Doğu Anadolu Bölgesi kaya resimlerindeki at-süvari tasvirleri ve bu tasvirlerin atlı sporlarla ilişkileri
Depictions of horse-cavalry in Eastern Anatolia Region rock arts and their relationships with equestrian sports
- Tez No: 799944
- Danışmanlar: DOÇ. DR. OKTAY ÖZGÜL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Doğu Anadolu Bölgesi, Kaya Resim Sanatı, Petroglif, Süvari, Geleneksel Sporlar, Eastern Anatolia Region, Rock Painting Art, Petroglyph, Horse, Cavalry, Traditional Sports
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Atatürk Üniversitesi
- Enstitü: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eskiçağ Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 204
Özet
Araştırma sahası olarak belirlediğimiz Doğu Anadolu Bölgesi, rakımı yüksek ve dağlık bir alana sahip olduğundan yaylacılık bakımından oldukça uygun bir coğrafyadır. Bölge içerisinde yer alan, Aras, Dicle, Fırat, Murat ve Karasu gibi önemli nehirler ve bu nehirlere bağlı olan kollar bölgeye yaşam kazandırmaktadır. Saymış olduğumuz bu özellikleri sayesinde Doğu Anadolu coğrafyası, göçer halde yaşayan insanlar için tarih boyunca tercih edilen bir yaşam merkezi olmuştur. Türkler, kültürlerini, yaşam şekillerini, dini inançlarını, sosyal aktivitelerini yaşadıkları dünyadan algılayabildiklerini ve anlamlandırabildiklerini kayalar üzerine işlemeye çalışmışlardır. Asya'dan başlayıp Avrupa'ya ve Anadolu'ya geliş yollarında elde ettikleri unsurları, geçmiş oldukları yolların üzerindeki kayalara, bazen olduğu gibi bazen de gelişmişlik seviyeleri sayesinde oluşturdukları stilize figürler şeklinde tasvir etmişlerdir. Doğu Anadolu coğrafyasında oldukça fazla olan kaya resimleri, insanların yaşam şekilleri, sosyal aktiviteleri, dini inanışları ve doğal çevre ile olan ilişkileri gibi çok katmanlı bir yapıya sahip olan kültürel üründür. Bu bağlamda çalışmamızın ana temasını oluşturan kaya resimlerinin, ne olduğu, niçin yapıldığı, yapılışının nasıl olduğu ve ne zaman yapıldığı gibi soruların, cevaplarını bulmaya çalıştık. Bunun yanı sıra kaya resimleri içerisindeki at ve süvari tasvirlerini ve bu tasvirlerin atlı sporlar ile ilişkilerinin olup olmadığı konusun da incelemeler yaptık. Ortaya çıkan çalışma, umut ediyoruz ki anlam ve sembolizma bakımından, kaya resimlerinin yapıldığı ilk günden günümüze kadar onları yapan insanların kültürünün ve değişiminin yorumlanmasında önemli bir kaynak oluşturacaktır. Tezimizde, araştırma sahamız olan Doğu Anadolu coğrafyasında bulunan kaya resimlerinin dağılımı ve şuan ki durumlarının tespit edilmesiyle birlikte bölgenin kültürel ürünü olan geleneksel atlı sporların tarihsel perspektifine katkıda bulunmak amaçlanmıştır. Çalışma konumuzu oluşturan kaya resimleri hakkında yapılan çalışmalar, bunların yapılış nedenlerine bağlı oluşturulan teoriler ve kaya resimlerinin yapım teknikleri değerlendirilmiştir. Çalışma sahamız olan Doğu Anadolu Bölgesi içerisinde 23 kaya resim alanı keşfedilmiştir. Bu kaya resim alanlarından Ardahan Çıldır Başköy Kaya Resimleri, Erzincan Dilli Vadisi Kaya Resimleri, Erzurum Cunni Mağarası Kaya Resimleri, Hakkâri Gevaruk Kaya Resimleri, Kars Dereiçi Kaya Resimleri, Kars Digor Kaya Resimleri, Kars Doyumlu Kaya Resimleri, Kars Kömürlü Kaya Resimleri, Van Baltutan Kaya Resimleri, Van Pagan Kaya Resimleri, Van Narlıkaya Kaya Resimleri olmak üzere 11 merkezde çalışma alanımızın ana temasını oluşturan at ve süvari tasviri tespit edilmiştir. At ve süvari tespit edilen tasvirlerden yola çıkılarak da Atlı Cirit, Atlı Okçuluk, Çevgan, Taygan Yarışı ve At üzerinde Avcılık gibi 6 adet atlı sporun proto tipinin yorumlanması yapılmıştır. Yapmış olduğumuz tez çalışmasının, tarih ve sanat konularında kültürel kimliklerinin bilincinde olan, geleneğine sahip çıkan, geleneğindeki tarihsel dokudan heyecan duyan, geçmiş kültürlerinde olduğu kadar çağdaş hayatlarında da var olması gerektiği bilincini kazanmış insanların yetişmesine yardımcı olacağı düşünülmüştür. Çünkü nasıl ki ağaçların sağlamlaşması ve büyümesi için köklerine ihtiyacı varsa insanların da gelişip ve büyümesi için kültürlerine ihtiyaçları vardır. Bu bilinçle yazdığımız tezimizin birinci bölümünde Doğu Anadolu Coğrafyasına yer verilmiş, ikinci bölümünde kaya resim sanatı hakkında bilgiler aktarılmıştır. Üçüncü bölümde ise Doğu Anadolu Bölgesi içerisinde bulunan tüm kaya resimleri ile ilgili bilgiler verilmiştir. Tezimizin asıl bölümü olan dördüncü bölümde de bölge içerisinde bulunan kaya resimlerinden at ve süvari olanlar tasnif edilmiş ve bu tasvirlerin de atlı sporlar ile olan ilişkileri belirtilmiştir. Son olarak da konu hakkında sonuç kısmı yazılmış ve konu ile alakalı faydalanılan kaynaklar belirtilmiştir.
Özet (Çeviri)
Our regions as a research area The Eastern Anatolia Region is a very suitable geography in terms of transhumance since it has a high altitude and mountainous area. Important rivers in the region such as Aras, Dicle, Fırat, Murat and Karasu and the branches connected to these rivers bring life to the region. Thanks to these features we have mentioned, the geography of Eastern Anatolia has been a preferred life center for people living in a nomadic state throughout history. Turks tried to engrave on the rocks what they could perceive and make sense of their culture, lifestyle, religious beliefs and social activities from the world they lived in. They depicted the elements they obtained on the way from Asia to Europe and Anatolia on the rocks on the roads they passed, sometimes as stylized figures they created thanks to their level of development. Petrhroglifs, which are quite abundant in the Eastern Anatolian geography, are cultural products that have a multi-layered structure such as people's lifestyles, social activities, religious beliefs and relations with the natural environment. In this context, we tried to find answers to questions such as what the petrhroglifs are, why they were made, how they were made and when they were made, which constitute the main theme of our study. We hope that the resulting study will be an important resource in the interpretation of the culture and change of the people who made the petrhroglifs from the first day of their creation, in terms of meaning and symbolism. In our thesis, it is aimed to contribute to the historical perspective of traditional equestrian sports, which is the cultural product of the region, by determining the distribution and current status of the rock paintings in the Eastern Anatolian geography, which is our research area. The studies on the rock paintings that constitute our study subject, the theories created depending on the reasons for their construction and the techniques of making the petrhroglifs were evaluated. 23 petrhroglifs areas have been discovered in the Eastern Anatolia Region, which is our study area. Among these petrhroglifs areas, Ardahan Çıldır Başköy Petrhroglifs, Erzincan Dilli Valley Petrhroglifs, Erzurum Cunni Cave Petrhroglifs, Hakkâri Gevaruk Petrhroglifs, Kars Dereici Petrhroglifs, Kars Digor Petrhroglifs, Kars Saturated Petrhroglifs, Kars Coal Petrhroglifs, Van Baltutan Petrhroglifs Horse and cavalry depictions, which constitute the main theme of our study area, have been identified in 11 centers, namely, Van Pagan Petrhroglifs, Van Narlıkaya Petrhroglifs. Based on the depictions of horse and cavalry, the interpretation of the prototypes of 6 equestrian sports such as Mounted Javelin, Mounted Archery, Çevgan, Taigan Racing and Hunting on Horse was made. It is thought that the thesis we have done will help to raise people who are aware of their cultural identities in history and art, who protect their tradition, who are excited about the historical texture in their tradition, and who have gained the awareness that they should exist in their contemporary lives as well as in their past cultures. Because just as trees need their roots to strengthen and grow, people need their culture to develop and grow. In the first part of our thesis, which we wrote with this awareness, the Geography of Eastern Anatolia was given, and in the second part, information about the art of petrhroglifs was given. In the third chapter, information about all the petrhroglifs found in the Eastern Anatolia Region is given. In the fourth chapter, which is the main part of our thesis, the horse and cavalry figures among the petrhroglifs found in the region are classified and the relations of these depictions with equestrian sports are indicated. Finally, the conclusion part was written about the subject and the sources used related to the subject were specified.
Benzer Tezler
- Göreme Kılıçlar Kilisesi duvar resimlerinin ikonografisi
Iconographic study of the wall paintings of Kılıçlar Church in Göreme
BUKET COŞKUNER
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
Sanat TarihiHacettepe ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SACİT PEKAK
- Kapadokya bölgesi kaya kiliselerinde azize tasvirleri
Saintess descriptions in Cappadocia region churches
SİNEM BİLGE BOZKURT
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Sanat TarihiAtatürk ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ DEMET OKUYUCU YILMAZ
- Doğu Anadolu bölgesi tek odalı kaya mezarları: Kökeni, gelişimi ve mimari tipolojisi
Single-roomed rock cut tombs in Eastern Anatolia: The origin, development and architectural typology
SABAHATTİN ERDOĞAN
Doktora
Türkçe
2017
ArkeolojiYüzüncü Yıl ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HANİFİ BİBER
- Doğu Anadolu Bölgesi'ndeki küsküt (Cuscuta spp.) türlerinin filogenetik ilişkilerin belirlenmesi
Determination of phylogenetic relations of species belonging to the genus dodder (Cuscuta spp.) in Eastern Anatolia
FATMA KESKİN