Bilişsel davranışçı psikoeğitim programının otizmli çocuğu olan annelerin duygu durumları, psikolojik iyi oluş ve yaşam doyumları üzerindeki etkisinin incelenmesi
Investigation of the effect of cognitive behavioral psychoeducation program on moods, psychological well-being and life satisaction of mothers with children with autism
- Tez No: 804028
- Danışmanlar: PROF. DR. VESİLE YILDIZ DEMİRTAŞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Psikoloji, Education and Training, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Özel Eğitim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Özel Eğitim Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 226
Özet
Otizm, iletişim ve sosyal etkileşimde sınırlılıklar, kısıtlı ilgi alanları ve tekrarlayıcı davranışlar ile kendini gösteren nöropsikolojik bir bozukluktur. Bu çoğul kısıtlılık alanları gerek otizmli bireyleri gerekse de ebeveynleri çoğunlukla olumsuz etkilemektedir. Otizme ilişkin araştırmalar ebeveynlerin depresyon, kaygı ve stres gibi olumsuz duygu durumlarını tipik gelişim gösteren çocukların ailelerinden daha fazla yaşadıklarını göstermektedir. Bununla birlikte ebeveynlerin algılanan yaşam kalitesi, yaşam doyumu ve psikolojik iyi oluş düzeylerinin de çoğunlukla düşük seviyede olduğu belirtilmektedir. Yapılan kapsamlı araştırmalar, otizmli çocuğu olan anne babaların yaşadıkları olumsuzlarla ilişkili faktörleri incelemişlerdir. Sonuçlar çocuğun otizm semptomlarının şiddeti ile yaşanan sorunlar arasında anlamlı ilişkiler olduğunu ortaya çıkarmıştır. Bununla birlikte otizmli çocuğu olan anne babaların algılanan sosyal destek düzeyleri ile yaşadıkları sorunlar arasında da anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır. Öte yandan anne ve babalar arasında da bu sorunların şiddeti açısından farklılıklar olduğu belirlenmiştir. Annelerin otizme ilişkin sorunları daha yoğun yaşadığı ifade edilmektedir. Ortaya konulan bu sonuçlar otizmli çocuğu olan annelerin duygu durumlarını iyileştirici psikoeğitsel destek çalışmaları yapılmasını önemli bir ihtiyaç haline getirmiştir. Alanyazında aile eğitimi başlığı altında yer alan psikoeğitsel aile çalışmalarının sonuçlarına bakıldığında otizmli çocuğu olan ebeveynlerin bu uygulamalardan önemli yararlar sağladıkları görülmektedir. Ancak uygulamaların bilimsel dayanaklı olmasının önemli olduğu belirtilmektedir. Bu anlamda psikoeğitim alanında kanıta dayalı bir yaklaşım olan bilişsel davranışçı kuram temelinde oluşturulan bir programın, otizmli çocuğu olan annelerin duygu durumları üzerinde yararlı sonuçları olacağı düşünülmüştür. Bu düşünce doğrultusunda mevcut çalışma gerçekleştirilmiştir. Bu çalışma nicel araştırma yöntemlerinden biri olan yarı deneysel desen türlerinden ön test son test eşleştirilmiş kontrol gruplu desen ile gerçekleştirilmiştir. Araştırma pilot uygulama ve asıl uygulama olmak üzere iki aşamada gerçekleştirilmiştir. Pilot çalışma uygulaması Sakarya ili Karasu ilçesinde, asıl çalışma ise Sakarya ili Serdivan ilçesinde yürütülmüştür. Çalışma grubu Sakarya ilinde yaşayan ve en az bir otizmli çocuğu olan annelerden oluşturulmuştur. Pilot çalışma grubunda 7 anne yer alırken, asıl çalışma grubunda 12'si deney, 11'i kontrol grubunda olmak üzere 23 anne bulunmaktadır. Çalışma verileri araştırmacı tarafından oluşturulan Kişisel Bilgi Formu, Sosyal Geçerlik Formu ile Aile Stresini Değerlendirme Ölçeği, Sürekli Kaygı Ölçeği, Psikolojik İyi Oluş Ölçeği ve Yaşam Doyumu Ölçeği ile toplanmıştır. Nicel verilerin analizinde SPSS 22 paket programı kullanılırken, nitel verilerin analizinde içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına bakıldığında, bilişsel davranışçı psikoeğitim programının deney grubunda bulunan annelerin ebeveyn stresi ve kaygı düzeyini azalttığı, psikolojik iyi oluş ve yaşam doyumunu ise arttırdığı görülmektedir. Kontrol grubunda ise değişkenler açısından anlamlı bir farklılık saptanmamıştır. Bilişsel davranışçı psikoeğitim programının uygulanmasından 1 ay, 3 ay ve 5 ay sonra üç kez izleme verisi toplanmıştır. Sonuçlar uygulama sonrasında görülen olumlu etkilerin sürdüğünü göstermektedir. Bununla birlikte yapılan içerik analizi sonucunda araştırmanın sosyal geçerliğinin de sağlandığı görülmüştür.
Özet (Çeviri)
Autism is a neuropsychological disorder characterized by limitations in communication and social interaction, restricted interests, and repetitive behaviors. These multiple areas of limitation often negatively affect both individuals with autism and their parents. Research on autism shows that parents experience negative emotional states such as depression, anxiety and stress more than the families of typically developing children. In addition, it is stated that the perceived quality of life, life satisfaction and psychological well-being of the parents are mostly at low levels. Comprehensive studies have examined the factors associated with the negative experiences of parents of children with autism. The results revealed that there was a significant relationship between the severity of the child's autism symptoms and the problems experienced. In addition, it was determined that there is a significant relationship between the perceived social support levels of parents with children with autism and the problems they experience. On the other hand, it was determined that there were differences between mothers and fathers in terms of the severity of these problems. It is stated that mothers experience autism-related problems more intensely. These results have made it an important need to carry out psychoeducational support studies to improve the mood of mothers with children with autism. Considering the results of psychoeducational family studies under the title of family education in the literature, it is seen that parents with autistic children benefit from these practices. However, it is stated that it is important that the practices are scientifically based. In this sense, it is thought that a program based on cognitive behavioral theory, which is an evidence-based approach in the field of psychoeducation, will have beneficial results on the emotional states of mothers with children with autism. In line with this idea, the present study was carried out. This study was carried out with a pre-test post-test paired control group design, which is one of the quasi-experimental design types, which is one of the quantitative research methods. The research was carried out in two stages as pilot application and main application. The pilot study was carried out in Sakarya province Karasu district and the main study was carried out in Sakarya province Serdivan district. The study group consisted of mothers living in Sakarya and having at least one autistic child. While there were 7 mothers in the pilot study group, there were 23 mothers in the main study group, 12 of which were in the experimental group and 12 in the control group. Study data were collected with Personal Information Form, Social Validity Form, Family Stress Assessment Scale, Trait Anxiety Scale, Psychological Well-Being Scale and Life Satisfaction Scale created by the researcher. While SPSS 22 package program was used in the analysis of quantitative data, content analysis method was used in the analysis of qualitative data. When the results of the research are examined, it is seen that the mothers in the experimental group of the cognitive-behavioral psychoeducation program reduce the parental stress and anxiety levels and increase their psychological well-being and life satisfaction. In the control group, there was no significant difference in terms of variables. Follow-up data were collected three times at 1 month, 3 months and 5 months after the implementation of the cognitive behavioral psychoeducation program. The results show that the positive effects seen after the application continue. However, as a result of the content analysis, it was seen that the social validity of the research was also ensured.
Benzer Tezler
- Bilişsel-davranışçı yaklaşıma dayalı psikoeğitim programının ergenlerin sosyal medya bağımlılık düzeylerine etkisi
The effect of psychoeducation program based on cognitive-behavioral approach on social media addiction level of adolescents
NURAY AŞANTUĞRUL
Doktora
Türkçe
2020
Eğitim ve ÖğretimOndokuz Mayıs ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ YAŞAR BARUT
- Duygu düzenleme becerilerini artırmaya yönelik bilişsel davranışçı psikoeğitim programının çeşitli psikolojik değişkenler üzerindeki etkisi
The effect of cognitive behavioral psychoeducation program to increase emotion regulation skills on various psychological variables
LEYLA ABDULLAYEVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
PsikolojiBursa Teknik ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GAZANFER ANLI
- Bilişsel davranışçı terapi temellipsikoeğitim programının 8 yaş çocuklarında depresyon ve anksiyeteye etkisi
The effect of cognitive behavior therapy based psycho education program on depression and anxiety in 8 years old children
ÇAĞLA NUR BİLGİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
PsikolojiİSTANBUL NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİPsikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EMEL ANER AKTAN
- Bilişsel davranışçı terapi temelli psikoeğitim programının yaygın kaygı bozukluğu, belirsizliğe tahammülsüzlük ve bilişsel esneklik üzerindeki etkisi
Cognitive behavioral therapy-based psychoeducation program (CBT-PP) on individuals' generalized anxiety disorder, intoleranve of uncertainty and cognitive flexibility
İLKNUR EZGİ KOSER
Doktora
Türkçe
2025
Eğitim ve ÖğretimOndokuz Mayıs ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YÜCEL ÖKSÜZ
- Bilişsel davranışçı terapi temelli psikoeğitim programının özel öğrenme güçlüğü olan ergenlerin duygusal zeka ve sosyal kaygı düzeylerine etkisi
The effect of cognitive behavioral therapy-based psychoeducation program on emotional intelligence and social anxiety levels of adolescents with special learning disabilities
CANAN KILIÇKAYA
Doktora
Türkçe
2024
HemşirelikAtatürk ÜniversitesiPsikiyatri Hemşireliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SİBEL ASİ KARAKAŞ