Hâzâ Mecmûa-î Sâz ü Söz'de türküler (Tür ve biçim incelemesi)
Folk songs in Haza Mecmua-i Saz ü Söz (Genre and form review)
- Tez No: 782930
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SITKI BAHADIR TUTU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Müzik, Music
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dünyası Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Halk Bilimi (Folklor) Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 621
Özet
Osmanlı pâdişâhı IV. Mehmed zamanında yaşamış, kendisinin tercümanlığını da yapmış olan Ali Ufkî, şair, hâtırât yazarı, dilci, minyatür sanatkârı ve besteci yönleriyle tanınmış,“Hâzâ Mecmûa-î Sâz ü Söz”müzik antolojisinin yazarıdır. Klâsik Türk müziği ve halk müziği bestelerinin toplandığı eseri bir rastlantı sonucu Çağatay Uluçay, Londra British Museum kütüphanesinde bulmasının ardından yazdığı bir makale ile eser gün yüzüne çıkmıştır. British Museum'dan film kopyası getirilen eserin kapsamındaki ilk çalışmayı Hüseyin Sadeddin Arel 35. sayfadaki“Hüseyni Peşrev”üzerine yapmıştır. Daha sonra mehterle alakalı besteleri Haydar Sanal yayımlamıştır. Yılmaz Öztuna ise, Mecmûa-i Saz ü Söz ve içerisinde isimleri bulunan bestecilerin biyografilerini araştırmıştır. Eserde bulunan güfteleri Cafer Ergin, dinî Türk müziği eserlerini ise Gültekin Oransay incelemiştir. Önemli bir kaynak kabul edilen“Mecmûa-î Sâz ü Söz”de XVII. yy.'ın ortalarına kadar gelen önemli besteler ve halk şiirlerinin yanı sıra dönemin bestecileri hakkında da bilgi içermektedir. Eser yazma geleneğinin yaygın olmadığı dönem düşünüldüğünde, bu eserin müzik araştırmacıları için paha biçilmez bir kaynak olduğu muhakkaktır. Çalışmamız, bu değerden hareketle“Mecmûa-î Sâz ü Söz”de bulunan halk müziği eserlerinin (türkülerin) tür ve biçim yönünden incelenmesini oluşturmaktadır. Bu sayede, âşıklık geleneğinde müzik yaratma ve icrâ tarzının 17. yüzyıldaki yapısal özellikleri, ayrıca içeriklerinin niteliği hakkında tartışmak mümkün hale gelmiştir. Diğer taraftan, metin tamiri ile yeniden yaratılan notalar günümüzde kolaylıkla icrâ edilebilecek hale getirilmiştir. Çalışmamızın giriş kısmında, XVII. yy.'daki Osmanlı sarayında Türk müziği ve Hâzâ Mecmûa-î Sâz ü Söz'ün içeriği ve türkülerin tür dağılımları belirlenmiştir. 17. yy.'da Osmanlı sarayında müzik hayatı, müzikçiler, şairler, saz şairleri, müziğin gelişimi için yazılan kaynaklar tespit edilmiştir. Mecmûa-î Sâz ü Söz'ün içerisinde farklı makamlarda ve usüllerde, Ali Ufkî'nin kendisinin kaleme aldığı hem geleneksel Türk sanat müziği hem de geleneksel Türk halk müziğine ait farklı türlerde 541 eser olduğu tespit edilmiştir. MSS'de adı geçen 104 türkünün 100'nün hem notaları hem sözleri, iki türkünün sadece sözleri, iki türkünün de yalnızca isimleri verilmiştir. Ali Ufkî Bey'in hayatı ve kaleme aldığı eserleri hakkında bibliyografya hazırlanarak MSS hakkında bugüne kadar yapılan çalışmalar derlenmiş, türkü terimi ve türkü konusu detaylı bilgilerle tasniflenmiştir. Birinci bölümde ise; XVII. yy.'ın saz şairleri ile MSS'de bulunan 82 türkünün yaratıcıları olan saz şairleri hakkında bilgiler verilmiştir. Geri kalan 21 türkünün anonim olduğu saptanmış ve bu konuda bilgiler verilmiştir. Tezin ikinci bölümünde; türkülerin söz katmanlarının edebî olarak yapı ve şekil özellikleri incelenmiştir. Türkülerin edebî türlerinin belirlenmesi için yapılan değerlendirmede, çoğu kez aynı türküde aşk, kahramanlık vb. gibi birden fazla konunun içiçe geçtiği tespit edilmiştir. Bu sebeple içerikler kelime ölçeğinde taranmış (zaman, mekân, doğa, aşk, bitkiler vb.), sınıflandırılmış ve kavramların nasıl işlendiği örneklerle anlatılmıştır. Çalışmanın son bölümünde; HMSS'de bulunan türkülerin müzik yönüyle (biçim, usûl, makam) incelenmesi ve söz ve müzik katmanlarının ilişkileri yapısal olarak değerlendirilmesi yapılmıştır. Ayrıca, müellifin nota yazarken genellikle ölçü çizgilerini kullanmamış olmasının, âşık tarzı müziğin günümüzde de devam eden farklı özellikteki ölçüleri arka arkaya sıralayarak estetik heyecanı şekillendirme davranışının 17. yüzyıla kadar geriye gidilerek takip edilebildiği ortaya çıkmıştır..
Özet (Çeviri)
Ali Ufkî, who lived in the time of the Ottoman Sultan IV. Mehmet and was his own translator; known as poet, memoirist, linguist, miniature artist and composer aspects, author of the music anthology called“Hâzâ Mecmîa-i Saz ü Söz”. His work which contains classic Turkish music and folk music collection of compositions found as a result of coincidence by Çağatay Uluçay, in the library of London British Museum; the work came to light with an article he wrote after finding it. Hüseyin Sadeddin Arel made the first study within the scope of the work, a copy of the film brought in British Museum, on“Hüseyni Peşrev”in the 35. page. After that Haydar Sanal published compositions about“Mehter”. Yılmaz Öztuna, on the other hand, researched“Mecmûa-i Saz ü Söz”and the biographies of the composers whose nâmes contains in that. The lyrics in the work was examined by Cafer Ergin, religious Turkish music works were examined by Gültekin Oransay. In“Mecmûa-i Saz ü Söz”which was accapted as an important source, there are informations about compositions and our folk poems which came form the XVIIth century, as well as informations about the composers of this period. Considering the tradition of writing a work was not common on that period, it is certain a invaluable source of the music researchers. Based on this value, our work consist of examining the folk music works (folk songs) in“Mecmûa-i Saz ü Söz”in terms of type and form. In the entry of our work, there is a distribution of content and typs of folk songs about Turkish music in the XVIIth century in Ottoman palace and in“Hâzâ Mecmûa-i Sâz ü Söz”. In the XVIIth century there were some written sources has been identified about music life, musicians, poets, reed poets, development of music in Ottoman palace. There were 541 works has been identified in“Mecmûa-i Saz ü Söz”which were in different“makam”and“usûl”, also works that in traditional Turkish art music and traditional Turkish folk music written by Ali Ufkî himself. Of the 104 folk songs that mentioned in MSS, 100 of them have both notes and lyrics were given, two of them only have lyrics, two of them only have nâmes. The Works have been complied about Ali Ufkî Bey's life and the works he studied by doing bibliography, and the studies on the MSS so far; detailed informations about folk song term and folk song subject has been classified. In the first chapter, informations were given about the reed poets in XVIIth century and the reed poets who were creators of 82 folk song in MSS. Informations were given and detected about the rest 21 folk songs were anonymous. In the second chapter of the thesis; the literary structure and shape characteristics of the lyrics layers of folk songs were examined. According to the content of the topics covered in folk songs (time, space, nature, love, plants, etc.) have been classified and supported with examples. In the end of the study; the music aspects (form,“usûl”,“makam”) of the folk songs found in the MSS were examined and the relationships of the lyrics and music layers were evaluated structurally.
Benzer Tezler
- Hâzâ Mecmû'a-i Sâz ü Söz'de bulunan Varsağıların makam yönünden incelenmesi
The examination of the Varsağ songs found in the collection Mecmû'a-i Sâz ü Söz in terms of maqam
VEYİS ÇAPANOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
MüzikSelçuk ÜniversitesiMüzik Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYŞE EMSAL AKSIN ÇEVİK
- Ali Ufki Bey ve Haza Mecmü'a-i Saz ü Söz (Transkripsiyon, inceleme)
Başlık çevirisi yok
M. HAKAN CEVHER
- Mecmûa-i Eş'âr Milli Kütüphane 06 HK 5053/2 numarada kayıtlı (1b-94b) (İnceleme-MESTAP'a göre muhteva tablosu-metin)
Poem Compilation Millî Library 06 HK 5053/2 numbered (1b-94b) (Review-content table according to MESTAP-text)
ENES AKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTürk Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ TUBA ONAT ÇAKIROĞLU
- Haẕā Kitābü'l-'İlm-i Hāl ve Haẕā Kitābü'l-Fütüvvet-nᾱme (Giriş-metin-dizin)
Haẕā Kitābü'l-'İlm-i Hāl ve Haẕā Kitābü'l-Fütüvvet-nᾱme (Input-text-index)
ZEYNEP TOPRAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimAkdeniz ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDULLAH KÖK
- Hazâ Kitâb Leylâ ile Mecnûn'un Kıssası ve Hikâyesi sözlüğü (Bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük)
Dictionary of Hazâ Kitâb Leyla and Mecnun's Story (Contextual index and functional dictionary)
GÜLLER ESER
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıGiresun ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BEYHAN KESİK