Ayanis kalesi'nden ele geçen taş eserlerin teknik ve stilistik açıdan değerlendirilmesi
Technical and stylistic evaluation of the stone works from Ayanis Castle
- Tez No: 794202
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET IŞIKLI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Arkeoloji, Arkeometri, Archeology, Archaeometry
- Anahtar Kelimeler: Urartu, Ayanis, Taş, Mimari, Sanat, Urartu, Ayanis, Stone, Architecture, Art
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Atatürk Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Arkeoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 401
Özet
İnsan ve çevre arasındaki organik bağ, insanın dünyaya bakış açısını belirleyebilmesinde de oldukça etkilidir. İnsanoğlunun tarihsel sürecinde de bu bakış açısını ya da diğer bir deyişle kendini ifade ediş sürecini en etkili şekilde mimari ve sanat yoluyla aktardığına şahit olunmuştur. Bu bağlamda Dağlık Doğu Anadolu'ya bakıldığında da yaşamını sürdürebileceği oranda işlevselliğin dışına çıkan, farklı üretimler ortaya koyabilen, teknik ve estetik açıdan hep bir gelişim çizgisine tanık olunan tek siyasi oluşum olarak karşımıza Urartular çıkmıştır. Kuşkusuz bu süreci tetikleyen unsur, beylikler hâlinde yaşayan halkların birleşip bir araya gelmesi ile siyasal olarak merkezileşmiş bir toplum yapısının ortaya çıkışıdır. Sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik düzeyde görülen değişimler bu süreci tetiklemiş olmalıdır. Urartuların, Van Gölü Havzası'nın merkezini oluşturduğu geniş bir coğrafya da -ki bu geniş ifadesinin içerisine yayılımda olduğu Sevan ve Urmiye Gölü Havzaları da dâhil edilir- ana yapı malzemesi taş olan onlarca kent ve kale inşa ettirerek, yaylanın ilk anıtsal mimari örneklerini ortaya koymuştur. Sadece gösterişleri ve boyutları ile dikkat çeken yapılar da değil, sanatsal anlamda da taşı Urartu kültürünün spesifik unsurlarında çok fazla kullanmışlardır. Bu bağlamda taşa dayalı sanat anlayışının gelişkinlik gösterdiği evre olarak Argişti oğlu Rusa'nın döneminin öne çıktığı görülmüştür. Ancak Kral Rusa'nın inşa ettirdiği bu kentler içerisinde taşa dayalı tüm ögelerin hepsinin bir arada görülebildiği tek yerleşim olarak Ayanis ayrıcalıklı bir öneme sahip olmuştur. Ayanis kentinin sitadelinde yer alan bu ögeler, krallığın bu son sürecinde gelişen taşa dayalı sanat anlayışının gelişmesindeki etkenleri gösteren veriler de sunmuştur. Bu dönem ile birlikte kendini gösteren sosyal, ekonomik, kültürel ve hatta dinî değişimlerin Ayanis sitadelinin tapınak cella duvarlarında, podyumlarında ya da taş kaplarında saklı olduğu açıkça görülmüştür. Etkileşim unsuru birçok ögede kendine ait sanat anlayışını bir şekilde yansıtan Urartuların Ayanis'te uyguladığı bu mimari ve sanatsal anlatılar, her ne kadar geç kalınmış bir sanat anlayışının ürünü olsa da krallık içerisinde var olan taşa dayalı sanatın varlığını göstermesi açısından oldukça önem arz etmiştir.
Özet (Çeviri)
The organic bond between man and the environment plays a significant role in determining one's view of the world. In the historical process of mankind, it has been witnessed that this point of view has manifested itself most effectively through architecture and art. In this context, when we look at mountainous Eastern Anatolia, possibly the only political formation that has transcended the functionality of basic living is the Urartians. They created different productions and have witnessed a development course regarding technique and aesthetics. Undoubtedly, the factor triggering this process is the emergence of a politically centralized social structure with a cluster of people living in principalities. Changes in socio-cultural and socio-economic levels must have prompted this process. The Urartians have built dozens of cities and castles whose main building material was stone in a great range of areas –Sevan and Lake Urmia Basins are also included in this broad expression– where the Lake Van Basin forms the center, revealing the first monumental architectural examples of the plateau. Not only in the structures that attract attention with their ostentation and size, but also in the artistic sense, they used stone extensively in specific elements of Urartian culture. In this respect, it is seen that the period of Rusa, son of Argişti, is noteworthy in which the understanding of art was sophisticated based on stone workmanship. Ayanis had privileged importance as the only settlement where all stone-based elements can be seen together in these cities built by King Rusa. These items, located in the citadel of the city of Ayanis, also yielded data exposing the factors in the development of the understanding of stone-based art that flourished in this last period of the kingdom. It is understood that the social, economic, cultural, and even religious changes that emerged with this period were hidden in the cella walls of the temple, podiums, or stone containers of the Ayanis citadel. These architectural and artistic narratives applied by the Urartians in Ayanis reflect their sense of art in many elements of interaction. They are significant in terms of revealing the existence of stone-based art in the kingdom although they are the product of a late understanding of art.
Benzer Tezler
- XIX. yüzyıl başlarında Avrupa dengesi ve Nizam-ı Cedid ordusu
Başlık çevirisi yok
SİPAHİ ÇATALTEPE
Doktora
Türkçe
1989
Tarihİstanbul ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA TOKTAMIŞ ATEŞ
- Anadolu uygarlıklarında, aslan betimi ve Ayanis Aslanı ışığında modern sanatta denemeler
The lion depiction in the Anatolian civilizations and tries in the modern art in the light of Ayanis Lion
ŞÜHEDA ZOR
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Güzel SanatlarAtatürk ÜniversitesiHeykel Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET IŞIKLI
- Ayanis Kalesi mimarisinde teknik ve statik özellikler
The technic and static features of architecture at Ayanis Castle
EYÜP CANER
- Ayanis Kalesi'nde IX No.lu alan'da ortaya çıkarılan çanak çömlek deposunun değerlendirilmesi
The evaluation of the pottery storage room in area IX at Ayanis Fortress
TUĞÇE TIRIŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
ArkeolojiEge ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYLİN ÜMİT ERDEM OTMAN
- Ayanis Kalesi ve çevresinde hayvancılık: Etnoarkeolojik örnek bir çalışma
Animal husbandry at Ayanis Castle's and it's surrounding: An ethnoarchaeological key study
VEDAT SEZER