Geri Dön

Çanak çömleksiz Neolitik dönemde Anadolu'da insan betimlemeleri

Human depictions in Anatolia during the pre-pottery Neolithic period

  1. Tez No: 812241
  2. Yazar: CEREN UZDİL
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. EYLEM ÖZDOĞAN
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Arkeoloji, Archeology
  6. Anahtar Kelimeler: İnsan betimlemeleri, Neolitik, heykel, heykelcik, benlik, Human depiction, Neolithic, statue, figurine, self
  7. Yıl: 2023
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Arkeoloji Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Tarih Öncesi Arkeolojisi Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 245

Özet

Neolitik dönem, yerleşik hayata geçişle birlikte insanlık tarihinde önemli değişimlerin yaşandığı bir zaman dilimidir. Geçim ekonomisi, teknoloji ve sosyal yaşam gibi konularda bu dönemde ortaya çıkan büyük değişiklikler, olasılıkla insanın kendisiyle ve doğayla olan ilişkisini de etkilemiştir. Aynı dönemde insan betimlemelerinde gözlenen artış, insanın kendisine ve içinde yaşadığı dünyaya bakışının değiştiğinin bir göstergesi olabilir. Neolitik dönemle birlikte oldukça zengin bir sembolizma kullanımı görülür. Semboller, soyut kavramları yapılandırma ve ifade etme gücüne sahip oldukça etkili iletişim araçlarıdır. İnsanlık tarihinde, günümüzden 430.000 yıl öncesine kadar uzanan sembolizma kullanımı örnekleri olsa da“modern insan davranışı”olarak tanımlanan sembolik ifadenin Homo sapiens ile ortaya çıktığı, yaklaşık 40.000 yıl öncesinde ise bir sıçrama yaptığı düşünülmektedir. Benzeri bir kültürel sıçrama ve sembolik ifadede yükseliş Neotik dönemin başında görülür. Bu sembolik ifade şekli; özel yapılar, sembolik nesneler ve ritüelistik davranışlarla kendini göstermektedir. Bu tezde, insan betimlemeleri incelenerek, ilk Neolitik insanın kendisini doğada ve dünyada nasıl konumlandırdığı irdelenmeye çalışılmıştır. Sembolik bulgular insanın düşün ve duygu dünyasına dair işaretler içerdiğinden, kendisini ve dünyayı nasıl gördüğünü sorgulamamıza olanak sağlar. Ancak sembolik bulguların arkeolojik incelemesi tek başına yeterli değildir. Bu nedenle insanların düşünce ve davranış kalıplarını anlamak adına psikoloji, evrimsel psikoloji, sinirbilim ve antropoloji gibi farklı disiplinlerin açıklamalarından da faydalanılmıştır. Çalışma kapsamında Anadolu'da yer alan Çanak Çömleksiz Neolitik dönem yerleşmelerinde açığa çıkarılmış 216 adet insan betimlemesi incelenmiştir. Yayın taraması yapılarak betimlemelerin yerleşmesi, dönemi, arkeolojik konteksti, boyutları, malzemesi ve cinsiyetine dair bilgiler ve bu betimlemelerin neyi veya kimi temsil ediyor olabileceğine dair yapılmış açıklamalar derlenmiş ve analiz edilmiştir. Bu analizler diğer disiplinlerin benlikle ilgili açıklamaları ile beraber değerlendirilerek ilk Neolitik insanın benlik algısına dair yaklaşımlar geliştirilmeye çalışılmıştır.

Özet (Çeviri)

The Neolithic period represents a time of major transitions in human history with the the beginning of settled life. Significant changes in concepts such as subsistence, technology and social life took place in this period, possibly affecting the way humans interact with themselves and nature. The increase observed in human depictions found in this period may be an indication of a change in the way humans see themselves and the world they live in. Widespread use of symbolism is observed within the Neolithic period. Symbols have the power to define and configure abstract concepts and as such, are very effective means of communication. Although there are examples of symbolism used in human history dating back as far as 430,000 years, it is believed that the use of symbolism as an expression of“the behavior of the modern man”came out with Homo sapiens, and had a leap around 40,000 years ago. A similar cultural leap and rise in symbolic expression is observed at the beginning of the Neolithic period. This symbolic expression style demonstrates itself in special structures built, symbolic objects created and in ritualistic behavior. This thesis aims to scrutinize how Neolithic man placed himself in the world and nature by observing human depictions. Because symbolic findings contain signs of the cognitive and emotional world of humans, they enable us to question how the human viewed herself/himself and the world she/he was in. However, an archeological analysis of symbolic findings alone is not deemed sufficient, and thus to understand human thought and behavior patterns better, evaluations of other disciplines such as psychology, neuroscience and anthropology have been referred to. The study covers 216 human depictions excavated in different Pre-Pottery Neolithic sites in Anatolia. A publication scan enabled a thorough analysis and compilation of these depictions to be carried out covering not only location, period, archeological context, size, material, and gender; but also, theories developed as to what or who these depictions may be representing. Cross-examining these findings from the perspective of other relevant disciplines on the matter of identity, this thesis attempts to develop approaches on the self-awareness of Neolithic human.

Benzer Tezler

  1. Güneydoğu Anadolu Bölgesi Çanak Çömleksiz Neolitik Dönemde insan ve besin ilişkisi

    The nutrition and the human relationship Southeastern Anatolia region in the pre-Pottery Neolithic Period

    METİN İŞ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    AntropolojiVan Yüzüncü Yıl Üniversitesi

    Antropoloji Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ ZEHRA ÖZBULUT

  2. Neolitik Çağ'da Güneydoğu Anadolu'da ticaret ve beslenme faaliyetleri ekseninde toplumsal yaşam

    Social life in the axis of trade and nutrition activities in Southeastern Anatolia in the Neolithic Age

    ZÜLFİKAR ÖZMEN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    TarihBingöl Üniversitesi

    Tarih Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. SIRRI TİRYAKİ

  3. Tepecik-Çiftlik Son Neolitik mimarisi

    The Late Neolithic architecture in Tepecik-Çiftlik

    YASİN GÖKHAN ÇAKAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2013

    Arkeolojiİstanbul Üniversitesi

    Arkeoloji Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ERHAN BIÇAKÇI

  4. Sofular yontmataş buluntu topluluğu

    Sofular chipped stone assemblage

    MURAT KARAKOÇ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    ArkeolojiGazi Üniversitesi

    Arkeoloji Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. OKŞAN BAŞOĞLU

  5. Güneydoğu ve Orta Anadolu bölgelerinde neolitik dönem'de konut ve hane

    Neolithic house and household in Southeast and Central Anatolia

    GÖKHAN MURAT ÇOBAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2017

    ArkeolojiTrakya Üniversitesi

    Arkeoloji Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ÖZLEM ÇEVİK