Kazak destanlarındaki tiplerin tespiti ve tahlili
Detection and analysis of character types in Kazakse epic
- Tez No: 809704
- Danışmanlar: DOÇ. DR. DERYA ÖZCAN GÜLER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Türk Dili ve Edebiyatı, Folklore, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Uşak Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Halk Bilim (Folklor) Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 460
Özet
Destanlar; bir kahramanın hayatı etrafında oluşan ve çeşitli zıtlıkların çatışmasından meydana gelen anlatılardır. Bu çatışmada tarafların fikirlerinin, değerlerinin ve ideallerinin temsilcileri ise tiplerdir. Tipler, çatışma sırasında karakteristik eylemler sergileyerek destanın yapısında rol alırlar. Kazak destan tiplerinin konu edildiği bu tezde de destanın yapısını oluşturan tiplerin tespit edilmesi ve tespit edilen tiplerin tutarlı bir şekilde adlandırılıp tahlillerinin yapılması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda tezin kapsamı“Türk Dünyası Destanlarının Tespiti ve Türkiye Türkçesine Aktarılması ve Yayılması Projesi”dâhilinde Türk Dil Kurumu yayınları arasından çıkan, 11 ciltlik Kazak Destanları'ndan 47 destan olarak belirlenmiştir. Bu incelemede, öncelikle yapısalcı yöntemden faydalanılarak metinler parçalara ayrılmış ve tekrar eden 46 karakteristik eylem tespit edilmiştir. Sonrasında da tipoloji yöntemiyle tipler sınıflandırılmıştır. Bu yöntemler kullanılırken geçmiş çalışmalardan faydalanılmakla birlikte özgün ölçütler belirlenmiştir. Belirlenen ölçütler doğrultusunda Kazak destanlarındaki tiplerin etkinlik alanları kahraman, olumlu ve olumsuz tipler olarak üçe ayrılmıştır. Ardından da kahramanla olan ilişkileri doğrultusunda olumlu ve olumsuz tipler, başlıklar halinde incelenmiştir. İlgili tasnifler sonucunda Kazak destanlarındaki olumlu tipler“kahramanın yardımcısı, olağanüstü kurtarıcı, ideal baba, ideal sevgili, ideal anne, haberci ve arabulucu”tipi olarak belirlenirken olumsuz tipler“düşman, hain, zalim ebeveyn, rakip, düzmece kahraman, hilekâr ve muhbir”tipleri olarak belirlenmiştir. Belirlenen bu tiplerin sergiledikleri eylemler ayrı ayrı incelenmiş, inceleme sırasında elde edilen bilgiler tablo ve grafiklerle gösterilerek eylemlerin yapısal ve bağlamsal işlevleri üzerinde durulmuştur. Böylece ilk kez“yapısalcı bir yöntemle”Kazak destanlarındaki bütün tipler tespit ve tahlil edilmiştir.
Özet (Çeviri)
Epics are narratives that are formed around the life of a hero and consist of the conflict of various opposites. The representatives of the ideas, values and ideals of the parties in this conflict are the character types. Character types play a role in the structure of the epic by exhibiting characteristic actions during the conflict. This thesis on Kazakh epic types aims to identify the types that make up the structure of the epic and to name and analyze these character types consistently. In line with the“Identification and Translation of Turkic World Epics and their Dissemination in Turkish”project, 47 epics from the 11-volume“Kazakh Epics”published by the Turkish Language Association have been determined as the subject matter of this thesis. This study first used the structuralist method to divide the texts into parts and identify 46 recurring characteristic verbs, and then classified the types using the typology method. While using these methods, it utilized past studies and adopted original criteria. In line with the determined criteria, the character types in Kazakh epics were divided into three as hero, positive and negative character types. Then, these types were analyzed under the headings of positive and negative character types in line with their relationship with the hero. As a result of the related classifications, positive types in Kazakh epics were determined as“the hero's helper, extraordinary savior, ideal father, ideal lover, ideal mother, messenger and mediator”character types, while negative types were determined as“enemy, traitor, cruel parent, rival, false hero, deceiver and informer”character types. The actions displayed by these identified types have been separately examined. During the examination, the information obtained was presented with tables and graphs, focusing on the structural and contextual functions of these actions. Thus, for the first time, all character types in Kazakh epics have been identified and analyzed with a“structuralist method”.
Benzer Tezler
- Orta Asya ve Güney Sibirya Türklerinin kahramanlık destanlarında yardımcı tipler
The helping characters in heroic eposes of Middle Asian and South Siberian Turks
PINAR ZALOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Türk Dili ve EdebiyatıBalıkesir ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET AÇA
- Kazak Destanlarında kadının görünümü
The appearance of women in Kazakh Epics
SİBEL ÖZDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. KENAN KOÇ
- Kazak destanlarında kadın tipolojisi
Woman typology in Kazakh epics
FATMA ÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıUşak ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. DERYA ÖZCAN
- Kazak Türklerinin destanlarındaki yer adları üzerine bir araştırma
An i̇nvestigation on place names i̇n Kazakh epics
HİDAYET ERGÜN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimKırklareli ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ERHAN AKTAŞ
- Kazak Türklerinin destanlarında mitolojik unsurlar
Mythological elements in the epics of Kazakh Turks
ÖZLEM ÖZDEMİR
Doktora
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BAYRAM DURBİLMEZ