Osmanlı Üsküdar'ında bilginin toplumsallaşması XVI.-XVIII. yüzyıllar (Şer'iyye Sicilleri ışığında)
Socialization of knowledge in Ottoman Üskudar XVI.-XVIII. centuries: In the light of Court Records
- Tez No: 772872
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET CANATAR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Arşiv, Bilgi ve Belge Yönetimi, Tarih, Archive, Information and Records Management, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bilgi ve Belge Yönetimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 466
Özet
Bu tezde Osmanlı İmparatorluğu döneminde Üsküdar Mahkemelerinde tutulmuş olan Şer'iyye Sicillerinden XVI.-XVIII. yüzyıllara ait 553 defterde bulunan yaklaşık 5000 tereke kaydı incelenmiş ve bu kayıtlar içerisinden kitap ihtiva eden 175 adet tereke kitap kültürü, bilginin toplumsallaşması, kitap sahipleri ve mensup oldukları sosyal gruplar ile sahip oldukları kitapların konusal analizi bakımından değerlendirilmiştir. Siciller incelenirken örneklem yapılmamış, defterlere kaydedilmiş tüm tereke kayıtları bütüncül olarak değerlendirmeye alınmıştır. Tespit edilen toplam 175 terekenin 25'i XVI. yüzyıla, 57'si XVII. yüzyıla, 93'ü ise XVIII. yüzyıla aittir. Tezde üç yüzyıllık bir dönem içerisinde Üsküdar mahkemesinde kaydedilen terekelerin analizine geçmeden önce bilginin kurumsal ve toplumsal bir analizi yapılmıştır. Bilginin kurumsallaşması medrese, saray ve tekke başlığı altında, bilginin toplumsallaşması ise eğitim, cami dersleri, okuma gelenekleri ve kültürü bağlamında incelenmiştir. İkinci bölümde ise tespit edilen tüm terekeler her yüzyıl kendi içinde kronolojik sırayla derinlemesine incelenmiştir. Tezin üçüncü bölümünde kitap sahiplerinin mensup olduğu sosyal gruplar, bilgiyi üreten ve yayan bir zümre: Osmanlı uleması ve kitapları, saray merkezli bilgi: kalemiye mensupları ve ağaların kitapları, askerler ve kitapları, tekke mensupları ve kitapları, muhtelif sınıflar (esnaf – tüccar – vakıf görevlileri ve hacılar), kadınlar ve kitap ile kitap sahipleri ve unvan ilişkisi başlıkları üzerinden analiz edilmiştir. Dördüncü ve son bölümde ise, Üsküdar toplumunda dolaşımda olan kitapların konuları ve yüzyıllara göre değişimi, kitapların fiyatları ve bu fiyatların servetlere oranı, kitap koleksiyonlarının sayısal büyüklüğü ile kitap sahiplerinin oturduğu mahalleler özelinde incelenmiştir. Bu tez ile bir bölgenin belli bir kaynak grubuna bağlı olarak kitap haritasının çıkarılması ve bu kitapların toplumsal bilgiye dönüşme süreçlerinin ortaya koyulması amaçlanmıştır.
Özet (Çeviri)
This thesis examines approximately 5000 probate inventories in 553 court records that had been recorded in Ottoman Üsküdar in the 16th-18th centuries. Among these records, 175 probate inventories containing books were evaluated in terms of culture, socialization of knowledge, book owners and their social classes, and the thematic analysis of the books they owned. While examining the registers, no sampling was made but all the inventories recorded in the books were evaluated holistically. Of the total 175 probate inventories identified, 25 belong to the 16th century, 57 belong to the 17th century, and lastly, 93 belong to the 18th century. The study discusses the institutional and social analysis of the information before the consideration of the probate inventories in the Üsküdar Court over a period of three centuries. The institutionalization of knowledge has been considered under the title of the madrasa, the palace, and the takka, while the socialization of knowledge has been studied in the context of education, mosque lessons, and reading traditions and culture. In the second chapter, all the ascertained probate inventories were examined in depth in chronological order within each century. In the third chapter, the social classes of the book owners are analyzed through the following headlines: the Ottoman ulema and their books as the group that produces and spreads knowledge, the books of the bureaucracy and the palace aghas as the sources of palace-centered information, the soldiers and their books, the members of the takka and their books, various classes (craftsmen - merchants - foundation officials and pilgrims), women and their books, and book owners and title relations. In the fourth and last part, the subjects of the books in circulation in Üsküdar and their change according to centuries, the prices of the books and the proportion of these prices to the wealth, the numerical size of the book collections, and the neighborhoods where the book owners live are examined. The thesis aims to map out the books of a region through a certain resource group and to reveal the processes of the socialization of the knowledge in these books.
Benzer Tezler
- The social construction of childhood in the Ottoman society: A socio-legal analysis of childcare in early Eighteenth-century Üsküdar
Osmanlı toplumunda çocukluğun sosyal inşası: On sekizinci yüzyıl başları Üsküdar'da çocuk bakımının sosyo-hukuki analizi
EYÜP ENSAR DAL
Yüksek Lisans
İngilizce
2021
TarihOrta Doğu Teknik ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜÇLÜ TÜLÜVELİ
- Üsküdar mahkeme kayıtları ışığında XVIII. yüzyıl İstanbul'unda çingeneler
Gypsies in the 18th century İstanbul in the light of Üsküdar court registers
FATIMA KÜBRA AKYÜZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
TarihMarmara Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATMA BETÜL ARGIT
- XVII. yüzyılda Eyüp kazasında kitap kültürü (Tereke kayıtlarına göre)
Book culture in Eyüp in the 17th century (According to tereke records)
ŞÜHEDA TOKAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Bilgi ve Belge Yönetimiİstanbul Medeniyet ÜniversitesiBilgi ve Belge Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BİLGİN AYDIN
- Hz. Üftâde'nin Divân'ında tevhid kavramı
The concept of unity in Hz. Üftâde's Dîvan
ALİ MURATHAN DİKEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinÜsküdar ÜniversitesiTasavvuf Kültürü ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ F. CANGÜZEL GÜNER ZÜLFİKAR
- Beşiktaşlı Yahya Efendi ve Dîvânı'nda muhabbet kavramı
Yahyâ Efendi from Beşiktaş and the concept of Mahabba in the Diwan
HİLAL OTYAKMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinÜsküdar ÜniversitesiTasavvuf Kültürü ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NİYAZİ BEKİ