etkili olmuştur. Sanatçılar, aynı dönemde, Birinci Dünya Savaşı'nın ardından Avrupa'da da hakim olan dünyanın sonu hissiyatıyla yeni bir sanat arayışına girmiş, eski sanat anlayışlarına karşı argümanlar üretmiş ve manifestolar vermiş, düşüncelerini farklı biçimlerde sanatlarına yansıtmışlardır. Avrupa'da ortaya çıkan sanat hareketlerinin arasında eski sanat geleneklerini yıkmayı amaçlayan arayışların en etkili sonuçlarından biri Kübizm akımıdır. Cezanné sanatının bir özelliği olan doğadaki nesnelerin geometrik özünü algılama anlayışının etkilerinin olduğu Kübizm, nesnelerin kavramsal yorumunu ortaya koymaktadır. Geleneksel betimelemecilikten, geleneksel mekan ve zaman anlayışından uzaktır. Yeni bir resim diline sahip olan Kübist eserlerin bu özelliklerinin, o yıllarda yapılan x-ışınları ve radyoaktivite ile ilgili keşifler ve araştırmaların bir sonucu olduğu kanısına varılmıştır. Kübizm, kendi döneminde ve sonraki dönemlerde birçok sanat hareketini de etkisi altında bırakmıştır. Bu akımlara Orfizm örnek verilebilir. Kübizm ile ortak bir soyutlama anlayışına sahip olan Orfizm, renk paleti ile ilgili uygulamalarında Kübizmden ayrışmaktadır. Hareket ve ritim duygusunu eş merkezli daireler ve renk kontrastları ile vermektedir. Bu hareket ve ritim duygusunu ise dönemin önemli bir diğer akımı olan Fütürizmden almıştır. Her türlü geleneğin reddini ve geçmişe muhalefeti öneren Fütürizm, moderni yüceltmiş, teknoloji, hız, dinamizm, makineler gibi Sanayi Devrimi sonrasında ve moderniteyle insan hayatına dahil olan birçok XIX. yy kavramını sahiplenmişlerdir. Rayonizm, Kübizm, Fütürizm ve Orfizm akımlarının bir sentezidir. Kübistlerin nesneleri kavramsal algılama biçimleri, Fütürist eserlerdeki keskin dinamik çizgiler ve Orfist eserlerin renklere verdiği önem Rayonist eserlerde sıkça karşılaşılan öğelerdir. Bu akımların kavramsal ve biçimsel niteliklerinin yanı sıra, tüm avangard sanat hareketlerinin ortak özelliği olarak gösterilebilecek eski sanat anlayışlarına karşı çıkma ve yeni bir sanat anlayışı getirme eğilimi de Rayonizmde mevcuttur. Resimde nesnesizlik fikriyle büyüyen ve gelişen ve çok sayıda yeni hareketi doğuran Soyut Sanatın Rusya'daki habercisi olarak Rayonizm akımı kabul edilmektedir. Mihail F. Larionov ve Natalya S. Gonçarova'nın da XX. yüzyılın başında yeni bir sanat anlayışı arayışıyla başladıkları sanat hayatlarında verdikleri eserlerin başkalıkları, 1912 yılında bir resim sergisi ve 1913 yılında Larionov'un sergi kataloğuna yazdığı bir önsöz ile gözler önüne serilmektedir. O güne kadar alışılmışın dışında bir ışık algısı ve parçalanmışlık hissi yaratan bu resimler, bazı sanat tarihçiler tarafından yalnızca biçimsel olarak incelenmişse de Larionov'un manifestoları Rayonizm teorisinin kaynaklarına dair başka ipuçları vermektedir. Mihail Fyodoroviç'in ortaya attığı ve Natalya Sergeyevna'nın eserlerinde geliştirdiği Rayonizm hareketinin kuramı, gözle görülebilen cisimleri değil, cisimlerden ve insan düşüncesinden yayılan ve onları çevreleyen, çıplak gözle görülemeyen ışın benzeri radyant madde olarak da adlandırılan enerjinin resmedilmesini temel almaktadır. Sanatçı, bunu gerçekleştirirken kendi düşüncelerinden yayılan radyant enerji ile nesnelerin yaydığı radyant maddelerin birleşimini resmetmektedir. Dönemin bilimsel keşifleri ve felsefi öğretileri dikkate alındığında aslında Rayonizm teorisinin daha derin kaynaklara sahip olduğu ortaya çıkmaktadır. Rayonizm teorisinin öne çıkan kaynaklarından biri dönemin bilimsel gelişmeleridir. Yirminci yüzyılın ilk yıllarına ait kaynaklar ve eserler incelendiğinde, x-ışınları, Becquerel ışınları gibi o güne kadar mevcut olan ve genel geçer kabul edilen optik rejimleri değiştiren keşiflere ek olarak, Marie ve Pierre Curie'nin toryumun radyoaktif özelliğini bulmaları ve radyum elementini ayrıştırmaları sonrasında birçok şeyi açıklamak için kullanılan yayılan bir radyasyon ikonografisine sebebiyet vermiştir. Ancak bu radyasyon ikonografisini anlamak için yalnızca bilimsel gelişmeleri anlamak yeterli gelmeyecektir, çünkü 1900'lü yılların başları, günümüzün aksine Spiritüel ve Okült mitlerin, pozitivist bilimlerin yöntem ve teorileriyle oldukça iç içe geçmiş olduğu bir dönemdir. Bu durum ise yine günümüzün aksine bir gerileme değil, bir zafer olarak kabul görmektedir. Böyle bir zamanda ortaya çıkan Rayonizm kuramı, pozitivist bilimler ile Spiritüel düşünceler arasındaki ilişkiden de etkilenmiş, ruhun materyalizasyonu (ruhun maddeleşmesi) konusu da Larionov'un manifestolarında ve mektuplarında yerini almıştır. Ruhun materyalizasyonu Spiritüel seanslarda ruhun beş duyu ile algılanabilir hale gelmesi ile gerçekleştirilmekteydi. Bu esna ortaya çıktığı düşünülen ışıklı parlak yani radyant bir madde, bir enerji olarak tanımlanan radyant madde de birçok şeyi açıklamak için kullanılan bir araç haline gelmiştir. Radyant madde düşüncesi, radyasyon ikonografisi ile de birleşerek nesnelerden ve düşüncelerden dahi yayılan bir enerji savını temel alan birçok teorinin de ortaya çıkmasına ortam hazırlamıştır. Radyant madde anlayışı enerji ve yayılım ile de ilgili olduğundan enerji hususunda da birçok araştırma yapılmıştır. Dönemin enerjiyi, enerjinin deşarjını fotoğraflama çalışmalarındaki ürünleri anımsatan Rayonist eserler de bulunmaktadır. Röntgen, x-ışınları gibi buluşların da etkisi ile dünyanın insan gözünün çıplak gözle göremediği bir tarafının da var olduğu fikri oldukça ilgi çekmiş, bunun sonucunda dördüncü boyut kavramını da ortaya çıkarmıştır. Bazı bilim insanları dördüncü boyutu bilimsel temellere dayandırmaya çalışmışsa da döneme hakim dördüncü boyut anlayışı Okültizm ile oldukça iç içe geçmiştir. Sanat ve bilimde yeni olan her şey, bu boyutun derinliklerinden gelen bir şey olarak görülmektedir. Dolayısıyla, çağın eğilimleri sebebiyle Rayonist eserlerde karşılaşılan bu“radyant madde, radyasyon, yayılma, ışın, ruhun materyalizasyonu, dördüncü boyut, enerji”gibi motifleri tamamen bilimsel motifler veya tamamen felsefi motifler olarak gruplamak doğru olmayacaktır. Rayonizm kuramının bir diğer önemli motifi ise sanatçı motifidir. Sanatçının üzerine düşenler bakımından da diğer sanat akımlarından ayrışmakta ve anlattıkları bakımından dikkat çekmektedir. Rayonizme göre sanatçı, sanatını icra ederken, hem bir medyum gibi nesnelerden yayılan radyant maddeyi görebilmeli hem de boş bir plaka gibi bu enerjiyi yani radyant maddeyi yakalayabilmeli, iletip aktarabilmelidir. Bu sebeplerle Rayonizm akımında verilen eserler özellikle resim sanatında ön plana çıkmaktadır. Teorisini Larionov'un kurduğu Rayonizmde N. Gonçarova'nın yeri büyük önem taşımaktadır. Gerek Rusya'da yaşadığı ve Rayonizmin etkin olduğu yıllarda gerekse de Fransa'da yaşadığı ve Rayonizm'in etkisini yitirdiği düşünülen yıllarda Gonçarova resminde rastlanan Rayonist öğeler, Rayonizmi Fransa'da da tanıtmıştır. XIX. yüzyılın sonu ve XX. yüzyılın başında, İtalyan fütürist kadın sanatçıların aksine, Rusya'da sanatına Fütürist eserler vererek başlamış bir kadın sanatçı olarak sanat hayatına aktif bir şekilde devam etmiştir. Eserlerine bakıldığında Rayonizmi ikinci bir aşamaya, daha ileriye, pnömorayonizme taşıdığı düşünülen Gonçarova'nın renk paleti ve tekrar eden doğa temalarının mistik bağlantılarının keşfedilmesinin ardından son yıllarda yapılan derlemeler incelendiğinde kendisinin Rayonizme yaptığı önemli katkılar ortaya çıkmış ve onu avangart sanatın en ön sıralarına taşımıştır. 1919 yılında Gonçarova ve Larionov'un Paris'e yerleşmeleriyle etkisini yitirdiği kabul edilen bu akımın, aslında kısa sayılabilecek bu zaman diliminde, özellikle Rusya'da soyut sanata ve sanat teorisine kattıkları oldukça kayda değerdir. Rayonizm veya Rusça Luçizm diğer sanat hareketleriyle kıyaslandığında ise hem döneminde hem de günümüz sanat tarihi yazınında çok popüler olmamışsa da yalnızca ortaya çıktığı Rusya'da değil, daha sonra kurucuları olan Mihail Fyodoroviç Larionov ile Natalya Sergeyevna Gonçarova'nın Fransa'ya gitmesiyle Fransa'da da soyut sanatın gelişimine katkılarda bulunmuş, onları önemli avangart sanatçılar arasına taşımıştır.
Özet (Çeviri)
The end of the nineteenth century and the beginning of the twentieth century is a period that is frequently mentioned with the social and cultural events that occurred as well as the technological developments. These changes in human life also affected the artists and art circles of the period, caused the emergence of different art movements, and paved the way for these movements to form new art ideas and practices against old art views in interaction with each other. In Russia, where the Rayonism art movement emerged, XX. At the beginning of the century, the pre-revolutionary sociopolitical environment had a direct impact on the art circles. In the same period, with the feeling of the end of the world prevailing in Europe after the First World War, the artists searched for a new art, produced arguments against the old understanding of art and gave manifestos, and reflected their thoughts on their art in different ways. Among the art movements that emerged in Europe, one of the most effective results of the searches aiming to destroy the old art traditions is the Cubism movement. Cubism, which has the effects of perceiving the geometric essence of objects in nature, which is a feature of Cezanné's art, reveals the conceptual interpretation of objects. It is far from traditional descriptivism, traditional understanding of space and time. It has been concluded that these features of Cubist works, which have a new painting language, are a result of the discoveries and researches made in those years about x-rays and radioactivity. Cubism also influenced many art movements in its own period and in the following periods. Orphism can be given as an example to these movements. Having a common understanding of abstraction with Cubism, Orphism differs from Cubism in its color palette applications. It gives the sense of movement and rhythm with concentric circles and color contrasts. He took this sense of movement and rhythm from Futurism, another important movement of the period. Futurism, which proposes the rejection of all kinds of tradition and opposition to the past, glorified the modern, technology, speed, dynamism, machines such as many XIX. They embraced the concept of century. It is a synthesis of Rayonism, Cubism, Futurism and Orphism movements. The way the Cubists perceive objects conceptually, the sharp dynamic lines in Futurist works and the importance given to colors by Orphist works are frequently encountered elements in Rayonist works. In addition to the conceptual and formal characteristics of these movements, Rayonism also has a tendency to oppose the old understanding of art, which can be shown as the common feature of all avant-garde art movements, and to bring a new understanding of art. Rayonism movement is accepted as the precursor of Abstract Art in Russia, which grew and developed with the idea of objectlessness in painting and gave birth to many new movements. Mikhail F. Larionov and Natalya S. Goncharova's XX. The diversity of the works they produced in their artistic life, which they started at the beginning of the century in search of a new understanding of art, is revealed in a painting exhibition in 1912 and a preface Larionov wrote to the exhibition catalog in 1913. Although these paintings, which have created an unusual light perception and a feeling of fragmentation, have been studied only formally by some art historians, Larionov's manifestos provide other clues about the sources of Rayonism theory. The theory of Rayonism movement, put forward by Mikhail Fyodorovich and developed in the works of Natalya Sergeyevna, is based on the depiction of energy, also called ray-like radiant matter, which cannot be seen with the naked eye, radiating from objects and human thought and surrounding them, not the objects that can be seen with the naked eye. While doing this, the artist paints the combination of radiant energy emanating from his own thoughts and radiant materials emitted by objects. Considering the scientific discoveries and philosophical teachings of the period, it turns out that the theory of Rayonism actually has deeper sources. One of the prominent sources of the theory of rayonism is the scientific developments of the period. When the sources and works of the first years of the twentieth century are examined, in addition to the discoveries such as x-rays and Becquerel rays that changed the optical regimes that were available until then and that were generally accepted, it was seen that after Marie and Pierre Curie found the radioactive property of thorium and decomposed the radium element, many other discoveries were made. It gave rise to an iconography of emitted radiation used to explain everything. However, understanding scientific developments alone will not be enough to understand this radiation iconography, because the early 1900s, unlike today, was a period when Spiritual and Occult myths were highly intertwined with the methods and theories of positivist sciences. This situation, on the other hand, is accepted as a victory, not a regression, unlike today. The theory of Rayonism, which emerged at such a time, was also influenced by the relationship between positivist sciences and Spiritual thoughts, and the subject of materialization of the soul took its place in Larionov's manifestos and letters. The materialization of the soul was carried out in Spiritual sessions when the soul became perceptible by the five senses. A luminous bright, radiant substance, which is thought to have emerged during this time, and radiant matter, which is defined as an energy, has also become a tool used to explain many things. The idea of radiant matter, combined with the iconography of radiation, paved the way for the emergence of many theories based on an energy claim that spreads even from objects and thoughts. Since the understanding of radiant matter is also related to energy and diffusion, many researches have been done on energy. There are also Rayonist works reminiscent of the products of the period in photographing the energy and the discharge of energy. With the influence of inventions such as Röntgen and x-rays, the idea that there is a side of the world that the human eye cannot see with the naked eye attracted a lot of attention, and as a result, the concept of the fourth dimension emerged. Although some scientists tried to base the fourth dimension on scientific foundations, the fourth dimension understanding that dominated the period was quite intertwined with Occultism. Everything new in art and science is seen as something that comes from the depths of this dimension. Therefore, it would not be correct to group these motifs such as“radiant matter, radiation, diffusion, ray, materialization of the soul, fourth dimension, energy”encountered in Rayonist works due to the trends of the age, as purely scientific motives or purely philosophical motifs. Another important motif of the theory of rayonism is the artist motif. It differs from other art movements in terms of what falls on the artist and draws attention in terms of what he tells. According to Rayonism, the artist should be able to see the radiant matter emanating from objects such as a medium while performing his art, and also be able to capture, transmit and transfer this energy, that is, radiant matter, like a blank plate. For these reasons, the works given in the Rayonism movement come to the fore especially in the art of painting. The place of N. Goncharova in Rayonism, whose theory was established by Larionov, is of great importance. Rayonist elements found in Gonçarova's painting, both in the years when he lived in Russia and Rayonism was active, and in the years when he lived in France and thought that Rayonism had lost its influence, introduced Rayonism in France. XIX. the end of the century and the XX. At the beginning of the century, unlike Italian futurist women artists, she started her art in Russia by producing Futurist works and continued her artistic life actively as a female artist. Considering his works, Goncharova's color palette, which is thought to have carried Rayonism to a second stage, further to pneumorayonism, and the mystical connections of recurring nature themes, when the compilations made in recent years are examined, his important contributions to Rayonism have emerged and carried him to the forefront of avant-garde art. It is quite remarkable that this movement, which is accepted to have lost its influence when Goncharova and Larionov settled in Paris in 1919, contributed to abstract art and art theory in this short period of time, especially in Russia. Compared to other art movements, Rayonism or Russian Luchism was not very popular both in its period and in today's art history literature, not only in Russia where it emerged, but also in France after its founders, Mikhail Fyodorovich Larionov and Natalya Sergeyevna Goncharova, went to France. He contributed to the development of abstract art and brought them among the important avant-garde artists.
Benzer Tezler
- Rus avangard sanatının ortaya çıkışı ve sosyo-kültürel bağlamda evrimsel süreci
The emergence of Russian avant-garde art and its revolutionary process in the socio-cultural context
BEYZA DARENDE
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Güzel SanatlarIşık ÜniversitesiSanat Kuramı ve Eleştiri Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖMER EREN KOYUNOĞLU
- Soyut ekspresyonizm resimde soyut ekspresyonizm sanat anlayışı (1910-1965)
Başlık çevirisi yok
AYDIN DEMİRKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Güzel SanatlarGazi ÜniversitesiResim Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. DR. İHSAN ÇAKICI
- Espasa bağlı hareket ve dinamik biçim ilişkilerinde bir yöntem önerisi
Başlık çevirisi yok
HAKAN KAMIŞOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
1992
Güzel SanatlarMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiResim Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. DR. GÖKHAN ANLAĞAN