Mu'tezile'de insan tasavvuru -Kadı Abdulcebbar örneği-
Human conception in Mu'tazilah: The case of Kadı Abdulcebbar
- Tez No: 793071
- Danışmanlar: PROF. DR. İBRAHİM ASLAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kelam Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 101
Özet
Bu çalışma Kadı Abdulcebbar özelinde Mu'tezile'nin insan tasavvurunu irdelemektedir. Kelam ilminde insan spesifik olarak ele alınmamış daha çok başka tartışmalar üzerinden irdelenmiştir. Özellikle Tanrı ve aleme dair yapılan her tartışma dolaylı olarak insana dair bir tartışma yapmayı gerekli kılmıştır. Erken dönem kelamı yaklaşımlarda Mu'tezile, insanı yapısal olarak doğasını kabul edenler ve etmeyenler üzerinden ele almıştır. Kadı Abdulcebbar bu minvalde insanın doğasını kabul etmeyen Ebu'l Huzeyl düşüncesini benimserken, Nazzam ve Cahız gelenekleri insanın bir doğasının olduğunu benimser. Bu çalışma giriş ve iki ana bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümü, tezin problemi, amacı, önemi ve yönteminin yanı sıra İslam düşünce sisteminde insana dair genel yaklaşımlara, özellikle de Kelamî, Tasavvufî, Felsefi ve fıkhı yaklaşımların genel özellikleri bu bölümde kısaca irdelenmiştir. Birinci bölümde insanın mahiyeti üzerine yaklaşımlar incelenmiştir. Kadı Abdulcebbar'ın kozmolojik ve ontolojik temelli yaklaşımları insanın niceliksel olarak ne olduğuna dair temellendirmelerini kapsamaktadır. İnsanın yapısına dair bu başlık altında beden, ruh ve bu ikisinden mürekkep düalist yaklaşımlar serdedilmiştir. Yine birinci bölüm başlığı altında insanın aklı ve duyuları, duyumsaması üzerine yaklaşımlar incelenmiştir. Bu bölümde Kadı Abdulcebbar'ın akıl, nazar ve bilgi üzerine düşünceleri de önemli bir yer kaplamaktadır. İkinci bölüm ise Kadı Abdulcebbar'ın insanın özgürlüğü ve sorumluluğu temelinde bilen ve eyleyen oluşunun mahiyetini incelemektedir. Bu bölümün temel argümanı 'abeslik' kavramıdır. Abeslik amacına uygunluk arz etmeyen durum veya olgular olarak açıklanırken insanın ve varlığın mahiyeti de amacına uygun (abes olmayan) bir biçimde izah edilmeye çalışılmıştır. Yine bu bölümün en önemli saç ayaklarından birini oluşturan kavram teklif olup insan ve Allah ilişkisinin dinamikleri bu minvalde derlenmiştir. Bu dinamikler Allah'ın adaleti gereği varlığa verdiği nimetlere karşı minnet ve şükran borcu neticesinde benlik bilinciyle kuşatılmış ahlaki bir insanın varlığını doğurur. Netice itibariyle Kadı'nın ortaya koyduğu insan tasavvuru biyolojik açıdan bedeni öne çıkaran bir yaklaşımken; epistemik açıdan akıl, nazar ve havatıra yapılan vurguyla bilgiyi ön plana çıkaran bir yaklaşımdır. İnsanın irade ve özgürlüğüne yapılan vurguyla ise ahlaki ön plana çıkaran bir yaklaşımdır.
Özet (Çeviri)
This study analyses the Mu'tazilites' conception of human being in the specific case of Qadi Abduljabbar. In the science of theology, the human being was not dealt with specifically, but was rather analyzed through other discussions. In particular, every discussion about God and the universe indirectly necessitated a discussion about human beings. In the early theological approaches, the Mu'tazilites dealt with the human being structurally in terms of those who accepted his nature and those who did not. In this regard, Qadi Abduljabbar adopts the thought of Abu al Hudayl, who does not accept the nature of man, while the traditions of al-Nazzam and al-Jahiz adopt that man has a nature. This study consists of an introduction and two main chapters. In the introduction part, the problem, purpose, importance and method of the thesis, as well as the general approaches to human in the Islamic thought system, especially the general characteristics of the theological, sufi, philosophical and jurisprudential approaches are briefly discussed in this section. In the first chapter, approaches on the essence of human being are analyzed. Qadi Abduljabbar's cosmological and ontological-based approaches include his justifications of what man is quantitatively. Under this heading, body, soul and dualist approaches to the structure of the human being are presented. Again, under the title of the first chapter, approaches on human intellect, senses and sensation are analyzed. In this section, Qadi Abduljabbar's thoughts on reason, nazar and knowledge also occupy an important place. The second part analyses the nature of man's knowing and acting on the basis of his freedom and responsibility from the perspective of Qadi Abdul Jabbar. The main argument of this chapter is the concept of 'absurdity'. While absurdity is explained as a situation or phenomenon that is not in accordance with its purpose, the nature of man and existence is tried to be explained in accordance with its purpose (non-absurd). Again, the concept that constitutes one of the most important pillars of this chapter is the offer, and the dynamics of the relationship between man and God are compiled in this manner. These dynamics lead to the existence of a moral human being surrounded by self-consciousness as a result of the debt of gratitude and thanksgiving for the favours that God has bestowed upon the being in accordance with His justice. As a result, the conception of the human being put forward by Kadı is an approach that emphasizes the body from a biological point of view, while from an epistemic point of view, it is an approach that emphasizes knowledge with the emphasis on reason, nazar and havatır. With the emphasis on human will and freedom, it is an approach that emphasizes morality.
Benzer Tezler
- Transhümanizm ve kelam ilmi bağlamında insan tasavvurları
Human imaginations in the context of transhumanism and kalam science
EDANUR ÖZYILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinSakarya ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RAMAZAN BİÇER
- Dırâr b. Amr'ın Allah ve âlem tasavvuru
Dırâr b. Amr's conception of Allah and universe
ZÜLEYHA KAÇAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. METİN YILDIZ
- Gazzâlî öncesi Ehl-i Sünnet kelamı bağlamında kelam-felsefe ilişkisi
The relationship between kalam and philosophy in the context of pre-Ghazali Ahl al-Sunnah Kalam
NAZLI EKER
Doktora
Türkçe
2023
DinSüleyman Demirel ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GALİP TÜRCAN
- Mu'tezile kelamında adalet ilkesi
The principle of justice in Mu'tazilite theology
AYŞE TURHAN
Doktora
Türkçe
2023
DinSüleyman Demirel ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GALİP TÜRCAN
- Ebû Muhammed El-Yafiî'nin Mu'tezile eleştirisi
Abu Muhammad al-Yafi's criticism of Mu'tazila
MEHMET VEYSEL AKARSU
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Dinİstanbul Sabahattin Zaim ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FİKRET SOYAL