11-13. yüzyıl Selçuklu sanatındaki gezegen-burç tasvirlerinden çini panoya uyarlama
Contemporary tile panel based on the planet-zodiac portayals in 11-13th century of Seljuk art
- Tez No: 796487
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ BAŞAK ÇORAKLI
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: El Sanatları, Güzel Sanatlar, Crafts, Fine Arts
- Anahtar Kelimeler: Selçuklu sanatı, gezegen-burç tasviri, çini, Seljuk art, planet-zodiac portrays, tile art
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Güzel Sanatlar Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Geleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
- Bilim Dalı: Eski Çini Onarımları Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 131
Özet
Antik çağlardan beri gökyüzünün gizemini çözmeye çalışan insanoğlu, gökte gördüğü cisimlere çeşitli anlamlar yüklemiştir. Özellikle geceyi ve gündüzü meydana getiren Güneş ve onun yokluğunda ortaya çıkan Ay ilahlaştırılmıştır. Dünya üzerindeki etkisini gözlemledikleri bu ilahi varlıkların yaşadıkları alem zamanla merak konusu olmuş ve gök, bilinçli olarak gözlenmeye başlanmıştır. İnançları gereği zamanı net bir şekilde hesaplaması gereken Müslümanlar, bunun için göğü bir takvim ve saat gibi kullanmışlardır. Hareket halinde olan gezegenleri ve sabit duran yıldızları dikkatle izlemiş ve gök biliminde kendilerini geliştirmişlerdir. Kendilerinden önce eski Yunanlılarca ortaya konmuş bilgi mirasına kendi bilgilerini gözlemlerini ekleyen İslam âlimleri, ilahlaştırdıkları göksel cisimler için fantastik bir evren tasarlamışlardır. Tasarlanan bu evrende gezegenlere insan vasıfları yüklenmiş ve yıldızlar çeşitli hayvan ve nesnelerle benzetilmiştir. Burçlar kuşağı da denilen hayali bir çember üzerinde sabit durduğuna inanılan on iki takım yıldızın ve yörüngeleri üzerinde hareket ederken bu yıldızlara uğrayan gezegenlerin insanoğluna mesaj verdiği düşünülmüştür. Gökten gelen bu mesajları okumak için astrolojiye ihtiyaç duyulmuştur. İslam coğrafyasında geniş topraklara yayılmış Selçuklu kültüründe astroloji, oldukça önemsenmiştir. Göğü gözleyip kehanetlerde bulunan müneccimler Selçuklu saray yaşamında ve savaşlarda danışman gibi görülmüştür. Kültürde bu kadar önemli bir yere sahip ilahi gezegenlerle, çeşitli şekillere benzetilmiş burç takımyıldızları, 11-13. yüzyıl Selçuklu sanatında da sıklıkla işlenen bir konu olmuştur. Selçuklu Devleti hâkim olduğu geniş coğrafyadaki sanatçıları tek bir otorite altında toplamıştır. Bu yetenekli sanatçılar da Selçuklu sanatı çatısı altında muhteşem eserler üretmişlerdir. Bu çalışmada Selçuklu sanatının maden, taş kabartma, minyatür, seramik, çini gibi sanat dallarında görülen gezegen-burç tasvirleri incelenmiştir. Yapılan araştırmalar sonucunda eserlerde tekrar eden motif, figür ve sahneler tespit edilmiştir. Eser metninde her gezegen ve burca ait tasvir detaylarına değinilmiş ve karakteristik özellikleri vurgulanmıştır. Özellikle maden sanatında sıklıkla görülen astrolojik tasvirler, incelenen eserlerin büyük çoğunluğunu oluşturmuştur. Asıl odak noktamız olan çini ve seramik eserler ise ayrı bir alt başlıkta ele alınmıştır. Selçuklu dönemi gezegen-burç tasvirleri üzerine yapılan incelemeden yola çıkarak çağdaş bir çini pano tasarımı yapılmıştır. Panoda kullanılan figür ve motiflerde, dönemin eserlerinde tekrarlanmış tasvir özellikleri ve kompozisyon biçimleri dikkate alınmıştır. Çıkış noktası bu karakteristik özellikler olan tasarımlar oluşturulmuş ve panoda uygulanmıştır. Çeşitli ebatlarda dairevi çinilerden meydana gelen panoda sır altı tekniği ile kazıma-kabartma teknikleri kullanılmıştır.
Özet (Çeviri)
Mankind, who has been trying to fathom the mystery of the sky since antiquity, has attributed various meanings to the objects seen in the sky. Especially the Sun, creator of day and night and the Moon that appears at Sun's absence are idolized the most. In the process of time, the sky, where those godlike entities exist, became an object of interest so people started to observe and keep track of celestial bodies. Since their religious belief asks for it, Muslims needed to measure the time accurately. They found ways to use the sky as a calendar and a clock. Islamic world kept observing the planets and stars and advanced in astronomy in time. Islamic scholars, added their new observations to the fund of knowledge created by Greek astronomers, and designed a fantastic universe for their idolized celestial bodies. In this universe design, stars are identified as animals and objects. Likewise the planets are described in a theanthropic way. It has been believed that twelve fixed constalltions on the zodiac belt and orbiting planets are there to get a message across humankind. So mankind needed astrology to encrypt the messages from the stars. Likewise, astronomy and astrology held considerable importance in the Seljuk culture, which was spread over wide lands in the Islamic geography. Seljuk's had a high opinion of astrologers and astrologers worked as consultants both for court, and commanders during wartimes. Examples of anthropomorphism of divine planets, and the identification of zodiac constellations with different shapes abounded in the 11-13th century Seljuk works of art. Seljuk Empire ruled a wide area and they bring all the artists under their control. These talented artist created amazing art pieces while working under the umbrella of this great empire. In this thesis, the depiction of planet and zodiac constellations were examined as seen in various branches of Seljuk art such as metalwork, relief sculpture, miniature, ceramic and tile. As a result of research conducted, repetitive motifs, figures and scenes in several works of art were determined. In the following text, the depiction of each planet and zodiac constellation was detailed, emphasizing the characteristic features of each. The vast majority of the of the astrologic figurations and designs that are known are taking part in metalwork objects. Tile and ceramic art, which we mainly focus held in a separate subtitle. A contemporary tile panel was designed based on the planet-zodiac constellation portrayals examined. The motifs and figures employed in the panel were composed in consideration with the depiction characteristics and composition styles of the period. Crafted through the underglaze and the low-high relief techniques, the panel features circular tiles of various sizes.
Benzer Tezler
- İkonografik inceleme bağlamında Selçuklu çinilerindeki mitolojik figürler
Mythological figures in Seljuk tiles in the context of iconographic study
FATMA ŞEYDA ÖZYURTSEVER
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Güzel SanatlarDokuz Eylül ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. ATİLLA CENGİZ KILIÇ
- Türk sanatında altı köşeli yıldız
6 pointed star in Turkish arts
İDİL TÜRELİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Sanat TarihiMarmara ÜniversitesiTürk Sanatı Ana Bilim Dalı
PROF.DR. SELÇUK MÜLAYİM
- Göreme vadisinde bulunan Elmalı Kilise ve duvar resimleri
The Wall paintings at Elmalı Kilise in Göreme valley
SELİME AYKOL
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
Sanat TarihiHacettepe ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. SACİT PEKAK
- Selçuklu çini ve seramiklerindeki fantastik figürlerden günümüze çağdaş uyarlamalar
Contemporary adaptations from fantastic animal figures in Seljuk tiles and ceramics
DİLAN ATASAYAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Güzel SanatlarMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BAŞAK ÇORAKLI
- Ürgüp Damsa köyü Taşkın Paşa Külliyesi
Başlık çevirisi yok
RAMAZAN UYKUR
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Sanat TarihiHacettepe ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. TURGAY YAZAR