Anadolu'da neolitikleşme sürecinde insan ve hayvan diyetinin anlaşılmasında kararlı izotop analizlerinin rolü: Önemi, çalışmaların kalitesi ve sorunları
The role of stable isotope analyzes on understanding the diet of humans and animals through neolithization process in Anatolia: Importance, quality of studies and problems
- Tez No: 772866
- Danışmanlar: DOÇ. DR. EMMA LOUISE BAYSAL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Arkeoloji, Archeology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Arkeoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Tarih Öncesi Arkeolojisi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 325
Özet
Bu tez çalışması Anadolu'da Neolitikleşme süreci özelinde yapılan kararlı izotop analizlerinin önemini, çalışmaların kalitesini, sorunlarını ve potansiyelini tespit etmeyi amaçlamaktadır. Bu kapsamda toplam 14 yerleşime ait 28 çalışma değerlendirilmiştir. Bu çalışmalar Güneydoğu Anadolu Bölgesi, İç Anadolu Bölgesi ve kuzeybatı Anadolu olmak üzere üç farklı bölgeye yoğunlaşmıştır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi özelinde insan diyetine dair kararlı izotop analizlerinin sunduğu genel tablo dönem insanların çoğunlukla evcil bitkisel protein kaynakları ile beslendiği yönündedir. Ayrıca bu çalışmaların bazılarında hayvanlar üzerinde yapılan kararlı izotop analizleri hayvan evcilleştirmesine dair en erken kanıtları da sunmaktadır. İç Anadolu bölgesinde ise özellikle en çok verinin geldiği Çatalhöyük yerleşiminde genel olarak bitkisel protein tüketimi ve hayvansal protein tüketiminin eşit derecede olduğunu görmekteyiz. Ayrıca evcil koyunlar üzerinde yapılan kararlı izotop analizleri de bize erken hayvancılık stratejileri konusunda önemli bulgular sunmaktadır. Elde edilen sonuçlara göre Çatalhöyük insanları koyunlarını sistematik bir şekilde farklı bölgelerde otlatmaktadır. Pınarbaşı yerleşiminde yapılan kararlı izotop çalışması ise Yakın Doğu'da insan ve hayvan diyetine dair en erken izotopik verileri sunmaktadır. Kuzeybatı Anadolu'da yapılan kararlı izotop çalışmalarında ise diğer bölgelerin aksine çoğunlukla evcil hayvansal protein tüketiminin olduğu yönünde çıkarımlar yapılmıştır. Ancak bu tez kapsamında bu çıkarımların doğru olamayabileceği ve bu doğrultuda bazı eksiklerin giderilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Genel olarak arkeolojide kararlı izotop çalışmalarının kalitesi son zamanlarda sıklıkla gündeme gelmektedir. Bazı araştırmacılar birçok çalışmanın eksikleri ve sorunları olduğunu önemle vurgulamakta ve bu konuya yönelik yayınlar yapmaktadır. Bu yayınlara dayanarak belirlenen kriterlerle bu tez kapsamındaki çalışmaların kalitesine baktığımızda ise genel olarak olumsuz bir tablo karşımıza çıkmaktadır. Çalışmaların çoğu bazı önemli kriterler açısından oldukça sorunludur. Bu durum ise bu çalışmaların güvenilirliğini ciddi bir şekilde etkilemektedir. En belirgin sorunlardan birisi çalışmaların yarısının izotop verisini detaylı bir şekilde paylaşmamış olması, büyük çoğunluğunun ise C:N oranı, karbon-nitrojen yüzdesi ve kolajen verimliliği gibi bilgileri sunmamış olmasıdır. Diğer belirgin bir sorun ise kimi çalışmaların örnek gruplarında yeterli sayıya ulaşmamış olmasıdır. Bu durumda az sayıda örnek üzerinden çıkarım yapmak oldukça sorunlu hale gelmektedir. Bir diğer önemli sorun ise çalışmaların büyük çoğunluğunun kalibrasyon, kesinlik ve hassasiyet bilgilerini yeterli düzeyde sunmamış olmasıdır. Çalışmalarda yapılan istatistiksel çıkarımlar ise genelde çok büyük sorunlara yol açmamış olsa da bazı çalışmalarda çok belirgin tutarsızlıklar mevcuttur. Gerek bu tez kapsamında ele alınan çalışmaların oldukça sorunlu olması olsun gerekse de bütün arkeolojik kararlı izotop çalışmalarının birçok yönden sorunlu olması olsun, bize bu alanda ciddi bir standardizasyona ihtiyaç olduğunu göstermektedir. Son olarak vurgulanması gereken ciddi bir eksiklik ise bu tez kapsamında ele alınan çalışmaların neredeyse hepsinde bitkilerin izotop değerlerinin eksik olmasıdır. Hepçil bir canlı olan insanın diyetini anlamamızda oldukça önemli bir bileşen olan bitkilerin izotop değerlerinin yokluğu ise yapılan çoğu çıkarımı yetersiz kılmaktadır. Bu sorunun gelecek yıllarda giderilmesi şüphesiz ki birçok çalışmada elde edilen sonucu ciddi bir şekilde değiştirecektir.
Özet (Çeviri)
This thesis aims to examine importance, quality and problems of present stable isotope studies in Anatolia particularly accomplished on the subject of Neolithization process. Within this subject, 28 studies belonging to 14 settlements were evaluated. This studies were focused of three different regions: Southeast Anatolia, Central Anatolia and Northwest Anatolia. The general picture presented by stable isotope analyzes of the human diet in the Southeast Anatolia Region is that people in this period were mostly fed with domestic vegetable protein sources. Furthermore, stable isotope analyzes performed on animals in some of these studies also provides the earliest evidence of animal domestication in Southwest Asia. In the Central Anatolia region, especially in Çatalhöyük settlement, where the most data comes from, we see that the consumption of domestic vegetable protein and domestic animal protein are generally equal. In addition, stable isotope analyzes on domestic sheep provides us important findings about early livestock strategies. According to the results obtained, the people of Çatalhöyük systematically grazed their sheep in different regions. The stable isotope study conducted in Pınarbaşı settlement provides the earliest isotopic data on the diet of humans and animals in the Southwest Asia. In the stable isotope studies conducted in Northwest Anatolia, contrary to other regions, inferences were made that there is mostly domestic animal protein consumption. However, within this thesis, it has been emphasized that these inferences may not be correct and that some deficiencies needs to be resolved in this direction. In general, the quality of stable isotope studies in archaeology has been on the agenda recently. Some researchers emphasize that many studies have deficiencies and problems and publish articles on this subject to make all researchers notice some of these problems. When we look at the quality of the studies within the scope of this thesis with the criteria determined based on these publications, a generally negative picture emerges. Most of the studies are quite problematic in terms of some important criterias. And, this situation seriously affects the reliability of these studies. One of the most obvious problems is that half of the studies did not share all isotope data in detail, and the majority of them did not provide information such as C:N ratio, carbon-nitrogen percentage and collagen yield. Another obvious problem is that some studies did not reach a sufficient size of sample groups. In this case, it becomes quite problematic to make general inferences from a small number of samples. Another important problem is that most of the studies did not provide sufficient information about calibration, accuracy and precision. Although the statistical inferences made in the studies did not cause major problems in general, there are very obvious inconsistencies in some studies. Not just the studies evaluated in this thesis are problematic, also all archaeological stable isotope studies are problematic in many ways, and it shows us that there is an urgent need for serious standardization in this field. Lastly, a serious deficiency that should be emphasized is that almost all of the studies examined in this thesis are lack of plant isotope values. As humans are omnivorous creatures, it is very crucial to have plant isotope values while understanding human diet. Otherwise, all the inferences made on this subject becomes quite inadequate. Revising present isotope studies in Neolithic Anatolia by measuring plant isotope values could significantly change some thoughts about human and animal diets interpreted in these studies.
Benzer Tezler
- Kuzey iskandinavyalı insan örneklerinde hesaplamalı antik DNA çalışmaları
Northern scandinavian computational ancient DNA analysis
NURSEN DUHA ALİOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
BiyoistatistikHacettepe ÜniversitesiBiyoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE NURDAN ÖZER
DOÇ. DR. MEHMET SOMEL
- Anadolu'da neolitik dönem yerleşmelerinde çöpün değerlendirilmesi
Evaluation of garbage in the neolithic settlements of Anatolia
EDİZ İBRAHİM BOYNİKOĞLU
- Neolitik Dönem'de Anadolu'da ölü gömme uygulamaları: Çayönü örneği
Mortuary practices in Neolithic Periods in Anatolia: The model of Çayönü
YASEMİN YILMAZ
- The Neolithic of Central and Northwestern Anatolia, thrace and its relations with Southeastern Europe
Anadolu'da orta, kuzeybatı ve Türk Trakyası bölgelerinde Neolitik Dönem ve Güneydoğu Avrupa ile ilişkileri
BÜLENT ARIKAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2000
Sanat Tarihiİhsan Doğramacı Bilkent ÜniversitesiArkeoloji ve Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. BARBARA B. HELWİNG
- MÖ 9. - 8. bin yıl kerpiç mimarisine mikroarkeolojik bir yaklaşım: Aşıklı Höyük'te kerpiç ve harç tarifleri
A microarchaeological approach to mud-brick architecture during the 9th - 8th millennium BC: Mud-brick and mortar recipes at Aşıklı Höyük
MELİS UZDURUM