Mirza Fethali Ahundzâde'nin düşünceleri ve modernite anlayışı
Mirza Fethali Akhundzâde's thoughts and understanding of modernity
- Tez No: 772767
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ERHAN TECİM
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sosyoloji, Sociology
- Anahtar Kelimeler: Mirza Fethali Ahundzâde, Azerbaycan, Modernite, kavramsal tarih, İran, uygarlık, Mirza Fethali Ahundzâde, Azerbaijan, Modernity, conceptual history, Iran
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Selçuk Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sosyoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sosyoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 224
Özet
Müslüman devlet adamları ve aydınlar özellikle 19. yüzyılın başından itibaren kendilerini Batı'yla mukayese ederek askeri, teknolojik, toplumsal ve ekonomik olarak geride kaldıklarını fark edip çözüm bulmaya çalıştılar. Öncelikle ordunun düzenine yönelirler ve bazı askeri teknolojilere odaklanırlar. Ancak daha sonra bu geri kalmışlığın temel nedenini Batı felsefesinde görürler. Rusya Çarlığı, İran ve Kafkas'ın devlet adamları ile yakından iletişimde olan ve genellikle Tiflis'te yaşayan Azerbaycanlı düşünür Fethali Ahundzade (1812-1878) bu aydınlardan biriydi. Tiflis'teki entelektüel ortamı sayesinde Batı medeniyeti ile tanışan Ahundzade, bu uygarlığı Müslüman toplumuna uyarlamakla geri kalmışlığın önüne geçilebileceğine inanıyordu. Bu doğrultuda, özellikle İran ve Azerbaycan'ın modern düşüncesinin temelini ortaya koyar ve çağdaş akımın unsurlarını tanıtmaya ve kuramsallaştırmaya çalışır. Bu unsurlar arasında akılcılık, kanun, parlamento, vatanseverlik, cinsiyet eşitliliği, modern eleştirel edebiyat, eğitim ve alfabe değişikliği gibi kavramlar yer alır. Bu tezde, Ahundzade'nin bu temel kavramları ve modernite anlayışını Reinhart Koselleck'in“Kavramsal Tarih”kuramı ve yöntemiyle keşfedilmeye çalışılmış ve yenileşme fikri çerçevesinde kullandığı bileşenler ve kavramlar üzerinden düşünceleri incelenmiştir. Kavramsal tarih yönteminde söylem analizi gibi metinler incelenir ancak bu inceleme kavramlar üzerinden yapılmaktadır, Eserleri merkezi kavramlarını öakarıp anlamsal alan içerisinde senkronik ve diyakronik analiz yapılarak metinin arkasındaki düşünce ortayaçıkarılmaya çalışılır. Bu yöntem aynı zamanda bağlamı da gözden geçirmeyeyi sağlayarak metinlerin daha doğru ve zamanında anlamaya imkân sağlar. Tezin bulgularına göre, Ahundzade Müslüman toplumunun geri kalmışlığının temel nedenini, eski toplumsal sistemden kaynaklanan batıl inançlar, despot padişahlar, cehalet, dünyadan habersizlik, eğitimsizlik ve genel olarak eskimiş toplumsal-kültürel ve siyasal düzende görür. O'na göre, bu geri kalmışlığın çözümü çağdaşlaşma ve sivilizasyon veya uygarlıktır. Bu nedenle Avrupa'nın uygarlık modelini inceler ve oradan öğrendiği modern fikirlerini açıklar. Ahundzade, toplum, inanç, siyaset, düzen, edebiyat ve eğitim gibi alanlarda reformlar önerir. Bu reformlar arasında İslami Protestanlık, modern hukuk sistemi, eleştirel edebiyat, harf değişikliği, cinsiyet eşitliği, seküler sistem, özgürlük, akılcılık, vatanseverlik ve genel olarak çağdaş medeniyeti yer alır. Ahundzade, özellikle İran ve Azerbaycan gibi Müslüman ülkelerde yenileşmeyi amaçlar ve özellikle edebiyat yolu ile onu sağlayabilecek yolları göstermeye çalışır. Onun bu düşünceleri 19. yüzyılın başından itibaren hala geçerliliğini koruyor ve hala önemini koruyor.
Özet (Çeviri)
Especially since the beginning of the 19th century, Muslim statesmen and intellectuals compared themselves with the West, realizing that they were left behind militarily, technologically, socially and economically and tried to find a solution. They focus primarily on the order of the army and focus on some military technologies. However, they later saw the main reason for this backwardness in Western philosophy. One of these intellectuals was the Azerbaijani thinker Fethali Akhundzade (1812-1878), who was in close contact with the statesmen of the Russian Tsarist, Iran and the Caucasus and generally lived in Tbilisi. Acquainted with Western civilization thanks to his intellectual environment in Tbilisi, Akhundzade believed that backwardness could be prevented by adapting this civilization to the Muslim society. In this direction, it lays the foundation of modern thought especially in Iran and Azerbaijan and tries to introduce and theorize the elements of the contemporary movement. These elements include concepts such as rationality, law, parliament, patriotism, gender equality, modern critical literature, education, and alphabet change. In this thesis, Ahundzade's basic concepts and understanding of modernity were tried to be explored with Reinhart Koselleck's“Conceptual History”theory and method and his thoughts were examined through the components and concepts he used within the framework of the idea of innovation. In the conceptual history method, texts such as discourse analysis are examined, but this analysis is made over concepts. By emphasizing the central concepts of his works, it is tried to reveal the thought behind the text by making synchronic and diachronic analysis within the semantic field. This method also allows to review the context, enabling a more accurate and timely understanding of the texts. According to the findings of the thesis, Akhundzade sees the main reason for the backwardness of the Muslim society in the superstitious beliefs stemming from the old social system, despotic sultans, ignorance, ignorance of the world, lack of education and in general the outdated socio-cultural and political order. According to him, the solution to this backwardness is modernization and civilization or civilization. For this reason, he examines the civilization model of Europe and explains the modern ideas he learned from there. Akhundzade proposes reforms in areas such as society, faith, politics, order, literature and education. These reforms include Islamic Protestantism, the modern legal system, critical literature, spelling, gender equality, the secular system, freedom, rationality, patriotism, and contemporary civilization in general. Akhundzade aims to innovate, especially in Muslim countries such as Iran and Azerbaijan, and tries to show the ways to achieve it, especially through literature. These thoughts of his are still valid from the beginning of the 19th century and still maintain their importance.
Benzer Tezler
- M. F. Ahundzade'nin felsefi ve toplumsal görüşleri
M.F. Akhundzade's phi̇losophi̇cal and soci̇al thoughts
NAILA RUSTAMLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
DinMarmara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ÇAĞRICI
- Mirza Ali Ekber Sabir'in hayatı, edebi kişiliği ve şiirleri üzerine bir inceleme
A review of Mirza Ali Ekber Sabir's life, literary personality and works
YASİN KOL
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıBartın ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALSOU KAMALİEVA
- Celil Mehmetkuluzade (1866-1932) ve Molla Nasreddin Dergisi (1906-1931)
Celil Mehmetkuluzade (1866-1932) and Molla Nasreddin Journal (1906-1931)
AYNUR ASKEROVA
- Āsār-e 'Ajam: A different vision for Iran's ancient history
Āsār-ı 'Acem: İran'ın antik tarihine farklı bir yaklaşım
MERT AYDEMİR
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
TarihBoğaziçi ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ YAŞAR TOLGA CORA