Lafız-mâna ekseninde Arap anlambilim kavramları
Concepts of Arabic semantics in the axis of word-meaning
- Tez No: 789820
- Danışmanlar: PROF. DR. MUSTAFA KAYA, PROF. DR. ŞEHMUS DEMİR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Anlambilim, Ezdâd, Furûk, İştirâk, Terâdüf, Semantics, Al-aḍdād, Al-furūq, Al-ishtirāk, Al-tarāduf
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gaziantep Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Arap Dili ve Belagatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 270
Özet
Modern dilbilimcilerin anlamla ilgili ortaya koydukları kuramların birçoğunu -belli açılardan farklılık gösterse de- Arap dilbilimcileri çok önceden ele almış ve bizlere aktarmışlardır. Yine ulemâ, nüzûlünden günümüze kadar Kur'ân'ın anlaşılması için yoğun bir çaba sarf etmiş; ondaki edebî sanatlar, anlam olayları ve anlam ilişkileri üzerinden ilâhî mesajı kavrayabilmek için erken dönemlerden başlayarak hacimli eserler vücuda getirmiştir. Bu mânada gerek Arap dil bilginlerini, gerek müfessirleri ve gerekse usulcüleri meşgul eden kavramlardan olan terâdüf, furûk, iştirâk ve ezdâdın varlığı meselesi ilgili eserlerde tartışılmış, kavramsal çerçeveleri çizilmeye çalışılmıştır. Böylece bu konularda bir literatür meydana gelmiştir. Çalışmamızda lafız-anlam ilişkisi bağlamında Arap anlambilimin bu kavramlarının -klasik ve modern kaynaklar kronolojik olarak taranmak suretiyle- geçmişten günümüze delâlet bakımından evrimleri ve terim olma yolundaki serüvenleri anlatılmıştır. Tespitimize göre söz konusu kavramların tamamı, her ne kadar ilerleyen zamanlarda birer terim olarak anılsalar da 2./8. yüzyıldan itibaren mefhum olarak ortaya çıkmışlardır. Ancak bu dönemde yapılan açıklamalar yüzeysel kalmış, ortaya konulan tanımların kapsamı geniş tutulmuştur. Bir süre durum böyle devam ederken modern dönemde Batı'da dilbilim alanındaki gelişmelere paralel olarak Arap dil bilginleri, bu kavramları geçmişin zengin birikimi ile modern dilsel yöntemlerle yeniden yorumlamış ve birtakım şartlar ileri sürerek onların alanlarını daraltma yoluna gitmişlerdir. Tabii bu kavramlar arasından terâdüfün kapsamında bir daralma yaşanırken kendisine tepki olarak ortaya çıkan, hatta onun karşıtı olarak düşünebileceğimiz furûkun varlık alanı genişlemiştir. Böylece Arap anlambilimi ve Kur'ân ilimlerinde bir terâdüften ziyade furûk olgusu ön plana çıkmıştır.
Özet (Çeviri)
Many of the theories which are put forward by modern linguists about meaning - although they differ in certain respects - have been discussed by Arabic linguists long ago and passed on to us. The scholars have made an intensive effort to understand the Qur'an from its revelation to the present day; they have created huge works starting from the early periods to comprehend the divine message through the literary arts, meaning relationships in it. In this sense, the existence of tarāduf, furūq, ishtirāk and aḍdād, which are concepts that preoccupy both Arabic philologist, commentators and scholars of usūl, have been discussed in related works, conceptual frameworks have been tried to draw, and thus a huge literature has emerged on these issues. In our study, the evolution of these concepts of Arabic semantics from the past to the present in terms of signification and their adventures in becoming a term are explained in the context of the word-meaning relationship by chronologically scanning classical and modern sources. According to our determination, all the concepts, although they are referred to as terms in later times, they have existed as concepts since the 2nd century Hijri. However, the explanations made during this period remained superficial, and the scope of the definitions put forward was kept wide. While the case continues for a while, in parallel with developments in the field of linguistics in the modern era in the West, Arabic linguists have reinterpreted these concepts with modern linguistic methods and tools and the rich accumulation of the past and have gone on the path of narrowing their fields by putting forward several conditions. Of course, while there is a narrowing in the scope of tarāduf among these concepts, the field of existence of furūq, which arose in response to it, or even what we can think of as its opposite, has expanded, and the phenomenon of furūq has come to the fore rather than tarāduf in Arabic semantics and Qur'anic sciences.
Benzer Tezler
- Kıraât açısından İbnü'l Cevzî tefsîri
İbnü'l Cevzi's interpretation in view of recitation
İSMAİL ÖZTÜRK
Doktora
Türkçe
2022
DinSivas Cumhuriyet ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖMER ASLAN
- Fâdıl Sâlih es-Samerrâî'nin en-Nahvu'l-arabî ahkâm ve meânî eserinde Me'âni'n-nahv adlı eserine atıfta bulunduğu nahiv konularının mukayeseli izahı
A comparative explanation of the nahiv topics that Fadil Salih as-Samarrai refers to in his work an-Nahwu'l-arabi ahkam and meani in his work Me'ani'n-nahv
ADEM YAMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DilbilimYalova ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ŞULE AĞAÇ
- Manastırlı Mehmed Rifat'ın Usûl-i İnşâ adlı eseri (metin-inceleme)
The work of Manastirli Mehmed Rifat, Usûl-i İnşâ (text-study)
İBRAHİM YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıOndokuz Mayıs Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HALİL İBRAHİM HAKSEVER
- Rummânî ve Me'âni'l-hurûf adlı eserinin Arap dilindeki yeri
The place of Rummānī's Ma'ānī al-hurūf in Arabic language
HALİME GÜNER
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Doğu Dilleri ve EdebiyatıPamukkale ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FATİH YENER
- Lisânu'l-'Arab'ın istişhâd yönteminde Kur'ân âyetlerinin yeri
The role of the verses of the Qur'an in Lisanul-Arab's istishhad method
ABDULBAKİ TATARGAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimŞırnak ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EMİN CENGİZ