1945-1960 döneminde Türkiye'de İslami canlanış: Dergiler ve söylemler
Islamic revival in Turkey between 1945-1960: Periodicals and discourses
- Tez No: 810756
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET ÖZDEN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: İslami canlanma, Çok Partili Dönem, mukaddesatçılık, İslamcılık, Türk milliyetçiliği, maneviyatçılık, komünizm karşıtlığı, Islamic Revival, Multi-Party Period, mukaddesatçılık, Islamism, Turkish Nationalism, Spiritualism, Anti-Communism
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 376
Özet
Cumhuriyet Dönemi Türk düşünce tarihine katkı sağlaması umulan bu doktora tezinin amacı, 1945-1960 yılları arasındaki İslami canlanma atmosferinde kendilerini millî ve dinî değerler üzerinden tanımlayan ve kendileri için zaman zaman dindar-milliyetçi ya da mukaddesatçı isimlendirmelerini kullanmış bir grup dergi ve aktörün ürettikleri milliyetçi ve maneviyatçı içeriği analiz etmek ve bu içeriği besleyen unsurlar üzerinde argümanlar oluşturmaktır. İslam düşüncesinin 1960 sonrasında tercüme hareketleri ile kazandığı evrensel çizgisinden farklı olarak 1945-1960 arasında milliyetçilik ile ne şekilde iç içe geçtiği bu tezin cevabını aradığı sorulardan biridir. Diğer yandan“maneviyatçılık”gibi genel bir başlığın altında hangi alt başlıkların yer aldığı sorusu da cevabı aranacak diğer bir problematiği oluşturmaktadır. Bu çerçevede ele alınan on beş periyodik yayın hakkında ansiklopedik bilgiler, yazar kadrosu ve milliyetçi-maneviyatçı yönelimlerinin analizi tezin güzergâhını belirlemiştir. Çalışmada geniş bir dergi arşiv taramasının yanı sıra Cumhuriyet Arşivi, Meclis tutanakları, kanun maddeleri ve anılardan da faydalanılmıştır. Çalışmada doküman analizi metodu ve yer yer niceliksel bir çizgi takip edilmiştir. Öncelikle konu kapsamına alınabilecek yazılar tespit edilmiştir. Bir yandan dergilerde görülen milliyetçilik türü analiz edilirken diğer yandan bu görüşleri serdeden başlıca yayınlar ve aktörlerin genel profilleri çıkarılmıştır. Bu resim ortaya çıkarılırken tasvirî olmakla yetinilmeyip dergilerin milliyetçi ve maneviyatçı tonunu belirleyen nedenler sorgulanmıştır. Milliyetçiliği besleyen muhtemel nedenler arasında dönemin aydınlarının dinî içerikli bir milliyetçiliği doğal bir biçimde kimliklerinin bir parçası olarak görmeleri ve dönemin komünizm karşıtlığı gibi hususlar gözlenmektedir. Maneviyatçı söylemlerinin arkasında ise dönemin bir önceki dönem İslamcılık düşüncesinden farklı olarak“devleti kurtarmak”değil“bireyi kurtarmak”dönemi oluşu ve dergiyi çıkaran kişilerin felsefi ve tasavvufi yönelimleri rol oynamış görünmektedir. Mukaddesatçı olarak nitelenen bu grup şüphesiz kendi içinde farklılıklar barındırmaktadır. Bu çalışmada önemli görüş farklılıkları göz ardı edilmeden, ortak tema ve yaklaşımları olarak milliyetçilik ve maneviyatçılık başlıkları ele alınmıştır.
Özet (Çeviri)
The aim of this dissertation was to contribute to the study of Turkish thought in the Republican Era by analyzing the nationalist and spiritualist content produced by a group of journals and prominent figures who sometimes referred to themselves as religious–nationalists or mukaddesatçı, and defined themselves through national and religious values during the Islamic revival seen in Turkey between 1945 and 1960. To do so, arguments regarding the factors that fueled this content were formulated. Among the questions this study sought to answer was how Islamic thought became intertwined with nationalism from 1945–1960, unlike the universal line it gained with the translation movements after 1960. On the other hand, the question of which sub-headings were included under a general title such as“spiritualism”was another problematic to be answered. Accordingly, encyclopedic information about 15 periodicals from the era, their editorial staff, and an analysis of their nationalist–spiritualist orientations determined this study's direction of focus. In addition to an extensive examination of magazine archives, the study also utilized the Republican Archive, minutes of the Turkish Parliament, legal articles, and memoirs. The study followed the document analysis method and a quantitative line of inquiry. Firstly, articles falling within the scope of the subject were identified. The type of nationalism exhibited in the journals was analyzed and general profiles on the main publications and thinkers who expressed these views were drawn. While doing so, the reasons behind the nationalist and spiritualist tone of the journals were questioned. Among the possible factors that fueled nationalism was the fact that the intellectuals of the period regarded a religion-based nationalism as a natural part of their identity and the anti-communist sentiment of the period. Unlike the Islamist thought of the previous period, the fact that the period was one of“saving the individual”rather than“saving the state”, together with the philosophical and mystical orientations of the magazines' publishers, seem to have played a role behind their spiritualist discourse.
Benzer Tezler
- G. Kore ve Türkiye'de askerlerin siyasete müdahalelerinin karşılaştırılması (1960-1980)
Başlık çevirisi yok
JOOCHAN KİM
Doktora
Türkçe
1993
Siyasal Bilimlerİstanbul ÜniversitesiSiyaset Bilimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İLTER TURAN
- Türkiye'de üniversite reformları
University reforms in Turkey
HASİBE ÇETİN
Doktora
Türkçe
1997
Eğitim ve ÖğretimAnkara ÜniversitesiEğitim Programları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SABRİ BÜYÜKDÜVENCİ
- Türkiye'de din-siyaset ve laiklik (1946-1960)
Religion-politics and laicism in Turkey (1946-1960)
ÇİĞDEM ATAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Siyasal BilimlerAnadolu ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. KEMAL YAKUT
- 28 şubat askeri müdahalesi ve Türk siyasetine etkileri: Türkiye'de asker-siyaset ilişkisinin tarihsel serüveni bağlamında bir inceleme
28 february military intervention and its effects on turkish politics: A research in the context of historical story of army - politics relations in Turkey
BİLAL AGDAG
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Kamu YönetimiNiğde ÜniversitesiKamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NAFİZ TOK