Göreme vadisinde bulunan Elmalı Kilise ve duvar resimleri
The Wall paintings at Elmalı Kilise in Göreme valley
- Tez No: 144258
- Danışmanlar: DOÇ.DR. SACİT PEKAK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2004
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 286
Özet
ÖZET“Göreme Vadisi'nde bulunan Elmalı Kilise Duvar Resimleri”tez çalışmasını oluşturur. Çalışmamızda, kilisenin duvar resimleri ikonografi, resim programı, resim programına temel olan kaynaklar ve üslup açısından incelenmiştir. Duvar resimlerinin değerlendirmesinde bölge ve başkent etkisini ortaya koymak amacıyla, Göreme ve çevresindeki kiliseler ile Başkent ve diğer bölgelerdeki eserler değerlendirmeye alınmıştır. Bölgenin yeryüzü şekilleri 60 milyon yıl önce, yeni jeolojik dönemde oluşmuştur. Atmosferik, hidrografik ve litolojik özellikler bu doğal oluşumlara nedendir. Her zaman nemli bir yerleşim olan Kappadokia bölgesi çağlar boyunca önemli medeniyetlerin hakimiyetine girer. Kappadokia'nın sınırları, tarih boyunca değişse de; doğuda Armenia I ve Armenia II, batıda Lykaonia ve Galatia, kuzeyde Pontos ve güneyde Kilikia ve Kommagene ile belirlidir (Strabon 1993:254). Elmalı Kilise, Kappadokia bölgesi, Göreme Açık Hava Müzesinde bulunan ve“Sütunlu Kiliseler”olarak tanımlanan, kapalı Yunan haçı planlı ve homojen bir resim programı gösteren üç önemli yapı arasındadır. Sütunlu Kiliselerin önemi duvar resimlerindeki ikonografileri ve sahne seçimleridir. Orijinal isimleri ve banileri bilinmeyen üç kilise için, Sütunlu Kiliseler terimini ilk olarak Jerphanion kullanır (Jerphanion 1932: 1,2 337). Elmalı Kilise, çeşitli yayınlarda duvar resimleri ve süslemeleri ile ele alınmış, ancak monografik bir yanına konu olmamıştır. Elmalı Kilise' de resim programı Başkent etkisinin görüldüğü ve Arkaik Grup kiliselerin resim programının takip edildiği litürjik bir program izler. Elmalı Kilise duvar resimleri, on yedi konulu sahne, elli tek figürden oluşan resim programı ile seçilmiş bir repertuarın oluşumunu vurgular. Konulu sahneler kilisenin apsis, naosduvarları, haç kollarım köşe mekanlarından ayıran kemerlerin alınlıklarında ve iki kubbede görülür. Tek figürler apsisler, naos duvarları alt seviyesinde, ana kemerler ve diğer kemerlerin alınlıkları ile kemer ayaklarında ve kubbelerde görülür. Konulu sahnelerden on beşi İncil, ikisi Tevrat kaynaklıdır. On beş sahne İsa'nın hayatı siklusunu oluşturur. Konular üçü çocukluk, üçü yetişkinlik, beşi çektikleri, üçü diriliş ve sonrası dönemine aittir. Tek figürler melekler, peygamberler martirler, azizler ve azizelerden oluşur. Elmalı Kilise' nin resim yüzeyinde enlemesine iki şerit görülür. Arkaik Grup yapılarına göre daha az ve seçilmiş sahneler resim programına alınmıştır. Kilisede, sahne seçimi kadar, İsa suçlusunun dönemleri ve resimlerin mekan içindeki dağılımı da önemli bir özelliktir. İsa'nın çektikleri dönemi ve bayram sahnelerinin sayısı fazladır. İsa'nın yaşamında önemli yere sahip olan, aynı zamanda litürjik törenlere; hem anlatım hem de tema bakımından paralellik gösteren sahneler resim programına girer. Hikayeci anlatım yerini sembolik ve litürjik anlatıma bıraksa da, çocukluk döneminin ayrıldığı kuzey haç kolunda kronolojinin saat yönünde takip edilmesi ve hikaye edici anlatımın görülmesi, Arkaik Grup geleneğinin devam ettiğinin göstergesidir. Diğer taraftan kubbede Pantokrator sahnesinin Göğe Yükseliş, apsiste Deesis sahnesinin Maiestas Domini' nin yerini alması değişen bağımsız bir programı ve başkent etkisini ortaya koyar. Araştırmacılar Elmalı Kilise'nin tarihlendirmesi konusunda bir fikir birliğine varamamışlardır. Kilisenin resimlerini 11. yüzyıl ile 15. yüzyıl aralığına yerleştirirler (11. yüzyıl ortalan; Rott 1908; Jerphanion 1932; Budde 1958; Thierry 1975, Epstein 1975,1981; Rodley 1985; Kostof 1989; Thierry 2002,12. yüzyıl, Lafontaine-Dosogne 1963;12 yüzyıl sonu ilel3. yüzyıl başı Restle 1967; Ötüken 1985, 13. yüzyıl sonu Schiemenz 1972, 15. yüzyıl sonu ile 16 yüzyıl başlan Restle 1967 ). Başkent etkili üsluba sahip olan yapıdaki duvar resimleri bölgede çağdaşı olan kiliselerle benzerlik gösterir. Bölgede, Kılıçlar (lO.yüzyıl), Karabaş (1060/1061), Tağar (1080), Yeni Tokalı (12.yüzyıl) ve Saklı (1050-12.yüzyıl sonu)Ill Kiliselerle olan üslup ve ikonografik benzerlikler ile birlikte, başkent etkisinin görüldüğü diğer eyaletlerde bulunan, Selanik Aya Sofyası (9. yüzyıl), Hosios Lukas (10-1 1. yüzyıl), Nea Moni (1042-1055), Daphni (1 100), Kiev Aya Sofyası (1040) ile de benzer repertuarı paylaşması başkent etkisinin Elmalı Kilise' deki yansımasını gösterir. Bu döneme ait başkentten günümüze gelen anıtsal resim örneği azdır. Elmalı Kilise' de bu etkileşim içinde gelişen resim sanatında, sahneler kalın kırmızı çerçeve içine alınmıştır. Sahnelerde figürlerin duruşları zarif, yüzleri canlı ve ifade içerirler. Mekanda ve figürlerde derinlik etkisi denemeleri göze çarpar. Bölgede yer alan aristokrat sınıfın, başkentten usta getirip sanatsal faaliyetleri yönlendirmesi Elmalı Kilise ve Sütunlu Kiliselerde görülen Başkent üslubunun gelişmesinin göstergesi niteliğindedir (Thierry 1972:158; Kostof 1989:126). 1071 Malazgirt savaşından sonra bölgede güçlenen Selçuklular, dönemin sanat anlayışını da etkilemiş ve değiştirmiştir. 11. yüzyıl sonunda görülmeye başlanan Tevrat kaynaklı“İbrahim'in Misafirperverliği”ve“Fırında Üç İbrani Genç”sahneleri Kappadokia bölgesinde gelişen“kurtuluş düşüncesi”nin resim programına yansımasıdır (Ötüken 1984: 159).
Özet (Çeviri)
IV SUMMARY The wall paintings at Elmalı Kilise in Göreme Valley formed the thesis study. In our study the church's wall painting have been studied according to the iconographic decoration, painting program, the sources which were base for the painting program and the style. At the evaluation of the painting program, churches at Göreme and at its surroundings and the work of at the other regions have been evaluated to show the effect of the region and the capital. The shapes of the earth's surface in the region took form at new geologic period, 60 million years ago. Atmospheric, hydrographic, lithologic characteristics were the causes of these natural formations. Kappadokia region is always a moist settlement, has been ruled by important civilizations. Although, the boundaries of Kappadokia have changed along the history, its boundaries are determined by Armania I and Armania II at the east, Lykaonia and Galatia at the west, Pontus at the north, Kilikia and Kommangene at the south (Strabon 1993:254). Elmalı Kilise which is at Kappadokia region Göreme Açık Hava Müzesi, is one of the three important buildings which have a homogeny painting program and cross in square plan and which are defined as“Column Group”. The importance of Column Group is the selection of scenes and the iconographic decoration at wall painting. Fistly, Jerphanion, used Column Group for three churches, whose original names and promoters are unknown (Jerphanion 1932:1,2.337). The wall paintings and decorations of Elmalı Kilise have been studied at various publications, but it hasn't been a subject for monographic publication. The painting program at Elmalı Kilise follows a liturgy program at which the capital effect is seen and Archaic Group churchs' painting program is followed. Thewall painting of Elmalı Kilise emphasizes the formation of a selected repertory by the painting program with seventeen Gospel scenes and fifty single figures. The Gospel scenes are seen at apsis, at naos walls of the church, at the arches' facades which separate the cross arms form corner places and at two domes. Single figures are seen at apsises, at the bottom of naos walls, at the main arches and at the other arches' facades, at the arches' bases and at the domes. The source of fifteen Gospel scenes are the New Testament, and the source of two is the Old Testament. Fifteen scenes take form Jesus' s life cycle. Three of the subjects are about bis childhood, three of them are about his adulthood, five of them are about his passions and three of them are about resurgence and after resurgence. The single figures consist of angels, prophets, martyrs and saints. Two bands are seen at the painting surface of Elmalı Kilise horizontally. In contrast to Archaic Group buildings, fewer and selected scenes were taken to the painting program. At the church, Jesus' s life cycle and the dissociation of the paintings in the place are as important as the selection of the scene. The number of the scenes Jesus' s passion cycle and feast scenes are more. The scenes which take an important part of Jesus' s life, and also the scenes which are parallel to liturgy ceremonies by narrative and also by the theme are in the painting program. Although the narrative leaves the exposition place to symbolic and liturgy narrative, exposition following the chronology at counter clockwise at the north cross arm where the childhood period is separated, and seeing narrative exposition are the sign of the continuation of Archaic Group's tradition. On the other side, at the main dome, the scene of Pantokrator takes place of Ascension and at the apsis, the scene of Deesis takes place of Maiestas Domini. This shows a changing independent program and capital effect. The researchers haven't reached an agreement on the age of Elmalı Kilise. They think the church paintings are belonging to the time period between 1 1. century and 15. century^(Iri the middle of 11. century: Rott 1908, Jerphanion 1932, BuddeVI 1958, Thierry 1975, Epstein 1975,1981; Rodley 1985, Kostof 1989, Thierry 2001; 12. century: Lafontaine-Dosogne 1963; the end of 12. century and beginning of 13. century: Restle 1967; Ötüken 1985; the end of 13. century: Schiemenz 1972, 15. century and beginning of 16. century: Restle 1967). The wall paintings at the building which has a style of capital effect show similarity with the same age churches at the region. In the region, the similarities of the style and iconographic decoration with the churches, Kılıçlar (10. century), Karabaş (1060/1061), Tağar (1080), Yeni Tokalı (12. century) and Saklı (1050-the end of 12. century) and sharing the similar repertory with Tessalonike, Hagia Sofia (9. century), Hosios Lukas (10-11. century), NeaMoni (1042,1055), Daphni (1100), Kiev, Hagia Sophia (1040) in the other provinces which have capital effect show the reflection of capital effect at Elmalı Kilise. There are a few monumental painting samples belonging to this time which have reached to our time. In Elmalı Kilise, at the painting art which improved with this influence, the scenes are in red thick frames. At the scenes, the figures' pastures are graceful, their faces are lively and they have expression. At the place and at the figures, try of depth effect catches on the eye. In the region, the influence of the aristocrat class who brought craftsmen from the capital is the sign of the improvement of Capital style at Elmalı Kilise and Column Group (Thierry 1972:158; Kostof 1989:126). Government of Selçuklu who become powerful after 1071 Malazgirt War in the region, influenced and changed the art style at that time. The scenes, Hospitality of Abraham and Three Young Man Furnace, which were seen at the end of 1 1. century and whose source were the Old Testament are reflection of the“independence thought”at Kappadokia region (Ötüken 1984:159
Benzer Tezler
- Göreme Açık Hava Müzesi'nde bulunan Azize Barbara Kilisesi
Church of st. Barbara in the Göreme Open Air Museum
CEYLAN KARACA
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Sanat TarihiHacettepe ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA SACİT PEKAK
- Kapadokya Bölgesi Göreme vadisinde bulunan Karanlık Kilise duvar resimleri
The Wall paintings in the Dark Church in Göreme in the Capadocia region
NERMİN TANBUROĞLU
- Ihlara vadisi kültürel peyzaj alanında sürdürülebilir turizm
Sustainable tourism in the Ihlara valley cultural landscape area
FUNDA VARNACI UZUN
- Nevşehir – Kapadokya bölgesinde kara kaplumbağalarındaki (Testudo graeca, Linnaeus 1758) bazı enzim ve hormon düzeylerinin araştırılması
Investigation on some enzyme and hormone levels of the common tortoises (Testudo graeca, Linnaeus 1758) in Nevsehir – Cappadocia region
MEHMET KÜRŞAT ŞAHİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
BiyolojiHacettepe ÜniversitesiBiyoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. DÜRDANE KOLANKAYA
- Türkiye'de ve Dünya'da mevduat sigorta sistemi
Deposit protection system in Turkey and in the world
ÖZGÜR DÖKDÖK