Özbek Türkçesinde 'Baş' ve 'Baş Organları'yla kurulan deyimler
Idioms formed with 'Head' and 'Head Organs' in Uzbek
- Tez No: 800546
- Danışmanlar: DOÇ. DR. VELİ SAVAŞ YELOK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çağdaş Türk Lehçeleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Çağdaş Türk Lehçeleri Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 373
Özet
Bu çalışmada, Türkçenin Güneydoğu grubunda yer alan Özbek Türkçesi ile Türkçenin Güneybatı grubunda yer alan Türkiye Türkçesinde bulunan somatik deyimler leksikal ve semantik açıdan karşılaştırılarak incelenmiştir. Bu incelemenin verisini oluşturan deyimler, baş ve başta bulunan organ adlarını içeren deyimler ile sınırlandırılmıştır. Bu doğrultuda belirlenen 16 organ adını içeren deyimler tespit edilmiş ve bu deyimler, leksikal ve semantik inceleme esasında dört grupta tasnif edilmiştir. Söz konusu deyimler, bu tasnif esasında oluşturulan 4 ana başlık altında, her biri bir organ adından oluşmak üzere toplam 16 alt başlıkta değerlendirilmiştir. Bu deyimlerin önce Özbek Türkçesindeki biçimleri tespit edilmiş ve bunlar madde başı olarak Türkiye Türkçesindeki karşılıkları ile birlikte verilmiştir. Daha sonra her bir deyimin anlamı açıklanıp leksikal ve semantik açıdan değerlendirmesi yapılmış ve ilgili deyimin geçtiği örneklere yer verilmiştir. Yapılan inceleme sonucunda elde edilen bulgular, iki Türk lehçesinin deyim varlığının büyük ölçüde örtüştüğünü ve önemli oranda benzerliğe sahip olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte Özbek Türkçesinde bulunup Türkiye Türkçesinde bir deyimsel karşılığı bulunmayan deyimlerin varlığı da göze çarpmaktadır. Bu çalışmada elde edilen bulguların kültür dilbilim, lehçeler arası aktarma, sözlük çalışmaları ve söz konusu lehçelerin öğretimi gibi alanlara katkı sağlaması beklenmektedir.
Özet (Çeviri)
In this study, somatic idioms in Uzbek, which is in the Southeast group of Turkic Languages, and Turkish, which is in the Southwest group of Turkic Languages, were compared in terms of lexical and semantic. The idioms constituting the data of this study are limited to the idioms containing the word“head”and the name of the organs in the“head”. In this direction, idioms containing 16 organ names were determined and these idioms were classified into four groups on the basis of lexical and semantic analysis. The idioms in question were evaluated under 4 main headings created on the basis of this classification, and a total of 16 sub-headings, each of which was composed of an organ name. Firstly, the forms of these idioms in Uzbek were determined and they were given together with their Turkish equivalents as per item. Then, the meaning of each idiom is explained and evaluated in terms of lexical and semantic, and examples of the relevant idiom are given. The findings obtained as a result of the examination show that the existence of idioms in the two Turkic dialects largely overlap and have a significant similarity. However, the existence of idioms in Uzbek that do not have an idiomatic equivalent in Turkish is also striking. It is expected that the findings obtained in this study will contribute to fields such as cultural linguistics, interdialectal translation, lexicon studies and teaching of these dialects.
Benzer Tezler
- Türkiye Türkçesi'nde öbek yapılar
Phrasal structures in Turkish
AIDAI CHOROBAEVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DilbilimAnkara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HALİL İBRAHİM USTA
- Özbek Türkçesinde isimler
The Onomata in Uzbek Turkish
AYNUR ÖZ
Doktora
Türkçe
1999
DilbilimAnkara ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İRİSTAY KUÇKARTAYEV
- Özbek Türkçesinde bitki adlarıyla kurulan Özbek atasözleri
Uzbek proverbs created with phytonyms in Uzbek Turkish
SEMA ÜNÜVAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimKastamonu ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ DÖNE ARSLAN
- Özbek Türkçesinde pekiştirme ve derecelendirme
Comparative and superlative in Uzbek Language
RIDVAN OKUL
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FEYZİ ERSOY
- Özbek Türkçesinde istem (valenz)
Valenz in Uzbek language
FEYZİ ÇİMEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
Türk Dili ve EdebiyatıFatih ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
PROF. DR. MEHMET KARA