Türk mitolojisinde kurt kültünün kökleri
The roots of the wolf cult in Turkic mythology
- Tez No: 806338
- Danışmanlar: DOÇ. DR. CANSER KARDAŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Muş Alparslan Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 419
Özet
Neredeyse tüm Türk toplulukları için ortak bir mitolojik unsur olan ve Türk mitolojisinin temel unsurlarından olan kurt kültünün geçmişi, Türklerin Doğu Asya'nın taygalarında ve bozkırlarında avcı-toplayıcı oldukları dönemlere kadar uzanmaktadır. Asya tarihin karanlık sayfalarında kalan ve belli belirsiz hissedilen Natürizm ve Animizm gibi inanışların zemininden beslenen Asya Şamanizmi'nin etkisiyle gelişen kurda dair inançlar bütünü, günümüzde de etkisini hissettirmektedir. Oluşumunda doğanın insan üzerindeki yoğun etkisini yansıtan kurt kültünün geride bıraktığı ipuçlarının antropolojik yöntemlerle incelenmesiyle Türk tarihinin oldukça eski dönemlerini aydınlatacak kadar önemli bir figür olarak karşımıza çıkmaktadır. Dolayısıyla bu çalışma kapsamında, Türk topluluklarının kurt kültü ile ilgili geride bıraktığı ipuçlarının incelenmesi gerektiği ve bu şekilde Türk mitolojik evreninin bir parçasının önemli ölçüde aydınlatılacağı düşünülmüştür. Bu doğrultuda öncelikli olarak ilkel Türk topluluklarının yaşamı ve sahip oldukları kurda dair inançlar, dünyanın geri kalanında hala ilkel olarak yaşayan bozkır topluluklarının yaşamı ve sahip oldukları kurda dair inançlar ile karşılaştırılmıştır. Kolektif bilincin benzer coğrafi koşullarda, benzer yaşamlar ve benzer inanışlar oluşturduğu göz önüne alınarak yapılan antropolojik çıkarımlar doğrultusunda ilkel Türklerin tarihine ışık tutulmuştur. Mitolojik araştırmalara filolojik incelemeler de dahil edilerek etimolojik kökeni hakkında tartışmalar yürütülen ve sözcüğünün Türkçe olmadığı yönünde ağırlık kazanan görüşlere karşı“böri”sözcüğünün Türkçe olduğu kanıtlanmaya çalışılmıştır. Ayrıca MÖ 111 yılında ortaya çıkan ve MÖ 30 yılında Çin kaynaklarında kayda geçirilen bu sözcüğün, bilinen ilk Türkçe sözcük olduğu da böylelikle ortaya çıkarılmıştır. Çin kaynaklarının yanı sıra bu sözcüğün taşa kazınan ilk Türk kaynaklarındaki yeri ve anlamı da tespit edilerek bu kaynakların Türk mitolojik sistemine katkısı incelenmiştir. Filolojik incelemenin ardından mitolojik incelemeye tekrar dönülerek Türklerin yazıyı kullanan Çinli komşularının kayıtları incelenmiş ve yazılı kaynaklarda bozkırlardaki kurt kültünün MÖ 964 yılına kadar uzandığı tespit edilmiştir. Çin kaynakları incelenmeye devam edilerek Xiong-nu (Asya Hunları) Dönemi'ndeki kurt kültüne dair inanış parçalarına ulaşılmıştır. Böylece MÖ 89 yılında Çin kaynaklarında kayıtlara geçmiş ilk Türk atasözü ortaya çıkarıldığı gibi bu ilk atasözünün de kurt ile ilgili olduğu ortaya konulmuştur. Çinlilerin Türklerle olan ilişkisi arttıkça Türkler, Çin kaynaklarında daha sık ve geniş bir şekilde yer aldığından bazı efsane parçaları da kayıtlara geçmeye başlamıştır. Çin kaynaklarında yer alan Xiong-nu'ların Wu-sun'lar hakkında anlattığı efsane, Gao-che'ların Xiong-nu'lar hakkında anlattığı efsane; Göktürk Dönemi'ne gelindiğinde yine Çin kayıtlarında yer alan Göktürk efsaneleri Çince orijinalinden Türkçeye çevrilmiştir. Bu efsaneler daha öncesinde tarihçiler tarafından çevrilmiş olsa da Türk dili ve edebiyatı metodoloji kapsamında ilk kez çevrilmiştir. Yapılan çevirilerin ardından aslında geniş destanların birer özeti niteliğinde olan söz konusu efsaneler, tarihsel ve mitolojik bağlamda incelenmiştir. Bu efsanelerin ortaya çıkışına neden olan tarihi olaylar, yine Çin kaynaklarından hareketle tespit edilerek efsanelerin çekirdek evreleri ortaya çıkarılmış ve böylece efsanelerin gelişim seyri incelenmiştir. Böylece Türk mitolojisinde yer alan kurt kültünün kökenleri ve gelişim süreci, bütüncül bir bakış açısıyla ortaya konmaya çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
The history of the wolf cult, which is a common mythological element for almost all Turkic communities and one of the basic elements of Turkic mythology, dates to the times when Turks were hunter-gatherers in the steppes of East Asia. Beliefs about the wolf, which was developed under the influence of Asian Shamanism, which is fed from the backdrop of beliefs such as Naturism and Animism, which remain in the dark pages of Asian history and are felt indistinctly, are still felt today. The cult of the wolf, which reflects the influence of nature on human beings in its formation, emerges as an important figure that illuminates the very old periods of Turkic history by examining the clues it left behind with anthropological methods. Therefore, within the scope of this study, it was thought that the clues left behind by Turkic communities regarding the wolf cult should be examined. In this direction, primarily the life of the primitive Turkic communities and their beliefs about the wolf, the life of the steppe communities still living in the rest of the world and their wolf cult were compared. Considering that the collective consciousness creates similar lives and similar beliefs in similar geographical conditions, the history of primitive Turks has been shed light on in line with anthropological inferences. It has been tried to prove that the word“böri”is Turkic, against the views on the etymological origin of which debates are carried out by including philological studies in mythological studies and that this word is not Turkic. It was also revealed that this word, which appeared in 111 BC and was recorded in Chinese sources in 30 BC, is the first known Turkic word. In addition to the Chinese sources, the place and meaning of this word in the first Turkic sources were determined and the contribution of these sources to the Turkic mythological system was examined. After the philological study, it was returned to the mythological study, and the records of the Chinese neighbors of the Turks who used the writing were examined and it was seen that the wolf cult in the steppes dates back to 964 BC. By continuing to examine the Chinese sources, pieces of belief about the wolf cult in the Xiong-nu (Asian Huns) Period were revealed. Thus, as the first Turkic proverb recorded in Chinese sources was revealed, it was revealed that this proverb, which is described as the first proverb, is related to the wolf. The legend that the Xiong-nu people told about the Wu-sun in the Chinese sources and the legend that the Gao-che told about the Wu-sun were translated into Turkic from the original Chinese texts. When it comes to the Gokturk Period, the Gokturk legends in the Chinese records were translated into Turkic in the same way. After the translations, the legends in question were examined in historical and mythological context, the historical events that led to the emergence of the legends in question were examined, again based on Chinese sources, and the development course of the legends was examined by revealing the core stages of the legends. Thus, the origins and development of the wolf cult in Turkic mythology were tried to be revealed with a holistic perspective.
Benzer Tezler
- Sirius kültürü ve Türk mitolojisi ilişkisi
The Sirius culture and Turkish mythology relationship
YAPRAK PELİN ERTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Halk Edebiyatı Bilim Dalı
DOÇ. DR. İBRAHİM DİLEK
- Mitoloji ve modern dünya halklarının kültüründeki 'kurt' imgesinin rolü ve işlevi ile dünya sinema filmlerindeki kurt imgesinin karşılaştırılması
Comparison of the role and function of the 'wolf' symbol in the mythology and culture of the peoples of the modern world with the image of a wolf in the world cinema
ALI IMANOV
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Tarihİstanbul ÜniversitesiRadyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NİLÜFER PEMBECİOĞLU
- Türk boylarının destanlarında kurt
The wolf in the epics of the Turkish tribes
BERNA KOLOT
Doktora
Türkçe
2021
Halk Bilimi (Folklor)Necmettin Erbakan ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SELÇUK PEKER
- Hüseyin Nihal Atsız'ın sanat eserlerinin arketipsel eleştiri yöntemi ile tahlili
The analysis of Hüseyin Nihal Atsız's artworks by the archetypal criticism method
BÜŞRA BOZA
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MÜMTAZ SARIÇİÇEK
- Türk mitolojisindeki hayvan imgelerinin günümüz giysi tasarımlarına uyarlanması
Adapting animal images in Turkish mythology to today's clothing designs
MERVE GÜLŞEN ÖZTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Güzel SanatlarÇankırı Karatekin ÜniversitesiSanat ve Tasarım Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA GÜRBÜZ BEYDİZ