Kitāb-ı Mevāʿiz - Almatı nüshası (Dil özellikleri-metin-dizin)
Ki̇tāb-i Mevāʿi̇z - Almati nüshasi (Language features-text-index)
- Tez No: 797982
- Danışmanlar: DOÇ. DR. CAHİT BAŞDAŞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Çağatay Türkçesi, Kitâb-ı Mevâʿiz, dil özellikleri, Chagatai Turkish, Kitâb-ı Mevâʿiz, language characteristics
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 868
Özet
Kazakistan'ın Almatı şehrindeki El Farabi Kazak Millî Üniversitesinde bulunan Kitâb-ı Mevâʿiz adlı Arap harfli yazma eser, çalışmanın esasını oluşturmaktadır. Başlığı bulunmayan eserin son sayfasında (M 1858) ve (M 1865) tarihleri bulunmaktadır. Bu tarihler ve dil özellikleri, metnin Çağatay Türkçesinin son döneminde (19. yy.) yazıldığını ya da istinsah edildiğini göstermektedir. Ayet ve hadisler ışığında dinî konularda vaazların yer aldığı bu eserin bir“Kitâb-ı Mevâʿiz (Vaaz Kitabı)”olduğu anlaşılmaktadır. Çalışma başlıca giriş, yazım özellikleri, ses bilgisi, şekil bilgisi, çeviri yazılı metin ve gramatikal dizin bölümlerinden oluşmuştur. Ayrıca çalışmanın sonuna orijinal metnin bir kopyası eklenmiştir. Giriş bölümünde Çağatay Türkçesi, mevâʿiz ve eser hakkında genel bilgiler verilmiştir. Birinci bölümde eserin yazım özellikleri incelenmiştir. Yapılan incelemede genel olarak Uygur - Çağatay yazım geleneğine bağlı kalındığı tespit edilmiştir. İkinci ve üçüncü bölümlerde eserin dil özellikleri sırasıyla ses bilgisi ve şekil bilgisi başlıkları altında incelenmiştir. Ünlü ve ünsüz değişmeleri ile diğer ses olaylarının karşılaştırmalı olarak değerlendirildiği ikinci bölümde genel olarak Çağatay Türkçesi özellikleri tespit edilmiştir. Üçüncü bölümde çekim ve yapım ekleri tasvirî olarak incelenmiştir. Metindeki eklerin birkaç istisna dışında şekil ve işlev bakımından Çağatay Türkçesiyle yazılan diğer eserlerde kullanılan eklerle aynı olduğu görülmüştür. Metnin çeviri yazısı dördüncü bölümde verilmiştir. Çalışmanın son bölümünde ise hazırlanan dizin - sözlük yer almaktadır. Ayrıca orijinal metnin bir kopyası çalışmanın sonuna eklenmiştir. Doktora tezi olarak hazırlanan bu çalışma ile Çağatay Türkçesinin son dönemine ait bir eser olduğu anlaşılan Kitâb-ı Mevâʿiz metnini, dil özellikleri ve söz varlığıyla birlikte bilim dünyasının hizmetine sunarak Türklük bilimine katkı sağlamak hedeflenmiştir.
Özet (Çeviri)
This study is based on the manuscript named Kitâb-ı Mevâʿiz which was written in Arabic script and located at Al-Farabi Kazakh National University in Almaty/ Kazakhstan. The manuscript has no title and dates back to (M 1858) and (M 1865). These dates and language features shows that it was written or transcribed in the final period of Chagatai Turkish (19th century). This manuscript which containing sermons on religious topics based on verses from the Quran and Hadith, is a“Kitâb-ı Mevâʿiz (Sermon Book).”The study consists of six main sections: introduction, spelling characteristics, phonetics, morphology, translated text, and grammatical index. Additionally, a copy of the original text is included at the end of the study. The introduction provides general information about the Chagatai Turkish, Mevâʿiz and the manuscript. The spelling characteristics of the manuscript were examined in the first section and generally concludes that it adheres to the Uyghur-Chagatai writing tradition. Linguistic features of the manuscript were examined under the headings of phonetics and morphology in the second and third sections. In the second section, which evaluates vowel and consonant changes comparatively, the characteristics of Chagatai Turkish were generally identified. In the third section, inflectional and derivational suffixes were examined descriptively. With a few exceptions, it is observed that the suffixes in the text are the same as those used in other works written in Chagatai Turkic in terms of form and function. The translated text is presented in the fourth section. The last section of the study includes a prepared index-dictionary. Additionally, the aim of this doctoral thesis is to contribute to Turkic linguistics and to the field of science by presenting the Kitâb-ı Mevâʿiz, which is believed to be a manuscript belonging to the last period of Chagatai Turkish, along with its language characteristics and vocabulary.
Benzer Tezler
- Eski Anadolu Türkçesiyle yazılmış bir Kitâb-ı Güzîde (İnceleme-metin-dizin)
Kitāb-i Güzide written in Archaic Anatolian Turkish,
NİLAY COŞKUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
DilbilimCumhuriyet ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HATİCE EMİNOĞLU
- Kitâb-ı Tıbb-ı Hikmet (İnceleme-metin-dizin)
Ki̇tâb-i Tıbb-ı Hi̇kmet (Analysis-text-index)
AHMET TURAN DOĞAN
Doktora
Türkçe
2015
DilbilimCumhuriyet ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EMİN EMİNOĞLU
- Kitāb-ı ʿÂşıḳ Tāhir ile Maʿşūḳ Zühre (inceleme-metin-dizin-tıpkıbasım)
The book of ʿÂshiḳ Tāhir and Maʿşūḳ Zuhra (rewiev, text, index, facsimile)
SEKİNE BEYZA KÖSE
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZUHAL HASENE KÜLTÜRAL
- Kitâb-ı Tıbb-ı Latîf
Kitâb-ı Tıbb-ı Latîf
HASAN BEKMEZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
Türk Dili ve EdebiyatıSelçuk ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
PROF. DR. YAKUP KARASOY
- Firdevsî-i Tavîl'in Hayât ü Memât adlı eseri: Tahlil ve metin
Kitâb-i Hayât ü Memât by Firdevsî-i̇ tavîl: Analysi̇s and the text
FATMA ATASOY ÇALIŞKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
TarihFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FAHAMEDDİN BAŞAR