II. Meşrutiyet'ten 1922'ye Türk kadınında milliyetçi düşünce
From the second Constitutional era to 1922 nationalist thought in Turkish women's perception
- Tez No: 773253
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MUSA GÜMÜŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: the Ottoman Empire, the Second Constitutional Era, Nationalism, Movements of Thought, Woman Nationalists
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 229
Özet
1789 Fransız İhtilali'nin bir sonucu olarak ortaya çıkan milliyetçilik akımı Avrupa'da olduğu gibi yapısı gereği çok uluslu bir yapıda bulunan Osmanlı Devleti'ni de etkilemiştir. Milliyetçilik, ortaya çıkardığı anayasal düzen, eşitlik ve hürriyet gibi ilkelerle birlikte ulus devlet anlayışının yayılmasında bir araç olarak kullanılmıştır. Osmanlı Devleti de, milliyetçilik akımının etkisiyle ortaya çıkan isyanlar sonucunda devletin dağılma ve yıkılmasını engellemek adına Tanzimat itibaren yenileşme hareketleri başlatmıştır. Modernleşme hareketleri, siyasi, sosyal, ekonomik ve idari pek çok alanı etkileyen bir değişim süreci başlatmıştır. Tanzimat süreci 1856 Islahat Fermanı'yla yeni bir safhaya girerek Osmanlı rejiminde ciddi değişimlerin ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. 1876 Kanun-ı Esasi ile başlayan bu değişim, 1908'in koşullarını hazırlamak konusunda oldukça etkili olmuştur. Meşruti yönetim biçimi, modernleşme atılımlarının yanında etkili ve önemli gelişmeleri hazırlamıştır. Bu bağlamda II. Meşrutiyet Dönemi, modernleşmenin getirdiği demokratikleşme, bilim ve fen alanında okulların açılması, basına yönelik ağır baskının kaldırılması, işçi eylemleri, kadınlara sağlanan sosyal ve çalışma hakları, kültürel ve ekonomi gibi alanlarda gelişmelerin yaşandığı bir dönem olmuştur. Ancak bütün bu modernleşme hareketleri büyük bir sorun haline gelmiş olan isyanların önüne geçememiştir. Tersine bahsedilen modernleşme atılımları bu isyanlara meşrui bir zemin olarak değerlendirilerek Osmanlı gayr-i Müslim tebaası arasındaki hareketliliği daha da arttırmıştır. Bu durum, birçok yönüyle devlet için beka meselesi haline gelince dönemin aydınları“devlet nasıl kurtulur”sorusunun cevaplarını aramaya yönelmiştir. Bu bağlamda da ortaya attıkları düşünce ve fikirler devletin kurtuluşuna yönelik birer devlet ideolojisi haline gelecek siyasî süreci beslemiştir. Türkçülük, Osmanlıcılık, Batıcılık ve İslamcılık adı altında şekillenen bu ideolojik düşüncelerin her biri kendi içinde bu soruya bir cevap aramıştır. Ortaya atılan düşüncelerden Osmanlıcılık, Batıcılık ve İslamcılık gibi düşünce akımlarını gündeme getirmişse de sorunlara çare olacak bir gelişme yakalanamamıştır. Bu yüzden yeni bir ideoloji etrafında, yukarıdaki ideolojilerden de bazı parçalar bulunmakla birlikte Türkçülük düşüncesi Osmanlı aydınlarınca kurtuluş için çare olarak ortaya atılmıştır. Bu bağlamda, bu düşüncenin en önemli temsilcileri Ziya Gökalp, Yusuf Akçura, Ahmet Ağaoğlu olmuştur. Toplum içerisinde yaşanan bu değişimlerden kadınlar da şüphesiz etkilenmişlerdir. 18. ve 19. yüzyılda yaşanan bu değişimler neticesinde kadınların tarihi kimliği değişime uğramış ve bu değişimde basın etkili olarak kullanılmıştır. Osmanlı kadını Batılı hem cinslerinin haklarını elde etmek için vermiş olduğu mücadeleyi bu mecralardan takip etmiştir. Osmanlı Kadınları tarafından kaleme alınan yazılarda da kendi hak ve özgürlüklerini elde etme arzusunda bulunan Osmanlı kadını oluşturma isteği görülmektedir. Bu dönemde Osmanlı kadının kalıplaşmış düşünce yapısı olan padişaha hizmet kocasına hürmet anlayışı vatana millete hizmet olarak değişmiştir. Bu bağlamda II. Meşrutiyet Dönemi'nde ivme kazanan Türk Milliyetçiliği kadın hareketinin de temel düşüncesi olmuştur. Bu dönemde patlak veren savaşların ağır bilançoları karşısında Türk kadını, Türk milliyetçiliği bağlamında ele aldığı yazılarıyla vatana en iyi şekilde hizmet verme gayesinde olmuşlardır. Bu bağlamda kadın yazarlar ülkenin içinde bulunduğu bu kötü durumdan kurtulmanın yine kendi ellerinde olduğu konusunda yazılarında sıkça yer vermişlerdir. Bu yazılarda kadınlara çalışmaları ve kendilerini geliştirmeleri öğütlenmiştir. Vatanın geleceğini belirlemenin kendi ellerinde olduğu ve bu geleceğin güçlü ve parlak temeller üzerine inşa edilmesinin ise yetişecek genç nesillere milliyet hissini, vatan sevgisini aşılamakla mümkün olabileceğinin üzerinde durulmuştur. Dönemin en önemli milliyetçi kadın düşünür ve yazarlarından olan Fatma Aliye Hanım ve Hâlide Edip'in bu konuda ele aldıkları yazıları ve yardım faaliyetleri büyük bir örnek teşkil etmektedir. ANAHTAR KELİMELER: Osmanlı Devleti, II. Meşrutiyet Dönemi, Milliyetçilik, Düşünce Akımları, Kadın Milliyetçiler
Özet (Çeviri)
Nationalism, which arose as a result of French Revolution in 1789, influenced the Ottoman Empire which was consisted of many nations, because of its nature as well as it influenced Europe. Nationalism was used as a tool for ideas and principles such as equality, constitutional order which appeared as a result of nationalism and freedom with nation state Notion to be spread. The Ottoman Empire started innovation movements with political reforms in 1839 to prevent the danger of destruction and diffuse, which occured as a result of rebellions related to nationalism notion. Modernisation movements started a process which affected many fields such as social, economy related, political and administerial fiels. The political reforms is 1839 set a base for crucial innovations in the ottoman regime by starting a new phase with Edict of Reform in 1856. The change which started with the Ottoman Basic Law in 1876, had great importance in preparations of 1908. Constitutional Regime created opportunity for important and impactful innovations besides modernisation. In this context, the Second Constitutional Era to okits place in history as a period in which many innovations such as democracy as a result of modernisation, opening science schools, removing pressure over journalism, labourstrikes, social and labour rights for women and reforms in economy and culture, happened. However, all these modernisation movements could not stop there bellions which had become a major problem. On thecontrary, these movements created more activitie samongnon-muslim people in the ottoman empire by being considered as a reason to make rebellions legitimate. When that condition became a matter of survival for the government, intellectuals of theera started to think of an answer for the question“How can thegovernment be saved?”. In this context, opinion sandide as given by intellectuals about saving the government started the political process which would become state ideology. Each ideology shaped under the names of Turkism, Ottomanism, Westernismand Pan-islamism, tried to find the answer for the question. Even though ideas highlighted Ottomanism, Westernismand Pan-islamism ideologies, an efficent answer could not be found. As a result, Turkism ideology which included pieces from other ideologies was given an answer by the intellectuals. In this context, the most important representatives of this ideology became Ziya Gökalp, Yusuf Akçura and Ahmet Ağaoğlu. Women were affected by there forms in society without question. As a result of these reforms in the 18th and 19th century, historical identity of women changed and journalism had a great impact in that change. Ottoman women followed western women thanks to journalism while they were fighting to get their rights. A desire to portray an ottoman woman who wanted to get her own right sand freedom could be seen in the papers written by ottoman women. During that period, the idea of woman who served the sultan and looked up to her husband, changed into a woman who served the country. In this context, the idea of Turkish Nationalist Women set its base by gaining momentum with the Second Constitutional Era. Turkish Women aimed to serve their country in the best way her could with their writings against heavy results of wars which broke out during that period. In this context, women authors often mentioned in their writings that the key to getrid of the situation which they were in was themselves. In these writings, subjects such as self-improvement and study, were advised. That determining the future of the nation was in their hand sand building the nation on firm ground would be possible by creating love for nation and nationalism Notion among future generations, was highlighted. Fatma Aliye Hanım and Halide Edip who were two of the most important nationalist intellectuals of the period, wrote a lot about the topic and their writings and activities were considered as a great example.
Benzer Tezler
- II. Meşrutiyet'ten 1922 yılına kadar Türk romanında Paris
Paris in Turkish novel from II. Constitutionalism to 1922
SEMA GÖZÜ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıAhi Evran ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MAKSUT YİĞİTBAŞ
- II. Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e kadar huzur dersleri (1909-1922)
The huzur lectures from the Second Constitutional Monarchy to the Republic (1909-1922)
ARZU ATMACA
- II. Meşrutiyet'ten Milli Mücadeleye Türkiye'de siyasal cepheleşmeler: İttihatçı-İtilafçı cepheleşmesi (1908-1922)
Political confrontations in Turkey from the Second Monarchy to the National Struggle: Unionist-Entente confrontation (1908-1922)
GİZEM ÇELİK
- II. Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e kızların eğitimi
Education of girls from second constituonal era to the republic
YASEMİN TÜMER ERDEM
Doktora
Türkçe
2007
Eğitim ve ÖğretimMarmara ÜniversitesiTürk Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF.DR. MÜCTEBA İLGÜREL